Tiêu chuẩn chẩn đoán hội chứng nôn theo chu kỳ

Bài viết bởi Bác sĩ Mai Viễn Phương - Khoa Khám bệnh & Nội khoa - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Central Park

Hội chứng nôn mửa theo chu kỳ (CVS ) ở người lớn là một rối loạn đặc trưng bởi các cơn buồn nôn, nôn mửa và đau bụng tái diễn đột ngột, cách nhau bởi các giai đoạn sức khỏe bình thường khác nhau. Mục đích của bài báo này là để mô tả thêm đặc điểm của biểu hiện lâm sàng và đề xuất các tiêu chuẩn chẩn đoán mới cho hội chứng nôn mửa theo chu kỳ ở dân số trưởng thành.

Hội chứng nôn mửa theo chu kỳ không phải là một tình trạng hiếm gặp ở người lớn như người ta từng nghĩ và về cơ bản là một chẩn đoán lâm sàng dựa trên các chu kỳ khuôn mẫu “cổ điển” của các đợt nôn và các khoảng thời gian rời rạc không có triệu chứng. Hiện bệnh này phổ biến hơn ở người lớn hơn trẻ em và được chẩn đoán ở 12% bệnh nhân được chuyển đến để đánh giá buồn nôn và nôn. Khi các cơn nôn theo chu kỳ kết hợp với nhau, thường là do không có liệu pháp cụ thể nào được đưa ra, các triệu chứng của bệnh nhân có thể bắt đầu giống như chứng liệt dạ dày, một chứng rối loạn với biểu hiện buồn nôn và nôn mãn tính liên tục hơn nhưng thường ít đau bụng hơn.

Hội chứng nôn mửa theo chu kỳ thực sự là một chẩn đoán xác định tiền sử "cổ điển" của bệnh này. Bệnh nhân thường có biểu hiện buồn nôn, nôn và đau bụng giữa thượng vị với số lần thay đổi mỗi năm. Trong tất cả các biểu hiện ở người lớn đều kèm theo đau bụng dữ dội giữa thượng vị, kèm theo hoặc ngay sau khi bắt đầu buồn nôn và nôn. Tiền sử đau bụng giữa thượng vị này có xu hướng thu hút nhu cầu loại trừ các nguồn khác vì nó có thể giống như một cơn đau bụng cấp tính.

Tiêu chuẩn chẩn đoán của hội chứng nôn mửa theo chu kỳ dựa trên Rome III bao gồm danh sách sau đây:

Phải ít nhất 3 tháng, với thời gian bắt đầu ít nhất 6 tháng trước của:

• Các đợt nôn mửa liên quan đến cấp tính thời gian khởi phát và kéo dài <1 tuần.
• Ba đợt rời rạc trở lên trong năm trước.
• Không có cảm giác buồn nôn và nôn giữa các đợt
• Không có bất kỳ nguyên nhân hữu cơ nào gây nôn.

Tiêu chí hỗ trợ: Tiền sử hoặc tiền sử gia đình bị đau nửa đầu.

Các tiêu chí này được phát triển khi hội chứng nôn mửa theo chu kỳ chủ yếu chỉ được công nhận ở trẻ em và đau bụng không phải là một đặc điểm đồng thời có thể dự đoán được.

Phần lớn các cuộc tấn công hội chứng nôn mửa theo chu kỳ xảy ra mà không có bất kỳ cảnh báo nào mặc dù khi nhìn lại các bệnh nhân báo cáo rằng có đến 60-80% các cuộc tấn công hội chứng nôn mửa theo chu kỳ có thể liên quan đến cơ chế kích hoạt như nhiễm trùng (viêm xoang mãn tính và nhiễm trùng đường hô hấp trên), căng thẳng tâm lý, căng thẳng cảm xúc, thể chất căng thẳng (tập thể dục nặng), thiếu ngủ, ăn kiêng (socola, pho mát), say tàu xe và bắt đầu có kinh. Nhiều bệnh nhân tắm nước nóng hoặc tắm trong thời gian nôn mửa và báo cáo giảm các triệu chứng và do đó tiếp xúc với nước nóng được cho là có “tác dụng thư giãn”.

Theo như các yếu tố góp phần hoặc “phân nhóm” căn nguyên, khoảng 24-70% bệnh nhân hội chứng nôn mửa theo chu kỳ báo cáo tiền sử cá nhân hoặc gia đình bị đau nửa đầu. Tuy nhiên ở người lớn, tập hợp con đau nửa đầu chiếm nhiều hơn trong khoảng 30-40% dân số hội chứng nôn mửa theo chu kỳ .

