Phát triển ngôn ngữ cho trẻ thông qua đồ ăn

Bài viết được viết bởi Chuyên viên Âm ngữ trị liệu - Âu Thị Hoa, Trung tâm trị liệu tế bào, khoa Y học tái tạo - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Times City.

• Câu chuyện 1: Không ít lần chúng ta bắt gặp một đứa trẻ khóc toáng lên khi muốn một món đồ ăn nào đó và người nhà bé đã biết ngay nó cần cái gì và đưa cho nó. Câu chuyện cứ lặp lại, trẻ sẽ hiểu: khóc là có đồ ăn, vậy cần gì phải nói?
• Câu chuyện 2: Khi đói, đứa trẻ mở tủ lấy sữa và bánh ăn.

Trong cả hai câu chuyện, dễ dàng thấy một điểm chung là trẻ không cần dùng lời nói, thậm chí là ngôn ngữ để yêu cầu đồ ăn mà vẫn đạt được mục đích. Vấn đề đặt ra là nên làm thế nào trong từng tình huống đó?

Với câu chuyện 1, hãy hướng dẫn trẻ nói ra nhu cầu của mình. Đó có thể là chỉ tay về phía đồ ăn trẻ thích, gọi tên đồ ăn hay nói một câu hoàn chỉnh. Điều đó phụ thuộc vào khả năng ngôn ngữ của mỗi trẻ. Đừng yêu cầu quá khó ngay lập tức, chúng ta hãy để trẻ có thói quen diễn đạt nhu cầu. Sau đó, hãy nâng dần mức độ khó cho trẻ như nói câu dài hơn, gọi tên để yêu cầu chẳng hạn.

Còn câu chuyện 2, chúng ta có thể thực hiện thay đổi nhỏ trong việc sắp xếp đồ dùng như để đồ ăn lên trên cao, đặt đồ ăn vào trong hộp (nên đảm bảo là trẻ không tự mở được nhé). Tiếp theo là chờ đợi trẻ yêu cầu (nếu không, hãy thử các cách như câu chuyện 1) và giúp đỡ trẻ.

Bên cạnh đó, chúng ta hãy thử cho trẻ lựa chọn trong việc ăn uống để trẻ có cơ hội thể hiện nhu cầu. Thay vì câu thông báo “Hôm nay con sẽ ăn khoai tây chiên”, có thể đưa ra câu hỏi “Hôm nay con muốn ăn khoai tây chiên hay xúc xích rán?”. Nếu không có điều kiện chuẩn bị nhiều món ăn khác nhau, bạn hãy cho trẻ chọn lựa giữa việc ăn trong những chiếc bát khác nhau, dùng đũa hay thìa để ăn, lựa chọn ghế để ngồi ăn,....Việc được quyết định đồ ăn hay cách thức ăn sẽ khiến trẻ thấy hứng thú hơn nhiều đó.

Với các trẻ đã thành thạo việc đưa ra lựa chọn về đồ ăn, cha mẹ có thể tiếp tục mở rộng vốn từ bằng cách khuyến khích trẻ chia sẻ tại sao lại là lựa chọn đó. Và đôi lúc chúng ta sẽ bất ngờ với câu trả lời của trẻ đó.

Học thông qua đồ ăn, chúng ta có điều kiện cung cấp cho trẻ một kho từ vựng vô cùng phong phú và thiết thực. Đó là tên gọi các món ăn, hình dạng đồ ăn, tên gọi các đồ dùng trong nhà bếp và trên bàn ăn, mùi vị thức ăn, cách thức tạo ra một món ăn,...

Có một gợi ý khác là bạn có thể tạo ra các trò chơi nho nhỏ tại bất cứ đâu. Trò chơi đoán tên món ăn đơn giản là trẻ đoán thử xem hôm nay sẽ ăn món gì hình chữ nhật, được làm từ đậu mà bố rất thích ăn. Hoặc là hôm nay sẽ có một thành viên trong gia đình đóng vai đầu bếp/ người phục vụ để giới thiệu về các món ăn trong bữa cơm hôm nay. Đó chỉ là hai trong rất nhiều gợi ý để bạn có những phút giây đầy niềm vui với gia đình cùng những bữa ăn quen thuộc hàng ngày.

>>> Dạy ngôn ngữ cho trẻ như thế nào?

Đừng nghĩ trẻ quá bé hay vụng về không phụ giúp được bố mẹ. Bạn thử nghĩ xem, trong bếp và trên bàn ăn có vô vàn công việc phù hợp với khả năng của trẻ. Ví dụ như lấy tăm, xếp ghế, rửa rau, vứt thức ăn thừa sau khi ăn,..... Cha mẹ cũng đừng quên dành tặng con những lời khen và cảm ơn sau mỗi lần trẻ giúp đỡ mình nhé. Trẻ sẽ học tập tốt nhất thông qua những gì nhìn thấy và trải nghiệm được. Chúng ta muốn dạy con nói cám ơn thì hãy để con thấy cha mẹ làm điều đó trước.

>>> Dạy trẻ con chịu trách nhiệm với hành động của mình

Ngoài ra, với những nỗ lực đó của trẻ, chúng ta đôi lúc có thể ngợi khen con bằng cách để con lựa chọn những đồ ăn mà con thích. Niềm vui lại đến từ việc phụ giúp bố mẹ làm việc nhà, còn gì ý nghĩa hơn thế.