Các tình huống đặc biệt khi tiêm vắc-xin viêm màng não do não mô cầu Mengoc BC

Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi Bác sĩ chuyên khoa I Trần Thanh Phước - Trung tâm Nhi - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Times City.

Viêm màng não do não mô cầu là một bệnh lý nguy hiểm, ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe và để lại di chứng thần kinh nặng nề, đặc biệt đối với trẻ em và người lớn tuổi. Do đó, việc phòng bệnh bằng vắc-xin viêm màng não do não mô cầu Mengoc BC là phương pháp hiệu quả nhất để bảo vệ sức khỏe khỏi loại vi khuẩn nguy hiểm này

Viêm màng não do não mô cầu là bệnh nhiễm khuẩn do vi khuẩn Neisseria meningitidis gây nên. Các thể bệnh do não mô cầu gây ra có thể gặp như viêm màng não (khoảng 50% trường hợp), nhiễm khuẩn huyết (38% trường hợp), hay viêm phổi (9% trường hợp). Vi khuẩn N. meningitidis được phân loại thành 13 nhóm huyết thanh dựa vào đặc tính của vỏ polysaccharide. Các nhóm huyết thanh thường gặp gây bệnh ở người là typ A, B, C, W-135 và Y.

Bệnh viêm màng não do não mô cầu lây truyền như thế nào?

Vi khuẩn não mô cầu lây truyền từ người bệnh sang người lành qua những giọt nhỏ nước bọt của bệnh nhân khi ho và hắt hơi. Sự lây truyền vi khuẩn qua đồ vật không đáng kể.
Ở nước ta bệnh xuất hiện tản phát quanh năm. Nhưng có thể xảy ra dịch trong các tiết trời thu, đông và xuân, nhất là ở các xã vùng biên giới.

Dấu hiệu của bệnh là gì?

Sau thời gian ủ bệnh từ 2- 10 ngày (thông thường từ 3- 4 ngày), bệnh khởi phát đột ngột với sốt, đau đầu dữ dội, buồn nôn, nôn, sợ ánh sáng và cổ cứng. Các dấu hiệu khác đi kèm thường là li bì, mê sảng, hôn mê và co giật. Đào ban và ban xuất huyết nhỏ trên da là dấu hiệu quan trọng, tuy hiếm gặp. Có trường hợp biểu hiện trạng thái mệt lả, đột ngột xuất hiện các mảng xuất huyết và nhanh chóng xảy ra sốc.
Tuy nhiên không phải tất cả các trường hợp nhiễm não mô cầu đều bị viêm màng não mủ, bởi có nhiều trường hợp vi khuẩn qua máu nhưng không tới được màng não để gây bệnh ở đó mà bệnh nhân chỉ bị sốt và viêm mũi họng. Ở những địa phương có bệnh lưu hành thì số người nhiễm não cầu khuẩn ở hầu họng không có triệu chứng chiếm tới 5- 10%

Biến chứng của bệnh là gì?

Ở trẻ em, bệnh có tỉ lệ tử vong khoảng 50% nếu không được điều trị, còn điều trị sớm tỉ lệ tử vong vẫn còn 5- 10%. 10- 15% số trường hợp qua khỏi vẫn phải chịu những biến chứng nặng nề như tâm thần, điếc, liệt, động kinh. Những trường hợp nhiễm khuẩn huyết do não mô cầu có sốc và ban xuất huyết hoại tử ít gặp hơn viêm màng não nhưng lại nặng hơn và tử vong cao hơn.

Tiêm vắc-xin chủng ngừa là biện pháp chủ động phòng bệnh viêm não mô cầu hữu hiệu. Ở Việt Nam có 3 chủng viêm não mô cầu phổ biến nhất là A, B và C với 2 loại vắc-xin được sử dụng là vắc-xin viêm não mô cầu ACWY và BC.

Vắc xin viêm màng não do não mô cầu Mengoc BC là vắc-xin được sử dụng để tạo miễn dịch chủ động, giúp cơ thể phòng ngừa được bệnh viêm màng não do não mô cầu nhóm huyết thanh B và nhóm huyết thanh C.

