Cách hoạt động của thuốc chống trầm cảm

Hiện nay, trầm cảm được coi là một trong những vấn đề sức khoẻ cộng đồng được quan tâm nhiều nhất bởi sự ảnh hưởng của căn bệnh này đến đời sống sinh hoạt, xã hội, nghề nghiệp cũng như chất lượng cuộc sống của người bệnh. Thuốc chống trầm cảm là phương pháp điều trị chính cho căn bệnh này. Chắc hẳn bạn đã tự hỏi những loại thuốc này hoạt động như thế nào? Bài viết dưới đây sẽ giúp chúng ta tìm hiểu vấn đề này.

Trên thực tế, ngay cả các chuyên gia cũng không hoàn toàn chắc chắn về cách hoạt động của các loại thuốc chống trầm cảm . Bên cạnh đó, cũng có rất nhiều điều chúng ta không biết về cách thức hoạt động của não bộ.

Điều quan trọng nhất bạn cần biết khi sống chung với chứng trầm cảm kháng trị là thuốc chống trầm cảm được coi là phương pháp đem lại hiệu quả tốt nhất. Để giúp bạn hiểu rõ hơn về các loại thuốc nhằm đưa ra sự lựa chọn phù hợp, dưới đây là sự thật về các loại thuốc chống trầm cảm.

Nếu bạn đã tìm hiểu thông tin về trầm cảm thông qua báo và tạp chí, hoặc trên Web - bạn có thể thấy trầm cảm được giải thích đơn giản là "sự mất cân bằng hóa học" hoặc "sự thiếu hụt serotonin". Tuy nhiên, sự thật trầm cảm không hề đơn giản như vậy. Các chuyên gia vẫn chưa xác định được nguyên nhân chính xác gây nên chứng trầm cảm hay trầm cảm gây ảnh hưởng như nào đến não bộ. Và các chuyên gia cũng không biết chính xác cách thuốc chống trầm cảm cải thiện các triệu chứng của bệnh.

Điều đó chứng tỏ nhiều nhà nghiên cứu tin rằng lợi ích của thuốc chống trầm cảm bắt nguồn từ cách chúng ảnh hưởng đến các mạch não nhất định và các chất hóa học (được gọi là chất dẫn truyền thần kinh) truyền tín hiệu từ tế bào thần kinh này sang tế bào thần kinh khác trong não bộ . Những chất này bao gồm serotonin, dopamine và norepinephrine. Theo nhiều cách khác nhau, các loại thuốc chống trầm cảm khác nhau gây ra những ảnh hưởng đến cách các chất dẫn truyền thần kinh này hoạt động. Dưới đây là danh sách các loại thuốc chống trầm cảm chính.

Một số loại thuốc chống trầm cảm được kê đơn phổ biến nhất được gọi là thuốc ức chế tái hấp thu. Tái hấp thu là gì? Đó là quá trình chất dẫn truyền thần kinh được tái hấp thu một cách tự nhiên trở lại các tế bào thần kinh trong não sau khi chúng được giải phóng để gửi thông điệp giữa các tế bào thần kinh. Một chất ức chế tái hấp thu ngăn chặn điều này xảy ra. Thay vì được tái hấp thu, chất dẫn truyền thần kinh ở lại - ít nhất là tạm thời - trong khoảng trống giữa các dây thần kinh, được gọi là khớp thần kinh.

Hiệu quả mà loại thuốc này mang lại chính là giữ mức độ dẫn truyền thần kinh cao hơn có thể cải thiện giao tiếp giữa các tế bào thần kinh - và điều đó có thể tăng cường các mạch trong não để điều chỉnh tâm trạng.

Các loại thuốc ức chế tái hấp thu khác nhau nhắm vào các chất dẫn truyền thần kinh khác nhau. Bao gồm 3 loại sau:

