Siêu âm mạch cảnh phát hiện những bệnh lý gì?

Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi Thạc sĩ, Bác sĩ Lê Xuân Thiệp - Bác sĩ Chẩn đoán hình ảnh - Khoa Chẩn đoán hình ảnh - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Hạ Long. Bác sĩ có nhiều kinh nghiệm trong lĩnh vực chuẩn đoán hình ảnh.

Siêu âm mạch cảnh thường được sử dụng để phát hiện mảng xơ vữa bám tại thành động mạch. Từ việc phát hiện mảng xơ vữa bám thành động mạch, bác sĩ sẽ kiểm tra tính chất, tiên lượng mảng xơ vữa và xác định mức độ hẹp và tắc động mạch cảnh.

Động mạch cảnh là một nhánh lớn từ động mạch chủ ngực hướng lên chia nhánh nhằm nuôi dưỡng cho não bộ. Có hai động mạch cảnh ở hai bên, chia nhánh tại vùng cổ, trên sụn giáp, ngang mức đốt sống cổ thứ 4, thành động mạch cảnh trong và động mạch cảnh ngoài. Các bệnh lý gây tổn thương 2 động mạch này thường dẫn đến nhiều bệnh lý nguy hiểm khác, vì vậy, siêu âm mạch cảnh là một trong những phương pháp để chẩn đoán bệnh.

Siêu âm mạch cảnh hay còn gọi là siêu âm doppler động mạch cảnh, kỹ thuật này sử dụng các sóng siêu âm phản xạ lại để tạo ra hình ảnh tương tự như hình ảnh các mạch máu ở cổ để chẩn đoán. Phương pháp siêu âm này không đau đớn và an toàn cho người bệnh khi kiểm tra cấu trúc và chức năng của động mạch cảnh ở cổ. Việc siêu âm doppler động mạch cảnh có thể giúp bác sĩ phát hiện động mạch có bất kỳ sự tắc nghẽn và máu chảy qua động mạch không.

Siêu âm doppler động mạch cảnh thường được sử dụng để phát hiện mảng xơ vữa bám tại thành động mạch. Từ việc phát hiện mảng xơ vữa bám thành động mạch, bác sĩ sẽ:

• Kiểm tra tính chất mảng xơ vữa có vôi hóa hay có hỗn hợp không
• Bên trong mảng xơ vữa có ổ loét thành không
• Tiên lượng cho mảng xơ vữa thành động mạch tốt hay xấu dựa vào đường bờ, chiều dài, bề dày và độ hồi âm.
• Xác định mức độ tắc và hẹp động mạch cảnh hoàn toàn hay không hoàn toàn.

Bạn hoặc các bác sĩ có thể đề nghị siêu âm Doppler động mạch cảnh nếu bạn cảm thấy có các yếu tố sau:

• Có bệnh nền tăng huyết áp, đái tháo đường và Cholesterol trong máu cao.
• Người bệnh hoặc gia đình có tiền sử tai biến gần đây. Tai biến nhỏ cũng có thể được chỉ định siêu âm mạch cảnh (biểu hiện tai biến nhỏ là người bệnh xuất hiện một số hoặc đầy đủ các triệu chứng của tai biến mạch máu não, nhưng những các triệu chứng này thường biến mất trong vòng 1 ngày).
• Khi khám bác sĩ nghe thấy tiếng thổi động mạch cảnh. Tiếng thổi động mạch cảnh là âm thanh bất thường trong động mạch cảnh, có thể là triệu chứng liên quan đến tình trạng tắc nghẽn động mạch cảnh và có nguy cơ khiến người bệnh bị đột quỵ.
• Nghi ngờ thành động mạch cảnh bị tách lớp và bị yếu đi, ảnh hưởng lưu lượng máu đến não.
• Siêu âm động mạch cảnh cũng có thể được chỉ định để kiểm tra sự hồi phục sau phẫu thuật mạch máu: động mạch chủ, động mạch cảnh, động mạch vành, động mạch ngoại biên,...
• Đôi khi siêu âm động mạch cảnh được thực hiện cho những người có nguy cơ đột quỵ cao như một xét nghiệm dự phòng, thường là những người trên 70 tuổi với các bệnh lý: Tiểu đường, cao huyết áp, xơ vữa động mạch, rối loạn mỡ máu,...
• Siêu âm doppler động mạch cảnh để kiểm tra nguy cơ đột quỵ kết hợp siêu âm bụng để kiểm tra chứng phình động mạch động mạch chủ bụng tiềm năng, mở rộng hoặc phình động mạch lớn cung cấp máu đến xương chậu, bụng và chân.
• Đánh giá hiệu quả vị trí và điều trị của ống đỡ động mạch, ống lưới được sử dụng để cải thiện lưu lượng máu qua động mạch và hỗ trợ động mạch bị suy yếu.
• Xác định vị trí tụ máu có thể ức chế dòng chảy của máu và phát hiện bất thường khác trong cấu trúc của động mạch cảnh có thể phá vỡ dòng chảy của máu

Siêu âm động mạch cảnh là một kỹ thuật không gây đau đớn và rất an toàn cho người bệnh. Khi sử dụng phương pháp này thường chỉ mất khoảng 15 - 30 phút. Quy trình thực hiện kỹ thuật siêu âm mạch cảnh như sau:

• Bước 1: Chuẩn bị phòng siêu âm, máy móc, thiết bị siêu âm và bác sĩ hoặc kỹ thuật viên lành nghề để đáp ứng quá trình siêu âm. Sau đó, người thực hiện siêu âm mạch cảnh kiểm tra sự hoạt động của máy siêu âm.
• Bước 2: Hướng dẫn người bệnh nhân nằm ngửa, cằm hơi hướng lên trên để lộ rõ vùng cổ cần siêu âm.
• Bước 3: Thực hiện siêu âm bằng cách bôi một lớp gel lên cổ người bệnh nhằm giúp cho đầu dò di chuyển mượt mà, hỗ trợ sóng âm đi đến các động mạch cảnh một cách tốt hơn.
• Bước 4: Di chuyển đầu dò trên lớp gel để phát ra sóng siêu âm đi đến động mạch cảnh và phản xạ lại, từ đó tái tạo hình ảnh và hiển thị các bất thường trên màn hình máy tính. Đầu dò thẳng tần số cao (> 7 MHz) là đầu dò lý tưởng để đánh giá chiều dày nội-trung mạc và hình thái các mảng xơ vữa, trong khi đầu dò thẳng tần số thấp (< 7 MHz) thường dùng để khảo sát Doppler. Trong trường hợp cơ cổ ngắn, nếu không dùng được đầu dò thẳng, đầu dò cong (< 7 Mhz) có thể hữu ích để bộc lộ giải phẫu chỗ chia đôi động mạch cảnh.
• Bước 5: Kết thúc siêu âm mạch cảnh, hướng dẫn người bệnh lau lớp gel đi và có thể trở lại hoạt động bình thường. Dựa vào những hình ảnh quan sát được, bác sĩ sẽ thông báo cho người bệnh về tình trạng mạch cảnh của mình và đưa ra lời khuyên, kê đơn trong trường hợp bệnh nhân cần điều trị.