Tìm hiểu về tỉ lệ thải trừ virus viêm gan B

Bài viết được tham vấn chuyên môn cùng ThS.BS Trần Thị Vượng - Bác sĩ Vi sinh - Khoa Xét nghiệm - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Hải Phòng.

Viêm gan B là một dạng bệnh viêm gan do virus siêu vi B (HBV) gây ra, đường lây truyền là đường máu và đường sinh dục. Bệnh viêm gan B lây đến gần 1⁄3 dân số thế giới, đặc biệt là ở các nước đang phát triển. Tuy nhiên trong số đó có những người nhiễm virus siêu vi B lại có thể tự thải trừ được.

HBV gây ra cả 2 thể viêm gan cấp tính và mạn tính. Bệnh cảnh lâm sàng của viêm gan B rất đa dạng. Trong viêm gan cấp, bệnh có thể biểu hiện từ thể lâm sàng không triệu chứng đến thể lâm sàng có triệu chứng viêm gan điển hình, đôi khi bệnh lại diễn biến nặng nề ở thể viêm gan bùng phát đe dọa tử vong. Trong giai đoạn viêm gan mạn tính bệnh cảnh thay đổi từ dạng mang virus không triệu chứng đến dạng viêm gan mạn tính rồi tiến triển sang xơ gan và ung thư gan nguyên phát.

Viêm gan cấp tính

Viêm gan B cấp tính có thời gian ủ bệnh từ 45-120 ngày 1 tháng - 6 tháng, phụ thuộc vào yếu tố như lượng virus phơi nhiễm, đường lây truyền, đồng nhiễm các virus viêm gan khác và tương tác giữa virus và vật chủ.

Biểu hiện lâm sàng: sốt nhẹ, mệt mỏi, bồn chồn, chán ăn, buồn nôn và nôn. Bệnh nhân có thể có cảm giác đau tức, nặng ở hạ sườn phải. Một số bệnh nhân sẽ có cảm giác như bị cảm nhẹ, đôi khi không biết mình bị nhiễm HBV. Sau đó, một số bệnh nhân có thể xuất hiện vàng da và niêm mạc. Từ đây, bệnh cảnh lâm sàng có thể diễn tiến theo các chiều hướng sau:

(1) Diễn biến thuận lợi sang giai đoạn phục hồi, vàng da giảm dần, bệnh nhân lại ăn ngon miệng hơn

(2) Tái phát lại, trong 1 số hiếm trường hợp, bệnh có thể tái lại lại sau khi đã khỏi bệnh hoàn toàn. Triệu chứng lâm sàng và các rối loạn sinh hóa có thể xuất hiện.

(3) Viêm gan bùng phát, diễn biến nặng, khiến bệnh nhân phải nhập viện, chiếm (0.5-1%) các trường hợp

(4) Chuyển mạn tính, kết luận viêm gan B mạn tính khi các kháng nguyên HBsAg tồn tại trên 6 tháng, các triệu chứng lâm sàng như cảm giác mệt mỏi, chán ăn, suy nhược và rối loạn sinh hóa như tăng men gan vẫn tồn tại kéo dài.

Viêm gan mãn tính

Phần lớn khi bị viêm mạn tính cảm thấy bệnh nhân hoàn toàn bình thường. Tình trạng viêm gan B mạn tính thường được phát hiện tình cờ qua khám sức khỏe định kỳ, xét nghiệm khi mang thai, khám tuyển nghĩa vụ quân sự, yêu cầu làm xét nghiệm huyết thanh chẩn đoán virus viêm gan B, hoặc do phát hiện men gan tăng hoặc thấy cơ thể suy nhược, mệt mỏi. Triệu chứng thường gặp nhất của viêm gan mạn tính là hơi mệt mỏi, nhưng không thường xuyên. Một số bệnh nhân bị viêm mạn tính nặng thì tiếp tục bị các triệu chứng giống như viêm gan cấp bao gồm chán ăn, ăn không ngon, mệt mỏi, đau bụng, và vàng da.

Một người được xem là nhiễm siêu vi viêm gan B (HBV) mãn tính khi HBV tồn tại trong cơ thể trên 6 tháng (nghĩa là xét nghiệm HBsAg liên tiếp có hơn hai lần dương tính (+) trong sáu tháng). Trong khoản thời gian này, cơ thể tìm cách loại trừ virus viêm gan B ra khỏi cơ thể.

