Chăm sóc sức khỏe thời kỳ hậu sản

Chăm sóc sức khỏe thời kỳ hậu sản cần chú ý trong nhiều mặt như vệ sinh, ăn uống, vận động, nghỉ ngơi nhằm giúp mẹ sau sinh phục hồi cơ thể và để bé có sự khởi đầu tốt nhất.

Sau khi sinh con cơ thể người phụ nữ cần có một thời gian để hồi phục và trở lại bình thường, gọi là thời kỳ hậu sản.

Trong thời kỳ này, phụ nữ cần biết cách tự chăm sóc bản thân sau khi sinh và nhận biết được những dấu hiệu nguy hiểm để đảm bảo sức khỏe cho cả mẹ và em bé.

Thời kỳ hậu sản thường kéo dài khoảng 6 tháng.

3.1. Chăm sóc vết mổ

Sau 3-5 ngày vết mổ ở da sẽ lành.

Nếu vết mổ may bằng chỉ tiêu thì không cần cắt chỉ.

Nếu vết mổ may bằng chỉ không tiêu, thông thường sẽ cắt chỉ vào khoảng từ ngày thứ 5 đến ngày thứ 7 sau mổ (tùy chỉ định của bác sĩ).

Thời gian này người mẹ có thể lau người hoặc tắm nhanh với nước ấm, sau đó lau khô toàn thân và vết mổ. Chú ý không băng kín vết mổ, không tự ý bôi các dung dịch sát khuẩn lên vết mổ khi không có sự cho phép của bác sĩ.

3.2. Kinh nguyệt và sản dịch

Nếu cho con bú hoàn toàn thì phụ nữ thường sẽ có kinh sau tháng thứ 6 hoặc muộn hơn, nhưng nếu không cho con bú hoặc cho con bú không hoàn toàn thì kinh nguyệt sẽ trở lại từ 4 - 6 tuần sau sinh.

Trong một vài tuần đầu sẽ thấy có chất dịch (gọi là sản dịch) chảy ra từ cửa mình. Sản dịch thường có màu đỏ trong vòng 4 ngày ngay sau sinh, sau đó chuyển sang màu hồng cho đến khoảng ngày thứ 9 sau sinh. Từ khoảng ngày thứ 10 trở đi sản dịch chuyển sang màu nâu sẫm, sau đó càng ngày càng nhạt màu và ít đi rồi hết hẳn thường sau 2 - 4 tuần sau khi sinh.

3.3. Giữ vệ sinh

Trong quá trình sinh nở, cơ thể sản phụ tiết ra nhiều mồ hôi, nên cần phải tắm gội cho sạch sẽ, có thể gội đầu sau sinh từ 3 - 4 ngày. Phòng tắm phải kín gió và tắm bằng nước ấm; không ngâm mình trong bồn tắm. Tắm nhanh từ 5 – 10 phút, tắm xong phải lau khô người thật nhanh và mặc quần áo. Không tắm gội và gội cùng lúc.

Phụ nữ sau sinh cũng cần lưu ý vệ sinh vùng sinh dục hậu môn sạch sẽ. Trong thời gian này, không nên thụt rửa hoặc đặt bất kỳ vật gì trong âm đạo, không nên giao hợp nếu còn sản dịch, thay băng vệ sinh thường xuyên để tránh nhiễm trùng.

3.4. Cho con bú

Tùy vào tình trạng sức khỏe của sản phụ mà có thể cho con bú sau 30 phút hoặc một giờ sau đó. Với sản phụ gây mê toàn thân, thời gian cho trẻ bú có thể lâu hơn, khoảng 6 giờ sau khi mổ.

Sữa non đã có sẵn trong bầu vú mẹ, chứa nhiều năng lượng và kháng thể. Sữa non có màu vàng nhạt và đặc hơn sữa sau này, giúp trẻ chống lại các bệnh nhiễm trùng. Những ngày đầu sau sinh, dạ dày trẻ rất nhỏ, mẹ nên tích cực cho trẻ bú sữa non và bú nhiều lần là đủ năng lượng cho trẻ.

Cho trẻ bú càng sớm càng tốt. Việc cho bé bú sớm và nhiều lần trong ngày sẽ giúp mẹ tăng tiết hormone, kích thích tuyến sữa hoạt động mạnh, giúp người mẹ tiết ra nhiều sữa hơn và không sợ bị mất sữa.

Thông thường mỗi lần bú của trẻ sẽ kéo dài từ 10 đến 15 phút. Tuy nhiên một số trẻ lại muốn bú lâu hơn, khoảng 20 phút. Khi trẻ đã nhận đủ sữa, trẻ sẽ tự nhả vú, hài lòng và ngủ rất ngon.

3.5. Chế độ ăn uống

Sản phụ vừa mới trải qua một cuộc chuyển dạ, tiêu hao nhiều năng lượng, nên cần phải có một chế độ ăn uống khoa học, đầy đủ dinh dưỡng, giúp mau hồi phục sức khỏe và có đủ sữa cho con bú.

