Hạ thân nhiệt toàn thân cứu trẻ sơ sinh bị ngạt

Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi Bác sĩ chuyên khoa II Cao Thị Thanh - Bác sĩ Nhi - Khoa Nhi - Sơ sinh - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Hải Phòng.

Liệu pháp hạ thân nhiệt điều trị bệnh não thiếu oxy, thiếu máu cục bộ đã được chứng minh có hiệu quả bảo vệ não, giảm tỷ lệ tử vong- di chứng thần kinh cho trẻ sơ sinh bị ngạt.

Ngạt khi sinh là tình trạng thiếu oxy, xảy ra trước- trong hoặc ngay sau khi sinh- có thể do nhiều nguyên nhân khác nhau. Ngạt dẫn đến thiếu oxy và giảm lưu lượng máu lên não, gây ra bệnh não thiếu oxy. Ngạt gây tử vong với tỷ lệ cao và có thể để lại di chứng nặng nề về phát triển tâm thần, vận động.

Có rất nhiều nguyên nhân khiến trẻ sơ sinh bị ngạt bao gồm:

• Khi sinh, mẹ có quá trình chuyển dạ quá nhanh hoặc quá lâu
• Ngôi thai bất thường
• Giai đoạn chuyển dạ kéo dài
• Đẻ khó phải can thiệp bằng hỗ trợ khác.
• Rau tiền đạo, máu tụ sau nhau, sa dây rốn hoặc dây rốn quấn cổ và nhiễm trùng mẹ- thai.

Trẻ sơ sinh bị ngạt nếu không được cấp cứu kịp thời có thể gây ra những biến chứng (nặng hay nhẹ tùy thuộc vào mức độ và thời gian ngạt) như:

• Theo thống có tới 20-50% số trẻ sơ sinh tử vong do thiếu cung cấp oxy và thiếu máu cục bộ não.
• Để lại di chứng tại não: Trẻ chậm phát triển vận động, trí tuệ, tâm, thần, mắc bệnh động kinh, bại não...

Phương pháp hạ thân nhiệt ở trẻ sơ sinh dựa trên nguyên lý: Khi làm lạnh toàn thân cơ thể sẽ làm giảm chuyển hóa não giúp phục hồi não tổn thương: giúp giảm số lượng tế bào não bị tổn thương do thiếu oxy và ngăn chặn các tổn thương tiếp diễn do phù não, giúp cải thiện tiên lượng lâu dài cho trẻ.

3.1 Ưu điểm của phương pháp hạ thân nhiệt ở trẻ sơ sinh

Trước đây, vấn đề điều trị cho trẻ sơ sinh bị ngạt không có biện pháp điều trị đặc hiệu, chủ yếu là điều trị bằng các biện pháp hỗ trợ. Các tổn thương thiếu oxy ở các cơ quan như tim, gan, thận có thể phục hồi được. Tuy nhiên, những tổn thương ở não là không thể phục hồi.

Liệu pháp hạ thân nhiệt toàn thân điều trị cho trẻ sơ sinh bị ngạt giúp bảo vệ tế bào nào đã chứng minh có hiệu quả trong điều trị trẻ sinh ngạt giảm tử vong, giảm di chứng khoảng 15%. Từ đó cứu sống và giảm thương tật cho trẻ sơ sinh bị ngạt sau sinh, giảm gánh nặng cho gia đình và xã hội.

3.2 Chỉ định thực hiện điều trị hạ thân nhiệt ở trẻ sơ sinh

Trẻ có đủ 3 tiêu chuẩn sau được áp dụng điều trị hạ thân nhiệt

• Tuổi thai >=36 tuần và sau sinh < 6 giờ tuổi
• Chỉ số APGAR <5 tại thời điểm 10 phút hoặc pH<7.0 hoặc BE<-16 máu rốn trong vòng 60 phút
• Mức độ tổn thương não do bệnh não thiếu oxy thiếu máu cục bộ trung bình đến nặng và những thay đổi trên điện não đồ (thấy bất thường hoạt động sóng vừa hay nặng và có biểu hiện của co giật)

Sử dụng hạ thân nhiệt toàn thân hoặc đầu. Làm lạnh vùng đầu và làm lạnh toàn thân cho thấy hiệu quả và độ an toàn như nhau. Làm lạnh toàn thân tạo thuận lợi cho việc theo dõi điện não đồ hơn. Thời gian vàng là ngay trong 6 giờ đầu tiên sau sinh.

Hạ thân nhiệt trong 72 giờ; nhiệt độ mục tiêu 33. 5 độ C-34.5 độ C.

Các biện pháp điều trị hỗ trợ: Hỗ trợ hô hấp, duy trì tưới máu não và tưới máu tổ chức tránh hạ hoặc tăng huyết áp (nên duy trì huyết áp trung bình trên 35-40 mmHg), kiểm soát các rối loạn của cơ thể.

Sau 72 giờ trẻ sẽ được làm ấm từ từ để đưa về nhiệt độ bình thường, trẻ tiếp tục được điều trị theo dõi đến xuất viện.

3.4 Lưu ý sau khi điều trị hạ thân nhiệt ở trẻ sơ sinh

Trẻ sơ sinh bị ngạt được điều trị hạ thân nhiệt cần tái khám mỗi 2 - 3 tháng đến 18 tháng tuổi để theo dõi về phát triển tâm thần vận động kết hợp với vật lý trị liệu để có kết quả tốt.

Liệu pháp hạ thân nhiệt ở trẻ sơ sinh là biện pháp được chứng minh hiệu quả, làm giảm tỷ lệ tử vong và dị tật cho trẻ sơ sinh bị ngạt. Liệu pháp được thực hiện tại những cơ sở đủ điều kiện và trẻ sau điều trị được theo dõi định kỳ nhằm phát hiện sớm những di chứng có thể xảy ra.