• Thuốc ức chế tái hấp thu serotonin có chọn lọc (SSRI) là một số loại thuốc chống trầm cảm được kê đơn phổ biến nhất hiện có. Danh sách các loại thuốc này bao gồm citalopram (Celexa), escitalopram (Lexapro), fluvoxamine (Luvox), paroxetine (Paxil), prozac và sertraline (Zoloft). Một loại thuốc khác như olanzapine(Symbyax) được FDA chấp thuận đặc biệt cho chứng trầm cảm kháng điều trị. Nó là sự kết hợp của fluoxetine chống trầm cảm SSRI ( Prozac) và một loại thuốc khác được dùng để điều trị cho tình trạng rối loạn lưỡng cực và tâm thần phân liệt có tên gọi là olanzapine (Zyprexa). Các loại thuốc Aripiprazole (Abilify), quetiapine (Seroquel) và brexpiprazole(Rexulti) đã được FDA chấp thuận như một liệu pháp bổ sung cho thuốc chống trầm cảm. Thêm vào đó, các bác sĩ thường sử dụng kết hợp các loại thuốc khác để điều trị trầm cảm kháng trị. Ngoài ra, các loại thuốc vilazodone ( Viibryd) và vortioxetine (Trintellix- thường được gọi là Brintellix) là một trong những thuốc chống trầm cảm mới nhất, gây ảnh hưởng đến serotonin. Cả hai loại thuốc đều ảnh hưởng đến chất vận chuyển serotonin (như SSRI) nhưng cũng ảnh hưởng đến các thụ thể serotonin khác để làm giảm chứng trầm cảm nặng.
• Các chất ức chế tái hấp thu serotonin và norepinephrine (SNRI) là một trong những loại thuốc chống trầm cảm mới hơn. Như tên của nó, chúng ngăn chặn sự tái hấp thu của cả serotonin và norepinephrine. Những loại thuốc này bao gồm duloxetine (Cymbalta), venlafaxine (Effexor), desvenlafaxine ER (khedezla), levomilnacipran (Fetzima) và desvenlafaxine (Pristiq).
• Norepinephrine và chất ức chế tái hấp thu dopamine (NDRI) là một nhóm chất ức chế tái hấp thu khác, nhưng chúng chỉ được đại diện bởi một loại thuốc: bupropion (Wellbutrin). Nó ảnh hưởng đến việc tái hấp thu norepinephrine và dopamine.

• Tetracyclics cũng là một thành phần của thuốc chống trầm cảm với các loại thuốc như asamoxapine (ASENDIN), maprotiline ( Ludiomil) và mirtazapine (Remeron). Mặc dù ảnh hưởng đến chất dẫn truyền thần kinh nhưng Remeron không ngăn cản sự tái hấp thu theo cách tương tự. Thay vào đó, nó dường như ngăn các chất dẫn truyền thần kinh liên kết với các thụ thể cụ thể trên dây thần kinh. Vì norepinephrine và serotonin không liên kết với các thụ thể, chúng được xác định tích tụ ở các khu vực giữa các tế bào thần kinh. Kết quả là, mức độ dẫn truyền thần kinh tăng lên.
• Chất đối kháng serotonin và chất ức chế tái hấp thu (SARIs) hoạt động theo hai cách như sau. Chúng ngăn cản sự tái hấp thu serotonin. Bên cạnh đó, chúng cũng ngăn các hạt serotonin được giải phóng trong khớp thần kinh liên kết với một số thụ thể không mong muốn và chuyển hướng chúng đến các thụ thể khác có thể giúp các tế bào thần kinh trong mạch tâm trạng hoạt động tốt hơn. Ví dụ các loại thuốc như nefazodone (Serzone) và trazodone.

Những loại thuốc này là một trong những loại thuốc đầu tiên được sử dụng để điều trị căn bệnh trầm cảm. Mặc dù chúng đem lại hiệu quả nhất định nhưng chúng cũng có thể có tác dụng phụ nghiêm trọng và đặc biệt rất nguy hiểm khi người bệnh dùng thuốc quá liều. Ngày nay, nhiều bác sĩ chỉ chuyển sang dùng những loại thuốc này khi bệnh nhân sử dụng các loại thuốc mới hơn và được dung nạp tốt hơn không có tác dụng. Tricyclics và MAOIs có thể không phải là cách tiếp cận tốt nhất cho một người mới được chẩn đoán bệnh. Nhưng chúng đôi khi có thể rất hữu ích cho những người bị trầm cảm kháng trị hoặc một số dạng trầm cảm khác (chẳng hạn như trầm cảm kèm lo âu).

• Thuốc chống trầm cảm Tricyclics (TCAs) bao gồm các loại amitriptyline (Elavil), desipramine (Nopramin), imipramine (Tofranil) và nortriptyline (Pamelor). Cũng tương tự như các chất ức chế tái hấp thu, thuốc chống trầm cảm Tricyclics giúp ngăn chặn sự tái hấp thu serotonin và sau khi các hóa chất này được giải phóng vào khớp thần kinh, epinephrine sẽ trở lại các tế bào thần kinh . Do các tác dụng phụ tiềm ẩn, bác sĩ có thể kiểm tra định kỳ chỉ số huyết áp của bạn. Bên cạnh đó, đối với một số trường hợp, bác sĩ có thể yêu cầu đo điện tâm đồ hoặc đề nghị lấy máu nhằm mục đích theo dõi mức độ Tricyclics trong cơ thể bạn. Những loại thuốc này có thể không an toàn cho những người mắc một số vấn đề về nhịp tim .
• Các chất ức chế monoamine oxidase (MAOI) bao gồm selegiline (Emsam), isocarboxazid (Marphan), phenelzine (Nardil) và tranylcypromine (Parnate). So với các loại thuốc chống trầm cảm khác, những loại thuốc này hoạt động hơi khác. Monoamine oxidase là một loại enzyme tự nhiên giúp phá vỡ serotonin, epinephrine và dopamine. MAOIs ngăn chặn tác động của enzym này. Kết quả là, mức độ của những chất dẫn truyền thần kinh đó có thể tăng lên.
  Nhược điểm là MAOIs cũng ngăn chặn khả năng cơ thể phá vỡ các loại thuốc khác được chuyển hóa bởi enzym này (chẳng hạn như Sudafed hoặc chất kích thích) - làm tăng nguy cơ cao huyết áp - cũng như một axit amin gọi là tyrosine, được tìm thấy trong một số loại thực phẩm như thịt lâu năm và pho mát. MAOIs cũng không nên kết hợp với các loại thuốc khác có thể làm tăng serotonin (chẳng hạn như một số loại thuốc trị đau nửa đầu hoặc thuốc chống trầm cảm khác), vì điều đó có thể gây ra sự tích tụ quá mức serotonin (được gọi là " hội chứng serotonin”) có thể đe dọa tính mạng người bệnh.
• Nutraceuticals bao gồm l-methylfolate (Deplin). Đây là một dạng folate được kê toa mạnh, còn được gọi là một trong những vitamin B thiết yếu, vitamin B9. Trầm cảm thường liên quan đến mức độ folate thấp trong cơ thể, gây ảnh hưởng đến chất dẫn truyền thần kinh kiểm soát tâm trạng và l-methylfolate đã được chứng minh là có hiệu quả trong việc kích thích sản xuất chất dẫn truyền thần kinh.

