Đau dai dẳng sau phẫu thuật đoạn nhũ

Bài viết được viết bởi TS.BS Bùi Hạnh Tâm - Bác sĩ gây mê hồi sức và điều trị đau, Khoa Gây mê giảm đau - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Times City

Ung thư vú là một loại ung thư có tỉ lệ sống sót sau 5 năm đến 80% đã trở nên khá phổ biến ở phụ nữ nếu được chẩn đoán sớm và can thiệp đúng thời điểm. Cùng với việc tăng tỷ lệ sống thì việc cải thiện chất lượng cuộc sống của phụ nữ sau phẫu thuật đoạn nhũ là một việc quan trọng không kém.

Các yếu tố gây ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống bao gồm cả các phương pháp điều trị như: phẫu thuật, hoá trị, xạ trị, hormon. Việc này có thể kéo dài hàng tháng hàng năm sau khi liệu trình điều trị đã chấm dứt với các triệu chứng như: đau dai dẳng, bệnh thần kinh ngoại vi do hoá chất, phù bạch huyết tay cùng bên, mệt mỏi, rối loạn giấc ngủ, nhiễm độc tim mạch hay mất xương. Chính các tác dụng phụ này gây ảnh hưởng đến các hoạt động sống, dẫn đến không tuân thủ điều trị.

Sau phẫu thuật, đau dai dẳng thường do 4 nguyên nhân sau:

• Đau “vú ma”: tại vị trí vú đã cắt, nhưng cảm giác vẫn còn vú và đau.
• Đau thần kinh liên sườn - cánh tay: đau và đặc trưng bởi sự thay đổi cảm giác trong vùng cơ thể chi phối bởi nhánh thần kinh này.
• Đau vết sẹo do u thần kinh: đau tại vùng sẹo trên vú, ngực, cánh tay, khởi phát hoặc đau tăng lên khi sờ - chạm.
• Đau do tổn thương thần kinh khác: đau ngoài vùng chi phối của thần kinh liên sườn cánh tay do quá trình phẫu thuật gây nên như: thần kinh ngực dài, thần kinh cơ ngực, thần kinh ngực lưng và thần kinh liên sườn...

3 nguyên nhân chủ yếu là đau thần kinh liên quan đến quá trình phẫu thuật.

2.1 Đau dai dẳng dạng u thần kinh tại vết sẹo sau phẫu thuật

Chiếm khoảng 23-50%- khoảng một nửa số bệnh nhân có cắt khối u vú kết hợp nạo vét hạch và xạ trị có đau nhiều hơn phẫu thuật cắt toàn bộ vú. U thần kinh có thể liên quan đến sự tái tạo thần kinh theo vị trí rạch da. U thần kinh cũng có thể liên quan đến động tác phẫu tích và đốt điện các dây thần kinh trong quá trình phẫu thuật.

Việc loại bỏ khối u vú có thể đã giải quyết triệt để bệnh ung thư nếu bệnh nhân đến sớm và điều trị tích cực, kịp thời. Tuy nhiên, một số trường hợp, khi khối u đã phát triển ở giai đoạn có di căn hạch hoặc xâm lấn thì việc điều trị tiếp tục sau phẫu thuật là bắt buộc. Lúc này, nguy cơ đau dai dẳng, đau mãn tính sau phẫu thuật là một thách thức với cả bệnh nhân và bác sĩ. Tuy vậy, đau mãn tính trong điều trị ung thư vú chưa được quan tâm đúng mức và đôi khi bị bỏ qua, làm cho chất lượng cuộc sống của người bệnh rất tệ.

2.2 Đau dai dẳng sau điều trị hormon

Hay xảy ra với phụ nữ có ung thư vú sau mãn kinh hoặc có đau hệ cơ xương khớp sẵn có, làm giảm hạn chế vận động và giảm hoạt động sống. Đau thường có tính chất đối xứng, đau do cứng khớp ở khớp vai, cánh tay, cẳng tay, chân, khớp háng và khung chậu. Đau có thể do viêm bao hoạt dịch, phù gân, mỏng gân, ngón tay cò súng hoặc hội chứng ống cổ tay.

2.3 Đau dai dẳng sau điều trị hoá chất

Giai đoạn ung thư vú tiến triển, có di căn là một giai đoạn cần sự phối hợp tốt của bệnh nhân và bác sĩ.

Việc điều trị hoá chất là nguyên nhân gây đau thần kinh ngoại vi do liều gây độc của hóa chất gây nên. Điển hình là cảm giác tê bì, kiến đốt, giảm cảm giác, dị cảm, yếu mỏi gây giảm chất lượng cuộc sống, thậm chí gây mất cân bằng, ngã dẫn tới tổn thương khác như gãy xương, tổn thương dây chằng...

Hóa chất hàng đầu gây tổn thương thần kinh ngoại vi là Paclitaxel.

Có 67% bệnh nhân có biểu hiện đau do tổn thương thần kinh ngoại vi ngay trong liệu trình điều trị Paclitaxel.

Có khoảng 27% - một phần tư số bệnh nhân có biểu hiện đau thần kinh ngoại vi là hậu quả của điều trị hoá chất này. Số người có biểu hiện ngay trong liệu trình điều trị thì có nguy cơ gấp 3 lần tiến triển thành đau mãn tính do tổn thương thần kinh ngoại vi về lâu dài.

2.4 Đau dai dẳng sau xạ trị

Theo các nghiên cứu mới nhất, 6 triệu chứng điển hình trong liệu trình điều trị xạ trị là: cảm giác mất hết năng lượng, lo lắng, khó ngủ, cảm giác buồn ngủ, vã mồ hôi và đau. Đau thường xuất hiện muộn từ 6 tháng cho đến 20 năm sau.

Xạ trị gây tổn thương thần kinh có thể do quá trình xơ hoá, thiếu máu cục bộ và hiện tượng viêm.

Đau dai dẳng sau phẫu thuật vùng ngực chiếm 30-40%. Với bệnh nhân ung thư vú có cắt khối, nạo vét hạch hoặc đoạn nhũ thì tỉ lệ có thể lên tới 50% số bệnh nhân có đau dai dẳng, đau mãn tính sau phẫu thuật.

Vì vậy, đừng ngần ngại đi khám hoặc tư vấn nếu sau phẫu thuật đoạn nhũ mà bạn hay người thân của bạn vẫn đau dai dẳng. Không nên mặc định và chung sống với đau dai dẳng mặc dù việc điều trị ung thư vẫn phải tiếp tục và việc gặp bác sĩ điều trị đau để tìm ra giải pháp phù hợp cho mỗi người là vô cùng cần thiết nhằm nâng cao chất lượng cuộc sống, tăng hiệu quả điều trị ung thư và kéo dài đời sống.

Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec là một trong những bệnh viện không những đảm bảo chất lượng chuyên môn với đội ngũ y bác sĩ giàu kinh nghiệm, hệ thống trang thiết bị công nghệ hiện đại mà còn nổi bật với dịch vụ khám, tư vấn và chữa bệnh toàn diện, chuyên nghiệp; không gian khám chữa bệnh văn minh, lịch sự, an toàn và tiệt trùng tối đa.