Vắc-xin được tiêm cho người ở độ tuổi từ đủ 6 tháng tuổi đến 45 tuổi và nhóm người sinh sống trong vùng có dịch hoặc phải đi đến vùng dịch.

Lịch tiêm cơ bản gồm 2 mũi, khoảng cách giữa các mũi tiêm là 6 - 8 tuần. Mũi tiêm thứ 2 là mũi bắt buộc để đạt được mức bảo vệ tối ưu. Vắc xin não mô cầu Mengoc BC chỉ sử dụng qua đường tiêm bắp

Lịch tiêm ngừa não mô cầu được áp dụng cho độ tuổi từ đủ 6 tháng - 45 tuổi và phần lớn không cần thiết phải tiêm thêm mũi tiêm nhắc lại nào sau khi đã tiêm đủ 2 mũi cơ bản.

Bất kỳ ai cũng có thể mắc bệnh viêm não mô cầu nhưng một số người có nguy cơ mắc bệnh cao hơn. Đó là:

• Trẻ dưới 1 tuổi;
• Trẻ vị thành niên và thanh niên 16 - 23 tuổi;
• Người mắc một số bệnh lý gây suy giảm hệ miễn dịch; Thiểu năng lá lách về mặt giải phẫu hoặc chức năng (bao gồm cả bệnh hồng cầu hình liềm), suy giảm chức năng bổ thể kéo dài hoặc suy giảm các chất ức chế bổ thể (ví dụ như eculizumab, ravulizumab...)
• Người thường xuyên làm việc, nghiên cứu với các thể phân lập của vi khuẩn Neisseria meningitidis;
• Người có nguy cơ mắc bệnh khi dịch bệnh viêm não mô cầu bùng phát trong cộng đồng dân cư.
• Khi đi du lịch ở các quốc gia có dịch hoặc có tỉ lệ mắc viêm màng não mô cầu cao
• Sinh viên đại học năm thứ 1 và sống trong các ký túc xá (nếu chưa được tiêm phòng vắc-xin viêm màng não do não mô cầu trước đó từ 16 tuổi trở lên)những người sống trong một nhóm cộng đồng nhỏ như ở những trung tâm chăm sóc trẻ em, trường nội trú, doanh trại quân đội, nhà giam, vùng có mật độ dân cư cao hoặc tại những cộng đồng đã có báo cáo về các trường hợp nhiễm vi khuẩn não mô cầu nhóm huyết thanh B và C.

Có cần tiêm cả hai loại vắc-xin viêm não mô cầu Menactra và Mengoc BC không?

Não mô cầu có khoảng 12 nhóm huyết thanh khác nhau, trong đó các nhóm huyết thanh gồm A, B, C, Y và W-135 hay gây ra các vụ dịch trên thế giới.

Tuy cùng là vắc-xin để phòng bệnh do não mô cầu gây ra nhưng hai loại vắc-xin này lại dùng để phòng ngừa có các nhóm huyết thanh khác nhau. Mà các tuýp này không có miễn dịch chéo tức là không đáp ứng tạo miễn dịch cho các tuýp khác khi tiêm một loại. Chính vì vậy, muốn phòng bệnh do các tuýp A, B, C, Y và W-135 hay gây bệnh viêm não mô cầu cần tiêm cả hai loại.

Nên tiêm não mô cầu AC hay BC?

Ở Việt Nam, các chủng viêm não mô cầu nguy hiểm nhất là A, B, C, W, Y,... Do đó, cần tiêm ngừa cả 2 loại vắc-xin phòng ngừa viêm não mô cầu BC và AC để có miễn dịch phòng bệnh tốt. Hiệu quả phòng bệnh của vắc-xin lên tới 90%.

