Bệnh quai bị dễ lây nhất trong thời gian nào?

Bệnh quai bị là bệnh thường gặp ở trẻ nhỏ vào mùa đông xuân và hiện chưa có thuốc chữa đặc hiệu. Quai bị lây qua đường nào, dễ lây nhất trong thời gian nào, quai bị bao nhiêu ngày thì khỏi là câu hỏi được nhiều người quan tâm.

Quai bị là bệnh truyền nhiễm cấp tính do virus Paramyxovirus gây nên. Bệnh có thể gặp ở bất kỳ lứa tuổi nào nhưng tập trung nhiều nhất là ở trẻ từ 6 đến 10 tuổi, tỷ lệ trẻ nam mắc bệnh nhiều hơn nữ. Cao điểm mắc bệnh quai bị là vào mùa đông xuân. Bệnh có thể lây từ người nhiễm bệnh sang người khác chủ yếu qua đường hô hấp. Các giọt nước nhỏ trong hơi thở người bệnh chứa virus phát ra khi nói chuyện, ho, hắt hơi,... người lành khi hít phải trực tiếp hoặc qua các đồ dùng bị nhiễm dịch chứa virus sẽ có nguy cơ mắc bệnh. Những hạt nước bọt chứa virus có thể sống và gây bệnh bay lơ lửng trong không khí nhiều giờ, nếu gặp gió có thể phát tán xa hơn.

Người bệnh có thể lây cho người khác trong một khoảng thời gian khá dài, từ một tuần trước khi khởi phát bệnh (khi có các triệu chứng sốt, viêm tuyến nước bọt) và khoảng 10 ngày sau khi thấy tuyến mang tai sưng. Khoảng 2 ngày trước khi viêm tuyến mang tai, đây là khoảng thời gian lây mạnh nhất.

Sau khi nhiễm bệnh, virus quai bị sẽ nhân lên trong khoang tỵ hầu và bạch huyết, nồng độ virus sẽ tăng cao trong huyết thanh khoảng 12-15 ngày sau nhiễm bệnh và lan ra các cơ quan khác.

Sau khi tiếp xúc với virus 14-24 ngày, người bệnh cảm giác mỏi mệt, ăn uống kém, sốt cao, đôi khi rét run, đau họng và đau góc hàm. Viêm tuyến mang tai xuất hiện sau sốt 24-28 giờ. Lúc đầu sưng một bên, sau 1-2 ngày sưng bên còn lại. Bệnh nhân thường sưng cả hai bên, ít trường hợp sưng một bên, hai bên sưng không đều nhau, bên to, bên nhỏ. Tuyến mang tai đôi khi sưng to làm mất rãnh ở trước và sau tai, mặt bị phình ra, biến dạng, cổ bành, cằm xệ. Nước bọt ít, quánh, da vùng tuyến mang tai bị sưng căng, bóng, không đỏ, sờ nóng, đau, ấn không lõm. Bệnh nhân đau hàm khi há miệng, nhai, nuốt, họng viêm đỏ, sưng hạch góc hàm. Có thể kèm viêm tuyến dưới lưỡi, dưới hàm.

Một số trường hợp hiếm gặp, tuyến dưới hàm có thể sưng to gây phù trước xương ức, gây khó nuốt, khó thở, khó nói.

Quai bị bao lâu thì hết sưng? Quai bị nhìn chung lành tính, bệnh thường tự khỏi trong vòng 10 ngày, bệnh nhân hết sốt sau 3-4 ngày và tuyến nước bọt hết sưng trong 8-10 ngày, hạch góc hàm thì hết sưng lâu hơn tuyến một vài ngày. Tuyến nước bọt không bao giờ bị teo và không bao giờ hóa mủ, trừ trường hợp bị bội nhiễm vi khuẩn. Sau khi bị quai bị, người bệnh sẽ có đáp ứng miễn dịch bền vững, giúp không nhiễm bệnh lần thứ hai.

Tuy nhiên, virus quai bị ngoài gây viêm tuyến nước bọt còn có thể gây viêm ở nhiều cơ quan khác như viêm cơ quan sinh dục, viêm não, viêm tụy cấp, viêm cơ tim,... Trong đó biến chứng thường gặp và gây ảnh hưởng nhiều lo lắng nhất là viêm tuyến sinh dục.

Cả trẻ nam và nữ bị quai bị đều có thể bị viêm tuyến sinh dục. Khoảng 20% trẻ nam ở độ tuổi dậy thì bị quai bị sẽ có viêm tinh hoàn và 5% có nguy cơ bị teo tinh hoàn, các trường hợp này có thể dẫn đến vô sinh nếu không được điều trị đúng cách. Khoảng 7% trẻ nữ nhiễm quai bị có viêm buồng trứng nhưng hiếm khi dẫn đến vô sinh.

Phụ nữ mang thai nếu nhiễm quai bị trong 3 tháng đầu, thai nhi có nguy cơ bị dị dạng, sẩy thai. Nếu nhiễm bệnh trong 3 tháng cuối thai kỳ sẽ làm tăng nguy cơ sinh non hoặc chết lưu.

