Đánh giá chức năng và xét nghiệm độ tập trung tiểu cầu

Tiểu cầu chiếm tỷ lệ rất nhỏ trong máu nhưng đóng vai trò quan trọng trong quá trình đông máu - cầm máu của cơ thể. Xét nghiệm độ tập trung tiểu cầu được thực hiện để đánh giá hoạt động, chức năng của tiểu cầu, phát hiện sớm các bệnh sinh huyết khối động mạch và dự phòng các tai biến xuất huyết.

Tiểu cầu là một thành phần quan trọng của máu có khả năng tạo ra cục máu đông tạm thời để bịt miệng vết thương khi cơ thể gặp phải tổn thương. Các tiểu cầu phải phóng thích các chất và biến đổi hình dạng để tham gia vào quá trình đông, cầm máu nhằm bảo vệ cơ thể khỏi mất máu quá nhiều.

Đặc điểm chính của tiểu cầu:

• Là các mảnh tế bào máu không nhân vỡ ra từ mẫu tiểu cầu trưởng thành trong tủy xương.
• Có dạng hình đĩa, đường kính khoảng 2 - 4 μm, dày khoảng 0,5 μm.
• Có đời sống kéo dài chỉ từ 5 - 7 ngày.

Tiểu cầu giữ vai trò quan trọng trong quá trình đông cầm máu, hình thành cục máu đông, co cục huyết khối, co mạch và sửa chữa, miễn dịch viêm, xơ vữa động mạch.

Trong các chức năng của tiểu cầu thì chức năng liên quan đến khả năng đông, cầm máu được quan tâm nhiều nhất và hầu hết các xét nghiệm đánh giá chức năng tiểu cầu đều hướng tới khảo sát khả năng này.

2.1. Mục tiêu của xét nghiệm độ tập trung tiểu cầu

Xét nghiệm độ tập trung tiểu cầu có mục tiêu đánh giá khả năng kết dính của các tiểu cầu với nhau. Xét nghiệm này cho phép:

• Phân tích và đánh giá chức năng của tiểu cầu.
• Kết quả có giá trị đối với các bệnh nhân bị hội chứng xuất huyết chưa rõ nguyên nhân.

2.2. Quy trình thực hiện xét nghiệm

Xét nghiệm độ tập trung tiểu cầu được thực hiện bằng cách lấy máu mao mạch hoặc tĩnh mạch của người bệnh. Sau đó nhỏ 1 giọt vừa phải lên lam kính và kéo lam tiêu bản máu. (Lưu ý: Tiêu bản phải được cố định trên bàn nhiệt độ 37 độ C chờ khô hoàn toàn). Sau đó tiêu bản được nhuộm bằng phương pháp nhuộm Giemsa. Sau khi tiêu bản khô có thể đọc và phân tích kết quả xét nghiệm.

Kết quả sẽ được đánh giá dựa trên mức giá trị tập trung tiểu cầu thể hiện trên lam kính, cụ thể:

• Độ tập trung tiểu cầu bình thường: có 5 - 10 tiểu cầu/đám.
• Độ tập trung tiểu cầu giảm: dưới 5 tiểu cầu/đám.
• Độ tập trung tiểu cầu tăng : lớn hơn 10 tiểu cầu/đám.

Một số nguyên nhân gây ra tình trạng tăng ngưng tập tiểu cầu là:

• Do các bệnh lý tăng số lượng tiểu cầu như: hội chứng tăng sinh tủy (tăng tiểu cầu vô căn, tăng tiểu cầu di truyền).
• Các nguyên nhân khác: chảy máu cấp, phản ứng dị ứng, nhiễm trùng, ung thư, sau phẫu thuật cắt lách, thực hiện đại phẫu, một số thuốc dẫn tới tăng tiểu cầu phản ứng,...

Một số nguyên nhân dẫn đến giảm ngưng tập tiểu cầu là:

• Do các tình trạng dẫn đến giảm số lượng tiểu cầu như: xơ gan, ức chế hoặc suy tủy xương nhiễm virus ảnh hưởng đến tủy xương (Rubella, Dengue, viêm gan B, viêm gan C, quai bị,...), bệnh giảm tiểu cầu tiên phát, thứ phát, hóa trị liệu ung thư, uống rượu kéo dài.
• Tình trạng tăng phá hủy hoặc loại bỏ: cường lách, đông máu nội mạch lan tỏa (DIC), có kháng thể kháng tiểu cầu,...