Chế độ ăn uống của sản phụ sau sinh cần lưu ý:

• Sản phụ không được ăn gì trong vòng 6 giờ đầu sau mổ. Chú ý nguyên tắc sản phụ sẽ ăn từ lỏng đến đặc, ăn cơm khi đã xì hơi.
• Trong ngày đầu tiên sau sinh, sản phụ nên uống nước lọc, nước đường, ăn cháo loãng. Sau khi xì hơi, sản phụ ăn uống như bình thường, tăng cường thực phẩm giàu dinh dưỡng như thịt, cá, trứng, sữa...,
• Tránh các gia vị có chất kích thích như ớt, cà phê, trà sẽ gây ảnh hưởng đến việc tiết sữa. Thay vào đó, mẹ cần uống đủ nước, khoảng 2 lít nước mỗi ngày, ăn chín, tăng cường rau xanh, trái cây và uống thêm nước hoa quả, sữa... để tránh táo bón.
• Sản phụ nên ăn những thực phẩm giàu dinh dưỡng như thịt, cá, trứng, sữa, trái cây..., tránh các gia vị có chất kích thích như ớt, cà phê, trà sẽ gây ảnh hưởng đến việc tiết sữa.

3.6. Về chế độ sinh hoạt

• Vận động

Vận động sau sinh là điều cần thiết, giúp tử cung co hồi tốt tránh chảy máu sau sinh, tránh bế sản dịch, tránh thuyên tắc mạch. Những ngày đầu sau sinh, sản phụ có thể ngồi dậy ra khỏi giường, đi lại nhẹ nhàng ở trong phòng.

Sau đó, tùy tình trạng sức khỏe, mẹ sau sinh có thể bước xuống giường, tập đi bộ trở lại để giúp các chức năng bình thường của cơ thể phục hồi nhanh hơn, giảm nguy cơ mắc các biến chứng sau phẫu thuật (như bế sản dịch, thuyên tắc ...).

Với những sản phụ đã trải qua giai đoạn chuyển dạ quá khó trước khi quyết định mổ lấy thai hoặc mất nhiều máu lúc sinh thì cần nghỉ ngơi nhiều hơn.

• Nghỉ ngơi

Sản phụ vừa trải qua một cuộc chuyển dạ, tiêu hao nhiều năng lượng, mất máu nhiều. Vì vậy việc nghỉ ngơi sau sinh rất quan trọng, tốt cho sức khỏe bà mẹ cả về thể chất lẫn tinh thần.

Ngủ đủ giấc cho bà mẹ là điều hết sức quan trọng. Những người thân trong gia đình cần hỗ trợ chăm sóc bé để cho mẹ ngủ. Trung bình mỗi ngày, mẹ ngủ khoảng 8 - 9 tiếng. Lúc ngủ, cơ thể người phụ nữ sẽ lấy lại sức khỏe, năng lượng và giúp sự tiết sữa tốt. Đồng thời giúp người mẹ tránh được căng thẳng, trầm cảm sau sinh.

Dưới đây là một số vấn đề thường gặp khi chăm sóc trẻ sơ sinh:

• Đi tiêu phân lỏng

Thông thường từ 6-12 giờ sau khi sinh trẻ sẽ đi phân su màu xanh đậm, nhưng trẻ sinh non có thể sẽ muộn hơn. Phân su có màu xanh đậm này thường duy trì 2-3 ngày sau sinh. Về sau, phân su sẽ từ từ đổi màu nhạt dần sang vàng.

Trẻ sơ sinh bú mẹ thường xuyên sẽ đi tiêu 5-6 lần/ ngày. Phân sẽ nhão lỏng hoặc hơi sệt, có màu vàng hoa cà hoa cải, phân không có mùi đáng kể và không có bọt.

• Trẻ thức đêm ngủ ngày

Giấc ngủ của trẻ sơ sinh là điều rất được các mẹ quan tâm, vì nó có ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe của trẻ. Trẻ sơ sinh thay đổi môi trường từ trong bụng mẹ ra môi trường tự nhiên bên ngoài, đồng thời trẻ cũng chưa phân biệt được ngày và đêm, nên có những trẻ sẽ ngủ nhiều vào ban ngày và thức giấc nhiều hơn vào ban đêm.

Trẻ sơ sinh gần như ngủ suốt ngày đêm, chỉ thức dậy để bú khoảng 2 - 3 giờ/lần. Thông thường, không cần phải đánh thức trẻ sơ sinh dậy để cho bú, nhưng cũng không nên để bé ngủ quá lâu >3 giờ mà không cho bú.

Vàng da sinh lý

Phần lớn trẻ sơ sinh có biểu hiện vàng da trong vòng 1 tuần sau khi ra đời (20-30% trẻ đủ tháng và 80% ở trẻ non tháng). Đây là hiện tượng sinh lý bình thường, xảy ra do các hồng cầu của thai nhi bị phá hủy để được thay thế bằng hồng cầu trưởng thành. Khi hồng cầu bị vỡ, một lượng lớn bilirubin, một chất có sắc tố màu vàng, được phóng thích vào máu, làm cho trẻ bị vàng da.

Đa số các trường hợp vàng da ở trẻ sơ sinh đều nhẹ và tự khỏi sau 7-10 ngày, khi chất bilirubin được đào thải hết qua phân và nước tiểu. Tuy nhiên, có một số trường hợp vàng da nặng do chất bilirubin tăng quá cao và thấm vào não (y học gọi là vàng da nhân). Tình trạng này rất nguy hiểm, có thể làm cho trẻ bị hôn mê, co giật, dẫn đến tử vong hoặc di chứng tâm thần vận động vĩnh viễn.