Sinh lý hệ hô hấp của hội chứng giảm thông khí trên bệnh nhân béo phì

Bài viết được viết bởi ThS, BS Nguyễn Ngọc Bách, Khoa Nội tổng hợp - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Times City

Ước tính tỷ lệ mắc OHS có thay đổi đáng kể do sự khác biệt trong chủng tộc, dân số được nghiên cứu và phương pháp khảo sát.

• Dân số nói chung: ước tính dựa trên tỷ lệ béo phì và ngưng thở khi ngủ do tắc nghẽn (OSA) trong cộng đồng cho thấy 0,15 đến 0,3% dân số trưởng thành ở Hoa Kỳ có khả năng mắc OHS.
• Những người béo phì - Tỷ lệ mắc OHS tăng khi chỉ số khối cơ thể (BMI) tăng. Trong một số nghiên cứu hồi cứu ở những bệnh nhân mắc OSA, tỷ lệ mắc OHS ở những người có BMI từ 30 đến 35 kg / m2 là 8 đến 12%, cao hơn ở những người có BMI 40 kg / m2 (18 đến 31%) và những người có với chỉ số BMI ≥50 kg / m2 (50 phần trăm).
• Bệnh nhân mắc ngừng thở khi ngủ (OSA) - Các nghiên cứu hồi cứu báo cáo tỷ lệ 16% trong số những người được giới thiệu đến trung tâm ngủ có triệu chứng OSA, cao hơn (22%) nếu bệnh nhân béo phì hoặc mắc OSA nặng (ví dụ, chỉ số ngưng thở khi ngủ> 60 sự kiện mỗi giờ; 30 phần trăm).
• Khảo sát trong đối tượng đến làm phẫu thuật giảm cân - Tỷ lệ phổ biến thay đổi từ 8 đến 65 phần trăm ở bệnh nhân phẫu thuật giảm cân.
• Bệnh nhân nhập viện - Trong một nghiên cứu trên bệnh nhân nhập viện có BMI> 35 kg / m2, tỷ lệ mắc OHS là 31%. Trong một nghiên cứu đơn lẻ tại 1 đơn vị, 8 % bệnh nhân vào ICU có đủ các tiêu chuẩn của OHS.
• Thiếu oxy máu mãn tính - Trong một nghiên cứu khác về bệnh nhân béo phì bị thiếu oxy mạn tính, 51% được phát hiện mắc OHS.

Yếu tố chủng tộc cũng ảnh hưởng đến tỷ lệ lưu hành. Ở những bệnh nhân Nhật Bản có mặt để điều tra OSA, 2,3% được phát hiện mắc OHS so với 20% bệnh nhân chủ yếu là người Mỹ gốc Phi được đánh giá tại một trung tâm giấc ngủ Hoa Kỳ.

• Béo phì (chỉ số khối cơ thể [BMI]> 30 kg / m2), đặc biệt, béo phì nặng (BMI> 50 kg / m2), là yếu tố nguy cơ chính của OHS. Béo phì gây ra nhu cầu gia tăng đối với hệ hô hấp các cơ chế bù trừ để duy trì thông khí (PaCO2 <45 mmHg). OHS phát triển do sự thất bại của các cơ chế bù trừ như vậy dẫn đến tình trạng giảm lưu lượng thông khí và chứng tăng CO2 máu (PaCO2 45 mmHg).
• Phát hiện trạng thái mắc bệnh sớm của hội chứng giảm thông khí béo phì: xét nghiệm PaCO2 ban ngày bình thường nhưng lượng kiềm dư cơ bản tăng cao hơn 2 mmol / L nên được theo dõi vì có thể ở trạng thái tiền rối loạn giảm thông khí( Pre-OHS)
• Các hiệp hội về hô hấp đã đưa ra tiêu chuẩn chẩn để xác định tình trạng giảm thông khí liên quan đến béo phì:
• Giai đoạn I và II giảm thông khí liên quan đến béo phì kết hợp những người béo phì với tăng CO2 máu khi ngủ nhưng PaCO tỉnh táo bình thường. Mức Bicarbonate huyết thanh trong các giai đoạn này tương ứng là <27 mmol / L (giai đoạn I), > 27 mmol / L (giai đoạn II).
• Giai đoạn III và IV mô tả các cá thể OHS, trong đó Giai đoạn IV đại diện cho các cá thể OHS có các bệnh kèm theo về chuyển hóa tim trong khi OHS ở Giai đoạn III thì không.

Các yếu tố sau có khả năng liên quan đến sinh bệnh học của OHS:

• Các rối loạn hô hấp khi ngủ (SDB)
• Cơ chế bù của phổi bị thay đổi
• Kiểm soát thông khí
• Tăng sản xuất carbon dioxide

2.1 Rối loạn nhịp thở khi ngủ (SDB)

Vai trò của SDB trong sinh bệnh học của OHS như sau:

• Phần lớn bệnh nhân mắc OHS bị ngưng thở khi ngủ do tắc nghẽn (OSA) đồng thời giảm thông khí khi ngủ đơn thuần (các sự kiện không gây cản trở) có ở khoảng 10 phần trăm cá nhân. 90% bệnh nhân mắc OHS có ít nhất OSA nhẹ (chỉ số ngưng thở - hypopnea [AHI]> 5 sự kiện mỗi giờ), với bệnh nặng (AHI> 30 sự kiện mỗi giờ) được thấy trong 70%. Hầu hết các nghiên cứu đã kiểm tra các cơ chế có vai trò ở bệnh nhân mắc OHS và OSA và người ta cho rằng các cơ chế tương tự có khả năng đóng góp ở những người mắc OHS và giảm thông khí khi ngủ.

