Mãn kinh và tăng cân có mối liên hệ nào?

Bài viết được tham vấn chuyên môn cùng Bác sĩ chuyên khoa II Trần Thị Mai Hương - Bác sĩ Sản phụ khoa - Khoa Sản phụ khoa - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Hải Phòng .

Sau khi mãn kinh, các tế bào của cơ thể lưu trữ nhiều chất béo hơn và quá trình chuyển hoá chất béo diễn ra chậm hơn. Mãn kinh không gây tăng cân, nhưng cân nặng có thể tăng khi tuổi tăng đồng thời sự tăng phân phối mỡ bụng có liên quan đến sự thay đổi nội tiết tố trong tiền mãn kinh. Cân nặng tăng quá mức ở tuổi trung niên có liên quan đến việc tăng nguy cơ mắc bệnh tim mạch và tiểu đường.

Mãn kinh là thời điểm đánh dấu sự kết thúc chu kỳ kinh nguyệt. Nó được chẩn đoán sau 12 tháng mà không có kinh nguyệt. Mãn kinh có thể xảy ra ở độ tuổi 40 đến 50, nhưng độ tuổi trung bình ở Hoa Kỳ là 51.

Mãn kinh là một quá trình sinh học tự nhiên và nó là kết quả của:

• Sự suy giảm hormone sinh sản tự nhiên: Khi phụ nữ đến tuổi 30, buồng trứng bắt đầu sản xuất ít estrogen và progesterone - là các hormone điều hòa kinh nguyệt và khả năng sinh sản suy giảm. Ở tuổi 40, chu kỳ kinh nguyệt dài hơn hoặc ngắn hơn, nặng hơn hoặc nhẹ hơn thậm chí có thể thường xuyên hơn hoặc ít hơn. Cho đến cuối cùng buồng trứng ngừng sản xuất trứng và không còn kinh nguyệt (khoảng tuổi 51).
• Cắt tử cung: Mặc dù không còn kinh nguyệt, buồng trứng vẫn giải phóng trứng và sản xuất estrogen và progesterone. Tuy nhiên, phẫu thuật loại bỏ cả tử cung và toàn bộ buồng trứng sẽ gây ra mãn kinh ngay lập tức.
• Hoá trị và xạ trị: Những liệu pháp điều trị ung thư có thể gây mãn kinh.

Suy buồng trứng nguyên phát. Mãn kinh có thể xuất phát từ suy buồng trứng nguyên phát. Khi đó buồng trứng không sản xuất được hormone ở mức độ bình thường. Điều này có thể xuất phát từ yếu tố di truyền hoặc bệnh tự miễn.

Phụ nữ có xu hướng có nhiều chất béo trong tuổi trung niên hơn nam giới. Ngay cả khi không tăng thêm cân nào, thì vẫn có thể thấy rằng quần áo không vừa vì vòng eo quá chật.

Trước khi tìm hiểu mối liên quan béo phì tuổi mãn kinh thì cần hiểu rõ chất béo nội tạng là như thế nào.

Chất béo được đề cập trong thời kỳ này là chất béo nội tạng. Bởi vì, vấn đề cân nặng không chỉ đơn giản như là tăng cân. Vấn đề lớn hơn ở đây có thể là nơi chất béo được phân bố trên cơ thể. Trải qua tuổi trưởng thành phụ nữ có xu hướng tích trữ mỡ nhiều hơn ở một số vùng như hông, đùi, nhưng sau thời kỳ mãn kinh, ngoài những vùng này ra thì còn có thêm một số vùng khác như vùng bụng cũng tích trữ loại chất béo này.

Chất béo nội tạng là chất béo nằm dưới da. Nó được tìm thấy sâu hơn ở vùng bụng, lấp đầy khoảng trống giữa các cơ quan quan trọng và màng phủ mỡ bao quanh bụng.

Không giống như những chất béo khác trên cơ thể, chất béo nội tạng sản xuất hormone và các chất khác như cytokine có thể là:

• Làm cho mạch máu bị thu hẹp và tăng huyết áp
• Tăng sức đề kháng insulin, đồng thời làm giảm khả năng sử dụng insulin hiệu quả của cơ thể
• Tình trạng viêm được kích hoạt và đồng thời nó sẽ liên quan đến một loại các vấn đề khác của cơ thể bao gồm cả bệnh tim
• Góp phần gây ra rối loạn chức năng tình dục
• Tăng nguy cơ mắc một số bệnh ung thư.

