Vai trò của siêu âm trong chẩn đoán các bệnh lý tuyến tiền liệt

Bài viết được tham vấn chuyên môn cùng Bác sĩ nội trú Nguyễn Quỳnh Giang - Khoa Chẩn đoán hình ảnh và Y học hạt nhân - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Times City.

Tuyến tiền liệt là tuyến lớn trong cơ thể, nơi thường phát sinh các bệnh lý ở nam giới khi bước vào lứa tuổi trung niên. Do đó vai trò của siêu âm tiền liệt tuyến là rất đắc lực để các bác sĩ có thể chẩn đoán sớm và điều trị kịp thời các bệnh lý tuyến tiền liệt.

Siêu âm là phương pháp chẩn đoán hình ảnh được áp dụng rộng rãi để đánh giá thể tích tuyến tiền liệt với ưu điểm không gây sang chấn, thực hiện nhanh, chính xác và hiệu quả. Mục đích của siêu âm nhằm giúp đánh giá:

• Thể tích tuyến tiền liệt giúp đưa ra phương pháp điều trị trên cơ sở này
• Tình trạng nhu mô để chẩn đoán phân biệt với áp xe hoặc ung thư tiền liệt tuyến·
• Các biến chứng do tăng sản lành tính tuyến tiền liệt như sỏi, giãn đài bể thận
• Lượng nước tiểu tồn dư nhằm đánh giá giai đoạn và kết quả phẫu thuật.

Siêu âm qua trực tràng (TRUS) là phương pháp chẩn đoán hình ảnh có nhiều ưu điểm hơn so với các phương pháp khác nhờ chi phí thấp, tính khả dụng cao và hình ảnh theo thời gian thực, trực quan. Bằng siêu âm qua trực tràng, tuyến tiền liệt sẽ được mô tả một cách rõ ràng nhất, trên các lớp cắt ngang có hình ảnh bán nguyệt và cân đối, hơi lõm ở ranh giới phía sau nhất là khi bơm nước quá căng, tiền liệt tuyến ở trung tâm ít âm hơn và hơi lồi ra trước. Các cơ nâng hậu môn sẽ được tìm thấy phía ngoài tiền liệt tuyến và xa hơn là cơ bịt.

Nhìn chung cấu trúc âm ở tuyến tiền liệt tương đối đồng đều ngoại trừ ở những người gầy đôi khi có thể phân biệt được tiền liệt tuyến ngoại biên và trung tâm. Trên các lớp cắt ngang hơi thấp vùng xơ cơ và vùng tuyến quanh niệu đạo đôi khi tương ứng với vùng giảm âm phía trước, tiền liệt tuyến bao quanh và nằm ở phía sau vùng này thường tăng âm hơn, âm đều, mịn và cân đối hai bên. Ở người trẻ thường không thấy vùng chuyển tiếp

Như đã đề cập, siêu âm đóng vai trò rất quan trọng trong việc phát hiện hay đánh giá các bệnh thường gặp ở tuyến tiền liệt. Một số bệnh thường gặp có thể phát hiện trên siêu âm gồm có:

2.1. Nang tuyến tiền liệt

Nang tiền liệt tuyến là bệnh lý hình thành do cơ chế tắc và giãn ra ở các ống này hoặc nguồn gốc từ thoái hóa nang của mô tuyến. Trên siêu âm cho thấy cấu trúc dạng nang điển hình và tùy vào vị trí của nang có thể xác định sơ bộ về nguồn gốc của nang như nguồn gốc ống Muller và nang túi bầu dục là hai loại thường gặp nhất.·

2.2. U xơ tuyến tiền liệt

U xơ tuyến tiền liệt là tình trạng giống như u thường gặp ở nam giới trên 40 tuổi do sự tăng sản của mô tuyến trong vùng chuyển tiếp, vùng quanh niệu đạo. Hình ảnh siêu âm cho thấy sự hiện diện của các cấu trúc giảm âm kích thước nhỏ, định vị trong vùng chuyển tiếp. Càng phát triển thì các nhân càng tăng sản kích thước và số lượng đặc biệt theo chiều trước sau đội vào lòng bàng quang làm toàn bộ tuyến tiền liệt lớn ra khiến mặt cắt ngang tiền liệt tuyến có dạng tròn, kích thước lớn chèn ép các tuyến bên ngoài. Trong phì đại tuyến tiền liệt, các nhân tăng sản cũng trở nên không đồng nhất về mặt cấu trúc hồi âm.

2.3. Viêm tuyến tiền liệt

Viêm tuyến tiền liệt có thể do vi khuẩn hoặc không do vi khuẩn, cấp tính hoặc mãn tính. Cơ chế gây bệnh thường do trào ngược, ít gặp hơn là do cơ chế xuyên trực tràng, tầng sinh môn do thực hiện thủ thuật. Siêu âm trong thể cấp tính cho hình ảnh những vùng giảm âm ở mô bao bọc quanh niệu đạo, nhu mô tuyến, dấu hiệu này thể hiện rõ ở vùng ngoại vi. Ngoài ra, ranh giới ngoài của bao tuyến cũng trở nên nhạt nhòa

2.4. Ung thư tuyến tiền liệt

Ung thư tiền liệt tuyến siêu âm qua trực tràng có thể cung cấp thông tin chính xác về định khu tổn thương mà hai phương pháp thăm khám tiền liệt tuyến bằng tay qua trực tràng và định lượng PSA nghi ngờ. Hình ảnh trong siêu âm chẩn đoán thư tiền liệt tuyến là ổ tổn thương giảm âm giới hạn không rõ, 80% ung thư tiền liệt tuyến định vị ở phần tuyến ngoài và thương tổn dưới bao không quá 3mm, cấu trúc tuyến sẽ bị thay đổi hoàn toàn nếu kích thước tổn thương lớn hơn. Sự lan tràn của u tạo ra hình ảnh xóa mất lớp mô liên kết- mỡ tăng âm xung quanh bao.

Siêu âm là phương pháp chẩn đoán hình ảnh có thể xác định được nhiều các bệnh lý về tuyến tiền liệt. Theo đó, việc phát hiện bệnh và chẩn đoán, điều trị sớm bệnh về tuyến tiền liệt góp phần nâng cao chất lượng cuộc sống của người bệnh. Siêu âm chẩn đoán bệnh lý tuyến tiền liệt là một phương pháp đầu tay, đơn giản và dễ thực hiện ở tất cả các cơ sở y tế. Tuy nhiên, để cho kết quả chính xác, bệnh nhân nên chọn các cơ sở y tế uy tín để thực hiện.