• Vắc-xin phòng ngừa viêm não mô cầu BC: Giúp phòng bệnh viêm não mô cầu tuýp B và tuýp C. Loại vắc-xin này được chỉ định tiêm cho trẻ từ 6 tháng tuổi tới người lớn 45 tuổi, tiêm 2 liều cách nhau 6 - 8 tháng và không có lịch tiêm nhắc lại;
• Vắc-xin phòng ngừa viêm não mô cầu Menactra: Giúp phòng ngừa viêm não mô cầu 4 tuýp A, C, Y, W-135. Với trẻ 9 - 24 tháng tuổi, được tiêm 2 liều cách nhau tối thiểu 3 tháng. Với người từ 2 - 55 tuổi: tiêm 1 liều.

Hai loại vắc-xin viêm não mô cầu Menactra và Mengoc BC có thể được tiêm trong cùng một lần tiêm hoặc bất kỳ thời điểm nào trước hoặc sau loại vắc-xin kia cách nhau 03 tháng.

Không tiêm phòng vac-xin não mô cầu BC cho phụ nữ có thai

• Trì hoãn tiêm vắc-xin não mô cầu MenB cho đến khi sau mang thai nếu trừ các trường hợp lợi ích nhiều hơn tác hại do vắc-xin gây ra.

Trường hợp bị phơi nhiễm do não mô cầu

• Một nơi (thôn/ấp/bản/tổ dân phố/cụm dân cư/đơn vị... ) được gọi là ổ dịch khi ghi nhận từ 02 trường hợp bệnh trở lên (trong đó ít nhất một trường hợp bệnh xác định) khởi phát trong vòng 10 ngày có liên quan dịch tễ với nhau
• Sử dụng thuốc điều trị dự phòng càng sớm càng tốt, trong vòng 24h sau khi có chẩn đoán xác định ca bệnh có liên quan cho những người tiếp xúc gần, sử dụng kháng sinh theo kết quả kháng sinh đồ, nếu không có kháng sinh đồ, sử dụng một trong các loại kháng sinh: Ciprofloxacin, Rifampicin, Azithromycin.
• Hạn chế tối đa việc tiếp xúc với bệnh nhân và những người khác.
• Hướng dẫn gia đình bệnh nhân và người dân trong khu vực ổ dịch thực hiện tốt vệ sinh cá nhân, vệ sinh nơi ở-
• Thực hiện tiêm phòng vaccine phòng não mô cầu theo phác đồ của bộ y tế.

Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec hiện đang cung cấp Chương trình tiêm chủng trọn gói với nhiều loại vắc-xin đa dạng cho nhiều đối tượng khác nhau: trẻ sơ sinh, trẻ nhỏ, người lớn, phụ nữ trước và trong giai đoạn mang thai... trong đó có vắc-xin viêm màng não Mengoc BC.

Vắc-xin Mengoc BC ngừa viêm màng não mô cầu được sản xuất bởi công ty Finlay Institute (Cu Ba). Vắc-xin Mengoc BC có tác dụng phòng bệnh viêm màng não mô cầu Mengoc nhóm B và C. Vắc-xin dùng cho trẻ từ 6 tháng tuổi trở lên và người lớn đến 45 tuổi.

Ưu điểm của dịch vụ tiêm chủng Vinmec:

• Khi đến với Vinmec, khách hàng được các bác sĩ chuyên khoa thăm khám, sàng lọc đầy đủ về thể trạng và sức khỏe, tư vấn về vắc-xin và phác đồ tiêm, cách theo dõi và chăm sóc sau tiêm.
• 100% khách hàng sau tiêm chủng sẽ được theo dõi 30 phút và đánh giá lại tình trạng sức khỏe trước khi ra về.
• Được theo dõi đa khoa trước - trong - sau tiêm chủng tại Hệ thống y tế Vinmec, luôn có ekip cấp cứu sẵn sàng để xử trí các trường hợp sốc phản vệ nếu có xảy ra, cấp cứu suy hô hấp – ngừng tuần hoàn, đảm bảo xử lý kịp thời, đúng phác đồ.
• Phòng tiêm chủng thoáng mát, yên tĩnh, sạch sẽ.
• Vắc-xin được nhập khẩu và bảo quản tại hệ thống kho lạnh hiện đại, dây chuyền bảo quản lạnh (Cold chain) đạt chuẩn GSP, giúp bảo quản tốt chất lượng vắc-xin.