Các rối loạn tiêu hoá ở người bệnh ung thư và cách khắc phục

Bài viết được viết bởi TS.BS Phan Nguyễn Thanh Bình - Trưởng khoa Dinh dưỡng - Tiết chế, Khoa Nhi - Sơ sinh, Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Central Park

Do bản thân khối u:

• Tắc nghẽn/ thủng đường tiêu hóa
• Bất thường bài tiết đường ruột
• Kém hấp thu
• Rối loạn nhu động ruột
• Rối loạn điện giải

Do hoá trị

• Viêm loét miệng, thực quản
• Nôn ói
• Ức chế tủy, giảm bạch cầu, nhiễm trùng
• Tiêu chảy

Do xạ trị

• Xạ trị vùng hầu họng: biếng ăn, biến đổi vị giác, khứu giác, khô miệng, viêm niêm mạc, nuốt đau, khó nuốt, mệt mỏi, cứng hàm,...
• Xạ trị cổ thấp và trung thất: viêm thực quản, khó nuốt, nuốt đau, trào ngược thực quản, buồn nôn, hoặc nôn mửa
• Xạ trị vùng bụng hoặc khung xương chậu: tổn thương ruột (cấp tính hoặc mãn tính) kèm theo tiêu chảy, kém tiêu hóa - hấp thu, đau bụng, đầy hơi, tắc nghẽn, viêm đại tràng, hẹp, loét,...
• Tác dụng phụ khác bao gồm buồn nôn, nôn, bất dung nạp lactose, tiểu máu, viêm bàng quang, và mệt mỏi

Do phẫu thuật

• Bệnh nhân ung thư đầu, cổ, dạ dày, và ruột: suy dinh dưỡng, vì vậy cần có can thiệp dinh dưỡng sớm trước khi phẫu thuật
• PT vùng hầu họng: khó nhai, khó nuốt
• PT thực quản có thể gây chậm tiêu, giảm tiết dịch vị, phân mỡ, tiêu chảy thứ phát, đầy bụng và trào ngược
• PT cắt dạ dày: đầy bụng, kém hấp thu, thiếu vitamin D và B12, hạ đường huyết, hội chứng dumping
• PT cắt ruột non có thể dẫn đến kém tiêu hóa hấp thu

Táo bón

• Phòng tránh trước khi xảy ra
• Chế độ ăn nhiều chất xơ (25-30g/ngày): ăn khoảng 500gr rau củ quả mỗi ngày
• Uống nhiều nước, dịch: từ 2 lít dịch (8-10 ly) mỗi ngày có thể từ nước, nước ép trái cây, sữa, nước canh,...
• Thói quen ăn uống điều độ, thức ăn ấm
• Đi bộ và vận động thường xuyên,...

Tiêu chảy

• Khích lệ uống lượng nhỏ nước rải đều suốt ngày, tăng tổng lượng nước vào cơ thể
• Tránh các nước giải khát ngọt có thể gây tiêu chảy thẩm thấu
• Tăng thức ăn giàu xơ hòa tan, giảm/hạn chế xơ không hòa tan
• Trường hợp tiêu chảy nặng, cần bù điện giải

Nôn ói

• Cần xác định nguyên nhân để can thiệp
• Ăn trước khi đói vì cơn đói làm tăng cảm giác buồn nôn
• Uống nhiều nước, uống chậm, nhiều hợp trong ngày tránh uống nhiều khi ăn
• Tránh các thực phẩm có mùi cay nồng, nhiều béo, nặng mùi,...
• Ăn thành nhiều bữa nhỏ và ăn những thực phẩm khô như bánh quy giòn, bánh mì nướng
• Nên ngồi hay nửa nằm nửa ngồi sau ăn khoảng một tiếng
• Mặc quần áo thoải mái, rộng rãi
• Nơi ở thoáng mát, không khí trong lành

Giảm khẩu vị

• Hạn chế thức ăn sống
• Ăn nhiều bữa nhỏ
• Tránh thực phẩm có mùi nồng
• Uống nước giữa các bữa ăn
• Tăng cường ăn những thức ăn yêu thích, hợp khẩu vị

Đau miệng

• Ăn thức ăn mềm, cắt nhỏ, dễ nhai nuốt (chuối/ bơ/ khoai nghiền/ mì/ bún/phở/ ..., hoặc có thể ăn thức ăn lỏng (bột ngũ cốc/ sữa,..) 8-12 tách/ ngày
• Ăn thực phẩm lạnh hay để nguội ở nhiệt độ phòng
• Tránh ăn cay, mặn, chua
• Cố gắng ăn ở những thời điểm cơn đau dịu lại

Khô miệng

• Vệ sinh răng miệng và súc miệng tối thiểu 4 lần 1 ngày
• Dùng nước bọt nhân tạo hoặc các chất làm ẩm miệng, uống nhiều nước và uống từng ngụm mỗi vài phút...
• Nhai kẹo cao su để gia tăng tiết nước bọt
• Ăn thêm trái cây chua nhằm kích thích tiết nước bọt (trừ trường hợp đang bị tổn thương viêm, loét, đau ở miệng, hầu họng)
• Tránh ăn nhiều đường
• Sử dụng đồ tráng miệng ướp lạnh

Rối loạn vị giác (mất vị giác/ vị kim loại/ tăng cảm nhận đối với vị ngọt...)

• Súc miệng trước khi ăn
• Tăng cường ăn những thức ăn yêu thích, hợp khẩu vị
• Ăn những loại trái cây có vị chua như cam, quýt, chanh, bưởi... (trừ trường hợp đang bị tổn thương đau ở miệng, hầu họng)
• Sử dụng các loại gia vị và nước sốt để gia tăng hương vị, và thành phần bổ sung không ngọt
• Kết hợp các loại thực phẩm hàm lượng protein cao khác ngoài thịt, hạn chế thịt đỏ và các thức ăn sống.
• Không sử dụng dụng cụ ăn bằng kim loại