Các rối loạn tâm thần, chẳng hạn như lo âu, trầm cảm là những phát hiện thường gặp ở bệnh nhân hội chứng nôn mửa theo chu kỳ. Sự lo lắng xuất hiện ở bệnh nhân hội chứng nôn mửa theo chu kỳ , bao gồm cả rối loạn hoảng sợ, đã được báo cáo là nguyên nhân gây ra các cuộc tấn công trong 66% trường hợp. Lo lắng cũng có thể tăng lên do gánh nặng của bệnh tật, dự đoán cơn nôn tiếp theo hoặc chấn thương tâm lý và trải nghiệm trước khi khởi phát hội chứng nôn mửa theo chu kỳ . Đôi khi các rối loạn tâm lý ở bệnh nhân hội chứng nôn mửa theo chu kỳ bao gồm cả trầm cảm chiếm ưu thế đến mức có thể chỉ định đồng quản lý với bác sĩ tâm thần.

Một phân nhóm khác có thể xác định được là bệnh đái tháo đường tăng lên 15% trong các quần thể hội chứng nôn mửa theo chu kỳ so với khoảng 8% trong các nghiên cứu dựa trên quần thể bình thường. Lý thuyết được đề xuất ở đây là nồng độ glucose cao, thường là ở giai đoạn đầu của bệnh tiểu đường, trong bối cảnh của các thụ thể hóa học thần kinh trung ương có khuynh hướng di truyền có thể gây ra chu kỳ nôn mửa.

Xem xét các tài liệu hiện tại về hội chứng nôn theo chu kỳ ở người lớn sử dụng thuốc gây nghiện là 42-53%. Kịch bản có thể dự đoán được là mô hình điển hình của việc tiêu thụ thuốc gây nghiện hàng ngày bắt đầu từ lứa tuổi thanh thiếu niên để sử dụng giải trí. Các đợt nôn mửa theo chu kỳ không xảy ra cho đến ít nhất 5 năm sử dụng hàng ngày mãn tính. Một thực thể lâm sàng được gọi là hội chứng nôn do thuốc gây nghiện cũng đã được mô tả riêng biệt và thực sự có biểu hiện lâm sàng giống như hội chứng nôn mửa theo chu kỳ . Hội chứng nôn do thuốc gây nghiện được đặc trưng bởi việc sử dụng thuốc gây nghiện mãn tính, các đợt bun nôn, nôn, đau bụng theo chu kỳ và giảm thường xuyên khi tắm nước nóng .

Bệnh nhân trưởng thành thường có triệu chứng trong một thời gian dài trước khi được chẩn đoán. Bệnh nhân thường không được chẩn đoán trong một thời gian do không nhận biết được thực thể lâm sàng này với các báo cáo cho thấy sự trì hoãn chẩn đoán trong khoảng 8-21 năm sau khi bắt đầu xuất hiện các triệu chứng.

Theo thời gian mà không có phương pháp điều trị cụ thể thích hợp, các chu kỳ hội chứng nôn mửa theo chu kỳ từ từ bắt đầu “liên kết lại” và trở nên gần nhau hơn và điều này có thể làm rối loạn biểu hiện và gợi ý thêm về một thực thể “mãn tính” như chứng liệt dạ dày. hội chứng nôn mửa theo chu kỳ dẫn đến một tỷ lệ mắc bệnh đáng kể đối với những bệnh nhân mất thời gian ở nơi làm việc hoặc trường học, gây gián đoạn đáng kể trong cuộc sống cá nhân và nghề nghiệp cũng như gánh nặng kinh tế. Hội chứng nôn mửa theo chu kỳ ở người lớn có thể từ bệnh nhẹ với các đợt không thường xuyên đến bệnh suy nhược nghiêm trọng cần đến nhiều lần khám tại khoa cấp cứu (cấp cứu) và nhập viện thường xuyên. Những bệnh nhân này thường trải qua nhiều thủ tục và xét nghiệm chẩn đoán không cần thiết mà không có bất kỳ lợi ích lâm sàng rõ ràng nào.

Tài liệu tham khảo

1. Venkatesan T, Prieto T, Barboi A, et al. Autonomic nerve function in adults with cyclic vomiting syndrome: a prospective study. Neurogastroenterol Motil. 2010; 22(12):1303-1307,e339.
2. Sarosiek I, Alvarez A, Zamora A, et al. Etiologies of nausea and vomiting in patients referred to a gastroenterology motility clinic. The El Paso Physician. 2014; 37(2):14-18.
3. Lee LY, Abbott L, Moodie S, Anderson S. Cyclic vomiting syndrome in 28 patients: demographics, features and outcomes. Eur J Gastroenterol Hepatol. 2012; 24(8):939-943
4. Chad J. Cooper, Richard W. McCallum, Cyclic Vomiting Syndrome: Diagnostic Criteria and Insights into Long Term Treatment Outcomes, Gastrointestinal motility and functional bowel disorders, series #5, Practical gastroenterology • january 2015