Trong y học sẽ dùng những xét nghiệm dấu ấn miến dịch sinh học ví dụ như xét nghiệm HBsAg (kháng nguyên vỏ của siêu vi B), và Anti-HBc IgM và Anti HBc total (kháng thể lõi của siêu vi B) để kiểm tra xem đã bị nhiễm siêu vi B hay không, đang ở giai đoạn nào, nhiễm mới hay nhiễm cũ và xét nghiệm Anti-HBs (kháng thể bảo vệ đối với siêu vi B) để phát hiện xem một người có được miễn dịch đối với HBV hay không.

Cơ chế thải trừ: Nhiễm virus viêm gan B dẫn đến nhiều hậu quả bệnh lý khác mhau tùy thuộc vào đáp ứng miễn dịch tự nhiên hoặc thích nghi của vật chủ. Nhiễm HBV có thể được loại trừ hoặc tồn tại dai dẳng ở dạng bệnh gan tiến triển hoặc không tiến triển. Tác động phối hợp của đáp ứng miễn dịch đặc hiệu và không đặc hiệu sẽ loại bỏ nhiễm HBV và tạo ra kháng thể trung hòa là anti HBs. Hoạt hóa trở lại quá trình nhân lên của HBV trong nhân tế bào chủ sẽ bị ngăn chặn bởi đáp ứng miễn dịch dịch thể và miễn dịch tế bào của vật chủ.

Tình trạng viêm gan B mạn tính xảy ra khi cơ thể không tạo được đáp ứng mạnh mẽ của các tế bào miễn dịch có hoạt tính với kháng nguyên HBsAg. Các tế bào miễn dịch tại gan không loại bỏ tế bào gan đã nhiễm HBV. Quá trình huy động tế bào viêm không đặc hiệu vẫn được duy trì làm kéo dài mãi tình trạng viêm mạn tính.

Tỷ lệ loại trừ virus HBV ra khỏi cơ thể người nhiễm.

• Ở người trưởng thành, tỉ lệ thải trừ virus HBV là khoảng 90% và tỉ lệ mang HBV mãn tính là 5-10%. Có nghĩa là sau khi bị nhiễm HBV, miễn dịch của người trưởng thành sẽ đáp ứng tốt, tạo được kháng thể Anti HBs và trung hòa hoàn toàn kháng nguyên HBsAg, và khỏi bệnh hoàn toàn chiếm khoảng 90%, chỉ 10% còn lại tiến triển thành viêm gan B mạn tính.
• Trẻ em bị nhiễm HBV, hay gặp nhất là nhiễm HBV từ người mẹ nhiễm HBV truyền sang, thì tỷ lệ trẻ trở thành mạn tính chiếm 90%, tỷ lệ khỏi hoàn toàn chỉ chiếm 10%.
• Vì vậy ở Việt Nam và các nước có tỷ lệ nhiễm HBV cao, thì con đường lây truyền HBV chủ yếu là từ mẹ sang con.
• Chính vì vậy, chương trình phòng ngừa lây truyền HBV từ mẹ sang con là chương trình cốt lõi trong chiến dịch giảm tỷ lệ nhiễm HBV ở Việt Nam và các nước này.

Ngoài ra, khi nhiễm virus HBV mãn tính, vẫn có tỉ lệ thải trừ HBV tự nhiên hằng năm, tỷ lệ này thay đổi là 0,5-2% tùy theo các nghiên cứu.

Hiện nay Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec có các Gói khám sàng lọc gan mật được thực hiện bởi đội ngũ bác sĩ chuyên môn cao, giàu kinh nghiệm trong lĩnh vực sàng lọc bệnh về gan mật cùng sự hỗ trợ của trang thiết bị, cơ sở y tế hiện đại sẽ giúp xác định chính xác các vấn đề liên quan đến gan.

Gói sàng lọc gan mật giúp khách hàng:

• Đánh giá khả năng làm việc của gan thông qua các xét nghiệm men gan;
• Đánh giá chức năng mật; dinh dưỡng lòng mạch;
• Tầm soát sớm ung thư gan;
• Thực hiện các xét nghiệm như Tổng phân tích tế bào máu, khả năng đông máu, sàng lọc viêm gan B,C;
• Đánh giá trạng thái gan mật qua hình ảnh siêu âm và các bệnh có nguy cơ ảnh hưởng gây ra bệnh gan/làm bệnh gan nặng hơn;
• Phân tích sâu các thông số đánh giá chức năng gan mật thông qua xét nghiệm, cận lâm sàng; các nguy cơ ảnh hưởng đến gan và tầm soát sớm ung thư gan mật.