Quai bị là bệnh lành tính nên sau khi được bác sĩ thăm khám, hướng dẫn sử dụng thuốc và cách chăm sóc, trẻ có thể được điều trị tại nhà. Khi chăm sóc trẻ quai bị, cần lưu ý một số điểm sau đây:

• Cho trẻ nằm nghỉ ngơi, hạn chế đi lại, nhất là khi trẻ còn sốt và sưng tuyến nước bọt để đề phòng biến chứng viêm tinh hoàn.
• Cho trẻ sử dụng thuốc hạ sốt, giảm đau Paracetamol theo hướng dẫn sử dụng của bác sĩ, chườm nóng vùng hàm giúp giảm đau tại chỗ. Chú ý không được đắp lá, bôi vôi vào vùng sưng vì có thể gây bỏng da, tăng nguy cơ bội nhiễm.
• Cho trẻ ăn thức ăn lỏng như súp, cháo trong những ngày đầu. Súc miệng bằng nước muối sau khi ăn.

Theo dõi trẻ thường xuyên để phát hiện sớm các biến chứng, cha mẹ cần đưa trẻ đến ngay các cơ sở y tế nếu trẻ có biểu hiện sưng đau tinh hoàn, đau bụng, buồn nôn, đau nhức đầu, lơ mơ, co giật, có bất thường ở mắt, tai và các cơ quan khác. Khi trẻ bị viêm tinh hoàn, cho trẻ mặc quần lót chặt để treo tinh hoàn, sử dụng các thuốc corticoid như Dexamethasone, Prednisolon theo chỉ định của bác sĩ để giảm đau, chống viêm cho trẻ.

Biện pháp ngăn ngừa bệnh quai bị có hiệu quả nhất là tiêm vắc-xin quai bị. Vắc-xin quai bị có thể ở dạng đơn độc hoặc dạng phối hợp vắc-xin sởi-quai bị-rubella. Vắc-xin có thể tiêm cho trẻ từ 12 tháng tuổi trở lên và người lớn chưa có miễn dịch, đặc biệt là những người có nguy cơ tiếp xúc với mầm bệnh cao như người làm việc trong các nhà trẻ, trường mẫu giáo, trường học; người làm việc trong các cơ sở y tế.

Hiện tại Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec có cung cấp dịch vụ tiêm vắc-xin phòng quai bị, khi tiêm đủ liệu trình, khả năng bảo vệ của vắc-xin lên đến 95%, tạo được miễn dịch bền vững, bảo vệ lâu dài. Những ưu điểm khi tiêm vắc-xin tại Vinmec bao gồm:

• Nguồn vắc-xin chất lượng cao, có xuất xứ rõ ràng, phù hợp theo độ tuổi cần tiêm chủng, đảm bảo an toàn từ khâu kiểm nhập, bảo quản đến khi sử dụng.
• Trẻ sẽ được các bác sĩ chuyên khoa nhi - vắc-xin thăm khám, sàng lọc đầy đủ các vấn đề về thể trạng và sức khỏe, tư vấn về vắc-xin phòng bệnh và phác đồ tiêm, cách theo dõi và chăm sóc trẻ sau tiêm chủng trước khi ra chỉ định tiêm vắc-xin theo khuyến cáo mới nhất của Bộ Y tế & Tổ chức Y tế thế giới nhằm đảm bảo hiệu quả tốt và an toàn nhất cho trẻ.
• Đội ngũ bác sĩ và điều dưỡng nhi giàu kinh nghiệm, chuyên nghiệp, hiểu tâm lý trẻ và áp dụng cách giảm đau hiệu quả cho trẻ trong quá trình tiêm chủng.
• 100% trẻ tiêm chủng được theo dõi 30 phút sau tiêm và đánh giá lại sức khỏe trước khi ra về.
• Được theo dõi đa khoa trước, trong và sau tiêm chủng tại Hệ thống y tế Vinmec và luôn có ekip cấp cứu sẵn sàng phối hợp với phòng tiêm chủng xử trí các trường hợp sốc phản vệ, suy hô hấp - ngừng tuần hoàn, đảm bảo xử lý kịp thời, đúng phác đồ khi có sự cố xảy ra.
• Phòng tiêm chủng thoáng mát, có khu chơi, giúp trẻ có cảm giác thoải mái như đang dạo chơi và có tâm lý tốt trước và sau khi tiêm chủng.
• Vắc-xin được nhập khẩu và bảo quản tại hệ thống kho lạnh hiện đại, với dây chuyền bảo quản lạnh (Cold chain) đạt tiêu chuẩn GSP, giữ vắc-xin trong điều kiện tốt để đảm bảo chất lượng.
• Bố mẹ sẽ nhận tin nhắn nhắc lịch trước ngày tiêm và thông tin tiêm chủng của bé sẽ được đồng bộ với hệ thống thông tin tiêm chủng quốc gia.

Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec hiện đang cung cấp Chương trình tiêm chủng trọn gói với nhiều loại vắc-xin đa dạng cho các đối tượng khác nhau, từ trẻ sơ sinh, trẻ nhỏ, người lớn, phụ nữ trước và trong khi mang thai.
Riêng trong tháng 12/2019, Vinmec miễn phí tiêm Vắc-xin Viêm gan B sơ sinh (tiêm ngay sau khi sinh) cho bé khi đăng kí Gói tiêm chủng trọn gói dành cho trẻ từ 0-1 tuổi hoặc từ 0-2 tuổi.