Các thuốc chống chỉ định cho phụ nữ có thai

Phụ nữ mang thai là một đối tượng đặc biệt trong chỉ định sử dụng thuốc do tính an toàn đối với cả mẹ và bé. Bài viết dưới đây sẽ giới thiệu đến bạn các thuốc chống chỉ định cho phụ nữ có thai cần biết.

Các thuốc giảm đau thuộc nhóm kháng viêm không steroid như ibuprofen hoặc ketoprofen và aspirin ở liều cao trên 500 mg/ ngày được chống chỉ định sử dụng cho đối tượng phụ nữ mang thai trong 5 tháng đầu tiên và 4 tháng cuối thai kỳ.

Nguyên nhân là do các tác dụng phụ ở cả mẹ và bé đã được một số nghiên cứu chỉ ra khi sử dụng trong các giai đoạn này. Đặc biệt, các chuyên gia lưu ý rằng, dù có sử dụng ở dạng khác như đường bôi ngoài da cũng có thể khiến thuốc ngấm vào máu. Điều này khiến cho thai nhi cũng chịu tổn thương tương đương với khi dùng bằng đường uống. Do đó, không được tự ý sử dụng các thuốc này khi chưa có chỉ định của bác sĩ.

Trong trường hợp bà mẹ mang thai bị đau nửa đầu, chống chỉ định dùng các thuốc có chứa dẫn xuất ergot trong thời kỳ mang thai, do tác dụng co mạch trên nhau thai và dây rốn sẽ gây hại cho thai nhi.

Thuốc giảm đau nhóm codein được sử dụng cho các cơn đau có mức độ từ vừa đến nặng và chỉ được dùng dưới sự giám sát của tại cơ sở y tế và trong trường hợp thật cần thiết. Nếu bà mẹ mang thai sử dụng thuốc này thường xuyên mặc dù ở liều thấp cũng có thể xuất hiện hội chứng cai nghiện ở trẻ sơ sinh. Ngược lại, nếu dùng liều cao trước khi sinh có thể khiến trẻ sơ sinh bị suy hô hấp.

Các thuốc được sử dụng để điều trị cúm có chứa các thuốc kháng viêm không steroid (NSAID). Đây là thuốc chống chỉ định sử dụng ở 5 tháng đầu tiên và 4 tháng cuối của thai kỳ.

Ngoài ra, việc điều trị bằng thuốc co mạch thông mũi như pseudoephedrine, phenylephrine không được khuyến cáo dùng trong suốt thai kỳ, vì nhiều nghiên cứu chỉ ra rằng thuốc có khả năng khiến thai nhi bị nhịp tim nhanh và tăng động.

Các thuốc kháng histamine có tác dụng an thần không được khuyên dùng cho bà mẹ mang thai trong 3 tháng đầu của thai kỳ, do có thể gây ảnh hưởng đến thai nhi. Sau giai đoạn này, thuốc chỉ sử dụng trong trường hợp thật cần thiết và cần có chỉ định của bác sĩ. Nếu sử dụng vào giai đoạn cuối thai kỳ thì phải theo dõi trẻ sau khi sinh ra đặc biệt.

Các thuốc kháng sinh thuộc nhóm cyclin không được khuyến cáo sử dụng trong 3 tháng đầu và chống chỉ định tuyệt đối từ tháng thứ 4 của thai kỳ do khả năng làm thay đổi màu răng sữa của thuốc, đặc biệt là trong ba tháng cuối của thai kỳ.

Các thuốc kháng sinh thuộc nhóm aminoglycoside được chỉ định khi nhiễm trùng nặng, tuy nhiên thuốc này có thể gây độc cho thính giác và thận cho thai nhi.

Các thuốc kháng sinh nhóm quinolone thường chống chỉ định tương đối hoặc không được khuyến cáo. Một số nghiên cứu đã phát hiện tổn thương khớp ở trẻ em được điều trị sau khi sinh bằng quinolon. Tuy nhiên, độc tính của nhóm này chưa được mô tả ở trẻ em có bà mẹ dùng thuốc này.

Những nhóm thuốc kháng sinh khuyến cáo có thể sử dụng cho phụ nữ mang thai trong điều trị đa số thuộc nhóm penicillin, cephalosporin và macrolide (ngoại trừ clarithromycin và roxithromycin).