Điều trị trầm cảm không phải lúc nào cũng đem lại hiệu quả cho người bệnh. Có tới khoảng 2/3 người trầm cảm bị kháng với thuốc điều trị trầm cảm đầu tiên mà họ sử dụng. Và gần 1/3 không phản ứng với nhiều phương pháp điều trị khác nhau.

Bạn sẽ cảm thấy vô cùng vô vọng khi mắc trầm cảm kháng trị. Bệnh tình của bạn không hề thuyên giảm mặc dù đã điều trị trong một thời gian dài, lên đến hàng năm. Tuy nhiên, bạn đừng vội từ bỏ, hãy kiên nhẫn chờ đợi mặc dù việc điều trị trầm cảm có thể không đem lại hiệu quả.

Hiện nay, các chuyên gia vẫn chưa xác định được một lý do cụ thể nào giải thích cho việc trầm cảm kháng trị. Đối với phần lớn người bệnh, đây có thể là sự kết hợp của nhiều yếu tố khác nhau gây nên. Trong số những yếu tố đó, xuất hiện những yếu tố không nằm trong tầm kiểm soát, chẳng hạn như gen di truyền và cũng có những yếu tố mà bạn có thể kiểm soát được. Do đó, để tìm được phương pháp điều trị phù hợp với bạn, hãy kiên nhẫn tiếp tục cùng bác sĩ.

Cần nhớ rằng nhiều điều chúng ta nghĩ về thuốc chống trầm cảm vẫn chỉ là suy đoán. Chúng ta không thực sự biết liệu mức độ thấp của serotonin hoặc các chất dẫn truyền thần kinh khác trong cơ thể có gây ra chứng trầm cảm hay không, hoặc liệu việc tăng mức độ những chất này có giải quyết được vấn đề hay không. Chúng ta không đủ thông tin và cơ sở để hiểu được hết về não bộ, do đó khó có thể kết luận được thế nào là "cân bằng" hay "không cân bằng." Có thể thuốc chống trầm cảm có những tác dụng chưa được biết đến khác và lợi ích của chúng không liên quan nhiều đến mức độ dẫn truyền thần kinh như chúng có thể có với các tác dụng khác, chẳng hạn như điều chỉnh các gen kiểm soát sự phát triển và chức năng của tế bào thần kinh.

Điều này có vẻ sẽ khiến bạn cảm thấy hoang mang, đặc biệt nếu bạn đang dựa vào thuốc chống trầm cảm để giúp bạn cảm thấy tốt hơn. Nhưng hãy nhớ rằng: mặc dù các chuyên gia không thể khẳng định một cách chắc chắn về cách chúng hoạt động, nhưng bản thân người bệnh sẽ nhận biết được chúng có phát huy tác dụng hay không. Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng thuốc chống trầm cảm có thể giúp nhiều người cảm thấy tốt hơn và đó mới là điều thực sự quan trọng đối với các bệnh nhân.

Khi dùng thuốc chống trầm cảm để điều trị trầm cảm, bạn phải kiên nhẫn. Một số người bắt đầu dùng thuốc chống trầm cảm và mong đợi rằng thuốc sẽ có tác dụng ngay lập tức. Nhưng đó không phải là cách thuốc chống trầm cảm hoạt động. Chúng ta vẫn chưa xác định được nguyên nhân chính xác, nhưng để phát huy hết hiệu quả của thuốc, có thể bạn sẽ phải chờ đến vài tuần hoặc vài tháng. Khi bạn đang dùng thuốc chống trầm cảm, điều quan trọng là phải điều chỉnh kỳ vọng của bản thân và cố gắng kiên trì.

Nguồn tham khảo: webmd.com