• Điều trị SDB về đêm thường bằng áp lực đường thở dương hoặc phẫu thuật mở khí quản(hiếm), cũng có vai trò điều trị OHS.
• Ngoài ra, mặc dù các cơ chế liên quan đến béo phì khác (ví dụ, ảnh hưởng trọng lực đến cơ hô hấp và giảm kiểm soát thông khí) đóng vai trò thúc đẩy quá trình giảm thông khí trong lúc thức, những ảnh hưởng trong trao đổi khí là rõ rệt nhất trong khi ngủ, nhấn mạnh thêm sự đóng góp của SDB vào sinh bệnh học của OHS. Trên cơ sở các rối loạn nhịp thở, các hiện tượng về sinh lý hô hấp diễn ra trên đối tượng bị OHS là:
• Giảm đào thải carbon dioxide về đêm - Cơ chế giảm độ thanh thải carbon dioxide về đêm (CO2) được nghiên cứu nhiều ở những bệnh nhân mắc OSA. Trong các sự kiện giảm thở và ngừng thở tắc nghẽn, áp lực động mạch của carbon dioxide (PaCO2) tăng. Bệnh nhân mắc OSA không có OHS có thể điều chỉnh PaCO2 về bình thường giữa các sự kiện hô hấp. Ngược lại, bệnh nhân OHS bị OSA đã giảm thông khí trong thời gian dài hơn giữa các sự kiện, do đó CO2 không được loại bỏ hoàn toàn(nhiễm toan hô hấp. Hệ thống thận đáp ứng bằng cách giữ lại bicarbonate để bù. Nếu hệ thống thận không thể bài tiết đầy đủ bicarbonate được giữ lại trước thời gian ngủ tiếp theo, sự tích lũy dần dần của bicarbonate huyết thanh xảy ra. Nồng độ bicarbonate huyết thanh tăng sẽ làm giảm đáp ứng thông khí với sự gia tăng thêm CO2, và cuối cùng dẫn đến sự phát triển của giảm lưu lượng phế nang mãn tính được chứng minh bằng nhiễm toan hô hấp được bù trong khí thức.
• Thiếu oxy máu về đêm - Ngoài chứng tăng CO2 khi thức và ngủ, những người mắc OHS biểu hiện thiếu oxy máu về đêm nghiêm trọng hơn so với những người mắc chứng OSA hay béo phì đơn thuần. Tỷ lệ mức bão hòa oxy ngoại vi <90 % trong tổng thời gian ngủ có liên quan mạnh mẽ đến sự phát triển của tăng CO2 máu.

2.2 Rối loạn yếu tố tham gia hô hấp

• Ảnh hưởng thông khí: Trong bệnh béo phì, sự tích tụ chất béo quanh bụng và thành ngực góp phần vào hạn chế thông khí. Khối lượng và quán tính của mô mỡ và ảnh hưởng của trọng lực có thể góp phần vào việc thông khí phế nang bị suy yếu, đặc biệt là trong khi ngủ.
• Rối loạn thông khí / tưới máu: dẫn đến hậu quả góp phần tích tụ CO2 và giảm oxy máu ở bệnh nhân mắc OHS.

+ Các cá nhân mắc OHS áp dụng kiểu thở đặc trưng bởi thể tích lưu thông thấp và nhịp thở tăng, làm tăng không gian chết giải phẫu dẫn đến tích tụ CO2.

+ Những người béo phì có giảm thông khí(V) thùy dưới phổi, có thể là do đảm bảo chức năng phổi giảm, giãn nở lồng ngực và cơ hoành khó khăn, và đóng một số phế nang cuối thì thở ra. Những người béo phì cũng có tăng tưới máu thùy dưới (Q) do tăng thể tích máu phổi. Sự bất tương xứng V / Q (nghĩa là các khu vực không được bảo vệ liên quan đến tưới máu), dẫn đến thiếu oxy trong OHS.

