Đặc điểm cơn đau do u dây thần kinh số V

Bài viết được tham vấn chuyên môn cùng Bác sĩ Phan Đình Thủy Tiên - Bác sĩ Nội tổng quát - Khoa Khám bệnh & Nội khoa - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Nha Trang.

Đau dây thần kinh số V có rất nhiều nguyên nhân gây ra, trong đó khối u vùng dây V đi qua hoặc vùng lân cận cũng là một nguyên nhân có thể gặp gây ra đau dây V. Ngoài biểu hiện cơn đau dây V điển hình thì những trường hợp do u chèn ép còn có những biểu hiện khác do khối u gây ra.

Dây thần kinh số V là dây thần kinh sọ lớn nhất, còn được gọi là dây thần kinh tam thoa do được chia làm ba nhánh chính tại hạch Gasser. Thần kinh tam thoa có 1 nhân vận động, 3 nhân cảm giác kéo dài dọc suốt vùng thân não. Thần kinh tam thoa thoát ra ở mặt trước bên của cầu não, sau đó thần kinh băng qua bể trước cầu não, điểm thoát khỏi cầu não của dây thần kinh tam thoa được gọi là vùng vào của rễ thần kinh tam thoa, vị trí này thường là nơi bị chèn ép bởi các mạch máu xoắn. Sau khi qua bể trước cầu não, dây thần kinh tiếp tục đến đỉnh xương đá. Ở đây dây V qua chỗ khuyết màng cứng để vào khoang Meckel, khoang này chứa nhiều dịch não tủy và nằm ngay bên xoang hang. Rồi các thân của sợi thần kinh lan rộng để tạo thành hạch Gasser và từ đó xuất phát 3 nhánh thần kinh tam thoa.

Chức năng dây thần kinh số V: Dây thần kinh V thực hiện cả hai chức năng vừa cảm giác vừa vận động.

• Vận động: Các cơ nhai, cơ thái dương hàm, cơ cánh trong và ngoài.
• Cảm giác: Chi phối cảm giác toàn bộ các cơ vùng mặt, miệng, xoang mũi và hốc mũi.

Đau dây thần kinh số V thường xuất hiện một cách đột ngột và dữ dội ở vùng mặt có thể là một bên hoặc ít hơn cũng có một số rất hiếm xuất hiện đau dây V hai bên. Có nhiều nguyên nhân có thể gây ra đau dây V như:

• Do virus: Đau dây thần kinh số V đặc hiệu đã được công nhận là do một nhiễm trùng virus tại hạch Gasser hoặc các nhánh dây V ngoại biên.
• Do các khối u chèn ép (gặp khoảng 5-8%): Đau dây V có thể do các khối u nằm ở vùng góc cầu – tiểu não và các vùng lân cận của góc cầu - tiểu như khối u màng não, u nang thượng bì, u tuyến yên, khối u ác tính di căn, u dây thần kinh số VIII...
• Do mạch máu chèn ép (60%): Nguyên nhân thường thấy là mạch máu tiếp xúc với dây V gây chèn ép dây V, đặc biệt rễ cảm giác đi vào cầu não, thường gặp nhất là động mạch tiểu não trên.
• Trong hầu hết các trường hợp đau dây V người ta không tìm được nguyên nhân cụ thể, được gọi là đau dây V vô căn.

Những đặc điểm cơn đau dây V do u như:

• Cơn đau khởi phát đột ngột, cơn đau có thể khởi phát tự nhiên đột ngột nhưng cũng có thể khởi phát sau những kích thích về cảm giác như sờ chạm vào mặt, đánh răng, nhai thức ăn, hay cơn gió nhẹ thổi vào mặt...
• Kiểu đau thường gặp nhất là dạng giống điện giật, thỉnh thoảng nhiều như nghiền và xé, nhưng ít khi gặp dạng đau kiểu bỏng rát. Cơn đau này thường ngắn, kéo dài vài giây, nhưng có thể các cơn đau xuất hiện liên tiếp với nhau làm cho cơn đau kéo dài trong một đến hai phút. Cơn đau có thể tái đi tái lại hàng ngày không theo quy luật nhất định, tần suất của cơn đau quyết định độ nặng của bệnh.
• Cơn đau xuất hiện một bên mặt, luôn luôn khu trú theo phân bố dọc theo một hay nhiều nhánh dây thần kinh tam thoa.
• Đau có xu hướng tăng dần theo thời gian, do khối u phát triển chèn ép vào dây V nhiều hơn.
• Ngoài các biểu hiện của đau dây V, người bệnh xuất hiện các triệu chứng do khối u gây ra như:
  • Ù tai, giảm thính lực: Nguyên nhân thường do khối u dây VIII, người bệnh xuất hiện cảm giác ù tai như có tiếng ve kêu trong đầu; khả năng nghe của bệnh nhân giảm dần, có thể mất khả năng nghe.
  • Khối u chèn ép vùng tiểu não gây: Chóng mặt, mất thăng bằng, đi lại không vững...
  • Có thể xuất hiện hội chứng tăng áp lực nội sọ như: Đau đầu, nôn vọt, phù gai thị...
  • Nặng hơn người bệnh có thể ảnh hưởng tới ý thức, gây ra liệt các dây thần kinh sọ khác.

• Khi nhận thấy các dấu hiệu của tình trạng đau dây thần kinh số V, cần khám tại các cơ sở y tế để chẩn đoán chính xác tình trạng và nguyên nhân gây bệnh. Đặc biệt loại trừ hoặc phát hiện sớm nguyên nhân đau dây V do khối u bằng Chụp CT hoặc Cộng hưởng từ.
• Nếu việc điều trị đau dây V không hiệu quả hoặc kém hiệu quả khi dùng thuốc nội khoa, thì người bệnh nên đến khám và chuyển sang phương pháp điều trị ngoại khoa.
• Không nên tự ý thay đổi thuốc hoặc sử dụng thuốc không rõ nguồn gốc để điều trị. Điều này có thể làm tình trạng bệnh nặng thêm.

Đau dây thần kinh số 5 có biểu hiện rất rõ ràng, nhưng nhiều khi vẫn có thể nhầm lẫn do các nguyên nhân khác. Để xác định chính xác tình trạng đau dây thần kinh số 5 cần khám chuyên khoa và làm các xét nghiệm để chẩn đoán xác định, loại trừ các nguyên nhân nguy hiểm.