Isotretinoin là một dẫn xuất của vitamin A được sử dụng phổ biến trong điều trị trứng cá. Tuy nhiên, đây là nguyên nhân gây ra dị tật nghiêm trọng cho thai nhi nếu sử dụng trong thời kỳ mang thai. Do đó, khi sử dụng thuốc này cho bệnh nhân nữ trong độ tuổi sinh sản, các bác sĩ thường khuyến cáo nên sử dụng các biện pháp tránh thai trước và sau điều trị 1 tháng.

Trong nhóm các thuốc điều trị tăng huyết áp thì thuốc ức chế men chuyển và thuốc đối kháng angiotensin II được chống chỉ định từ tháng thứ 4 của thai kỳ do độc tính của chúng lên thận của thai nhi. Trong thời gian 3 tháng đầu của thai kỳ thì không khuyến cáo sử dụng các thuốc này. Nếu bệnh nhân đang có kế hoạch có thai, bác sĩ sẽ chỉ định thay thế bằng thuốc hạ huyết áp khác.

Amiodarone là thuốc điều trị chống loạn nhịp có chống chỉ định dùng cho phụ nữ mang thai ở tháng thứ 4 của thai kỳ, do có khả năng gây ra bất thường tuyến giáp ở trẻ sơ sinh khi điều trị bằng thuốc này.

Thuốc chẹn beta có thể được sử dụng cho phụ nữ trong thời kỳ mang thai nếu cần thiết. Nếu sử dụng cho phụ nữ trước khi sinh thì tác dụng của thuốc này vẫn có thể còn tồn đọng ở trẻ sơ sinh gây nguy cơ chậm nhịp tim và hạ đường huyết.

Các thuốc chống đông máu được sử dụng bằng đường uống như thuốc có tác dụng đối kháng vitamin K thường có chống chỉ định cho phụ nữ có thai, vì có thể gây độc tính cho mẹ và thai nhi. Trong trường hợp này có thể thay thế bằng thuốc chống đông máu dạng tiêm (heparin) nếu cần thiết.

Thuốc ngủ là loại thuốc được khuyên là không sử dụng cho phụ nữ mang thai nếu không có sự tư vấn của bác sĩ chuyên khoa. Đặc biệt khi sử dụng các thuốc ngủ thuộc nhóm benzodiazepine vào cuối thai kỳ có thể gây ra các tác dụng phụ liên quan đến các vấn đề về bú, khó thở... ở trẻ sơ sinh.

Thuốc chống trầm cảm nhóm ức chế tái hấp thu serotonine gồm có paroxetine và fluoxetine được cho rằng có thể xuất hiện nguy cơ gây dị tật tim cho trẻ khi dùng cho bà mẹ mang thai, đặc biệt ở giai đoạn đầu.

Trong nhóm các thuốc chống động kinh thì Acid valproic là thuốc có tác dụng gây quái thai mạnh nhất. Thuốc này có thể gây ra các loại dị tật, đặc biệt ở tim, khung xương, đường tiêu hóa hoặc hệ thần kinh. Chỉ sử dụng khi có chỉ định đặc biệt của bác sĩ chuyên khoa và khi phụ nữ sử dụng thuốc này thì cần thực hiện các biện pháp tránh thai hiệu quả. Ngoài ra, các thuốc chống động kinh khác như carbamazepine, phenobarbital, topiramate cũng có khả năng gây ra các loại dị tật. Nếu bệnh nhân mong muốn có thai thì có thể đề xuất với bác sĩ đánh giá lại phương pháp điều trị chống động kinh hiện tại. Trong trường hợp cho phép thì có thể giảm liều dùng xuống mức thấp nhất.

Đây là đối tượng đặc biệt cần phải áp dụng các biện pháp tránh thai triệt để khi điều trị bằng hóa trị liệu ung thư trong thời gian từ 3 đến 6 tháng sau khi ngừng điều trị.

Bài viết trên đây đã cung cấp một số nhóm thuốc chống chỉ định cho phụ nữ có thai. Cần lưu ý rằng ngoài danh sách này vẫn có thêm một số thuốc có chống chỉ định cho đối tượng này. Do đó, trước khi sử dụng thì cần tham khảo ý kiến của các bác sĩ chuyên khoa để hạn chế rủi ro ở mức thấp nhất.