• Giảm sức mạnh cơ hô hấp: Béo phì có liên quan đến việc tăng cường hô hấp do tăng khối lượng, đặc biệt ở tư thế nằm ngửa trong khi ngủ. Vì vậy, cơ hô hấp (ví dụ, cơ hoành và cơ liên sườn) cần phải làm việc nhiều hơn để duy trì chức năng thông khí. Khi giảm sức mạnh cơ hô hấp có thể góp phần vào sinh bệnh học của OHS bằng cách góp phần vào quá trình giảm thông khí.
• Bệnh nhân mắc OHS thường bị giảm sức mạnh và sức chịu đựng của cơ hô hấp, làm suy yếu ở tư thế nằm ngửa. Mặc dù suy yếu cơ hô hấp mức nghiêm trọng mới gây giảm thông khí lâm sàng, suy giảm một phần cũng có thể là đủ khi các yếu tố góp phần khác như béo bụng quá mức, tắc nghẽn đường hô hấp trên nghiêm trọng hoặc xuất hiện giảm insulin-like growth factor 1.
• Thông khí tự nguyện tối đa (MVV), một dấu hiệu của sức mạnh cơ hô hấp, được chứng minh là thấp hơn ở những bệnh nhân mắc OHS so với bệnh nhân béo phì không có OHS và tương quan nghịch với nồng độ CO2.

2.3 Rối loạn các yếu tố điều hòa hô hấp

• Giảm đáp ứng thông khí - Đáp ứng thông khí giảm oxy máu và hypercapnic (thụ thể kích thích thông khí do giảm oxy máu và hypercapnia) thường giảm trong khi ngủ trầm trọng hơn ở bệnh nhân mắc OHS, đặc biệt là khi bệnh nhân nằm ngửa. Các nghiên cứu cho thấy khả năng đáp ứng thông khí được cải thiện sau khi điều trị hiệu quả rối loạn hô hấp khi ngủ
• Kháng leptin - Leptin là một adipokine được sản xuất trong mô mỡ giúp kích thích thông khí. Kháng leptin đã được đề xuất như là một cơ chế đóng góp cho OHS.

+ Nồng độ leptin trong huyết thanh tăng cao đã được báo cáo ở những bệnh nhân béo phì, đặc biệt là những người mắc OHS. Trong một nghiên cứu, bệnh nhân béo phì tăng CO2 máu có nồng độ leptin huyết thanh cao hơn so với bệnh nhân khác (39 so với 21 ng / ml) và leptin huyết thanh dự đoán sự hiện diện của CO2 máu cao. Giả thuyết rằng mức độ leptin tăng lên có thể là một phản ứng bù cho kháng leptin và / hoặc nỗ lực duy trì thông khí phế nang trong điều kiện tăng công hô hấp do béo phì và tăng sức cản đường thở trên. Một nghiên cứu trên những bệnh nhân có OSA cùng mức độ báo cáo mức độ leptin cao hơn ở những bệnh nhân mắc OHS.

+ Các nghiên cứu kiểm tra tác động của liệu pháp áp lực đường thở dương không xâm lấn đến mức độ leptin không đồng nhất. Một nghiên cứu trên bệnh nhân OHS đã báo cáo rằng so với những người không tuân thủ điều trị thông khí không xâm lấn (NIV), những người tuân thủ điều trị đã giảm mức độ leptin. Ngược lại, một thử nghiệm trên 35 bệnh nhân mắc OHS báo cáo rằng so với điều chỉnh lối sống, NIV không làm giảm mức độ leptin, mặc dù đã cải thiện giấc ngủ và trao đổi khí vào ban ngày. Cuối cùng, trong một nghiên cứu trên sáu bệnh nhân mắc OHS (giảm thông khí khi ngủ nhưng không có OSA) nồng độ leptin tăng lên sau khi điều trị bằng NIV.

Hội chứng giảm thông khí liên quan đến béo phì là một bệnh có tỷ lệ mắc khác nhau tùy theo quần thể dân cư. Nhận thức về tình trạng bệnh tăng lên đồng nghĩa với việc ngày càng có nhiều trường hợp được chẩn đoán ở người lớn. Bệnh có dẫn đến nhiều hậu quả như vấn đề giảm thông khí mãn tính có thể liên quan đến suy tim sung huyết, rối loạn nhịp tim và đau thắt ngực. Các tình trạng liên quan đến béo phì có thể bao gồm tăng huyết áp động mạch, đái tháo đường, suy giáp, viêm xương khớp, rối loạn chức năng gan, tăng lipid máu, hen suyễn và tăng áp phổi. Chất lượng cuộc sống và tỷ lệ biến chứng cải thiện bằng nhận biết sớm, giảm cân và CPAP.

Kiểm tra sức khỏe định kỳ giúp phát hiện sớm bệnh tật đặc biệt là những người béo phì, từ đó có kế hoạch điều trị đạt kết quả tối ưu. Hiện nay, Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec có các gói Khám sức khỏe tổng quát phù hợp với từng độ tuổi, giới tính và nhu cầu riêng của quý khách hàng với chính sách giá hợp lý, bao gồm:

• Gói khám sức khỏe tổng quát Vip
• Gói khám sức khỏe tổng quát tiêu chuẩn

Kết quả khám của người bệnh sẽ được trả về tận nhà. Sau khi nhận được kết quả khám sức khỏe tổng quát, nếu phát hiện các bệnh lý cần khám và điều trị chuyên sâu, Quý khách có thể sử dụng dịch vụ từ các chuyên khoa khác ngay tại Bệnh viện với chất lượng điều trị và dịch vụ khách hàng vượt trội.