Các bác sĩ cho rằng cùng với một số vấn đề xảy ra có thể giải thích tại sao tăng cân tuổi mãn kinh:

• Do đốt cháy chất béo chậm lại khi tuổi tăng lên đồng thời quá trình chuyển hóa chậm lại theo thời gian. Thêm vào đó, những phụ nữ ở độ tuổi từ 40 trở đi có ít hoạt động luyện tập thể dục hơn do cuộc sống bận rộn. Khi đó, thể dục không được duy trì có nghĩa là cơ thể sẽ ít khối lượng cơ bắp và tăng dần các chất béo.
• Nồng độ hormone giảm và yếu tố khác như gen sẽ khiến cơ thể tích trữ nhiều chất béo ở những vị trí mới trên cơ thể sau khi mãn kinh. Đối với từng trường hợp cụ thể, trước đây khi chưa bước vào thời kỳ mãn kinh, chất béo có thể tích trữ nhiều ở hông. Tuy nhiên, khi bước vào giai đoạn này, có thể sẽ có thêm chất béo tích trữ nhiều ở thắt lưng. Do đó, có thể do sự thay đổi này khiến cho hình dáng thay đổi từ hình quả lê (chất béo tích trữ nhiều hở hông và đùi) sang hình dáng quả táo (chất béo tích trữ nhiều hơn ở eo và bụng).

Dù là nguyên nhân gì, thì nhiều phụ nữ mãn kinh ở Hoa Kỳ bị thừa cân hơn so với cân nặng bình thường của họ. Sự gia tăng cân nặng trong trường hợp này thường đi kèm với nhiều mối quan tâm về sức khỏe. Bởi vì, mỡ bụng có liên quan đến các vấn đề về tim, đột quỵ, tiểu đường type 2, huyết áp cao, viêm khớp, ung thư vú và ung thư ruột kết.

Ngay cả khi chỉ số khối cơ thể BMI là bình thường nhưng vòng eo lớn (90 cm đối với phụ nữ) cùng với các yếu tố khác sẽ có liên quan đến khả năng mắc bệnh tiểu đường ở phụ nữ.

Một số cách duy trì tránh tình trạng tích trữ mỡ bụng:

• Ăn ít hơn một chút. Trọng lượng đạt được bây giờ có thể phải là mức trung bình. Vì mục tiêu giảm tổng cân nặng, chỉ nên ăn ít hơn 200 calo mỗi ngày ở độ tuổi 50 sẽ có thể có hiệu quả tốt.
• Chế độ ăn lành mạnh. Lựa chọn thực phẩm hợp lý sẽ tạo ra sự thay đổi lớn đối với cơ thể. Trong nghiên cứu gần đây cho thấy phụ nữ giảm cân khi mãn kinh bằng cách ăn một khẩu phần ăn có nhiều chất dinh dưỡng và ít calo hơn. Đồng thời, từ bỏ các loại đồ uống có đường, thực phẩm chiên, thịt, phô mai và món tráng miệng, thay vào đó là cá, trái cây và rau quả.
• Duy trì cơ bắp. Tập thể dục thường xuyên giúp tăng cường sự trao đổi chất \và đốt cháy những gì nạp vào cơ thể, đồng thời giúp cơ thể giảm mỡ nhanh hơn nói chung. Giữ cho hoạt động thêm khối lượng cơ bắp, cũng giúp ngăn ngừa tăng cân. Đi bộ, chạy bộ và rèn luyện sức mạnh cũng giúp bạn giảm cân.
• Quản lý các triệu chứng mãn kinh. Nóng bừng và ngủ kém có thể làm tăng mức độ căng thẳng của bạn. Đây là những nguyên nhân khiến cơ thể có thể tăng cân. Tập thể dục có thể giúp quản lý được các triệu chứng này tốt hơn.

Nguồn tham khảo: mayoclinic.org; webmd.com