Bất thường trẻ 4 tuổi chưa biết nói

Trẻ chậm nói hiện nay khá phổ biến và khiến cho nhiều cha mẹ cảm thấy rất lo lắng. Bởi vì ngôn ngữ có thể giúp cho trẻ giao tiếp, thể hiện cảm xúc cũng như nhu cầu của trẻ. Trường hợp trẻ 4 tuổi chưa biết nói không chỉ đơn thuần chậm nói, mà cũng có thể do các vấn đề khác về sức khỏe tác động, chẳng hạn như mất thính giác, rối loạn phát triển hay mắc các vấn đề về thần kinh tiềm ẩn.

Quá trình phát triển ngôn ngữ bình thường của trẻ được thể hiện qua từng giai đoạn. Cụ thể:

• Trẻ từ 3 đến 6 tháng tuổi có thể nhìn chăm chú người xung quanh mình nói chuyện hoặc trẻ có thể quay đầu về phía phát ra tiếng động.
• Trẻ từ 6 đến 9 tháng có thể nói được từ hai âm như “mama, dada”...
• Trẻ 9 đến 12 tháng tuổi thì có thể phát âm “ê, a” kéo dài hơn thành một âm thanh.
• Trẻ từ 12 đến 18 tháng có thể sử dụng được 4 từ và phát âm có tiết tấu, thậm chí có thể nối ghép hai từ lại với nhau.
• Trẻ 2 tuổi có thể gọi tên, chào hỏi và biết khoảng 25 từ.
• Trẻ từ 2 đến 3 tuổi nói rất nhiều và biết từ 50 đến 200 từ, lúc này trẻ có thể tự nói chuyện khi chơi. Ở độ tuổi này trẻ có thể tạo một cụm từ có đầy đủ thành phần chủ vị.
• Trẻ từ 3 đến 4 tuổi bắt đầu nói được các câu phức tạp, sử dụng ngôn ngữ tốt hơn, đồng thời tự kiểm soát được cường độ giọng nói, ngữ điệu sử dụng ngôn ngữ như người lớn.

Chậm nói khiến cho khả năng ngôn ngữ của trẻ chậm hơn so với những trẻ bình thường. Trẻ chậm nói có thể do đơn thuần, điều này không quá lo ngại. Tuy nhiên, một số trường hợp trẻ chậm nói có thể do mất thính giác, rối loạn phát triển hoặc do các vấn đề tiềm ẩn về thần kinh.

Trẻ chậm nói thường có 3 dạng chính bao gồm:

• Trẻ chậm nói đơn thuần.
• Trẻ chậm nói do bị khiếm khuyết của bộ não trong quá trình phát triển.
• Trẻ chậm nói do vấn đề về cơ - miệng - lưỡi.

Trẻ 4 tuổi vẫn chưa biết nói có thể do các nguyên nhân như sau:

• Nguyên nhân do thực thể: Có thể xuất phát từ các vấn đề tại bộ phận hoặc các cơ quan trong cơ thể có chức năng đảm nhiệm phát âm như tai, mũi, họng, lưỡi, não hoặc các bệnh lý liên quan đến não như viêm màng não, dị tật bẩm sinh...
• Nguyên nhân do tâm lý: Có thể xảy ra khi trẻ bị sốc về tập lý hoặc không được gia đình quan tâm chăm sóc khiến cho trẻ 4 tuổi ít nói chuyện.

Khi cha mẹ đã xác định được nguyên nhân trẻ 4 tuổi chưa biết nói thì cần phải chủ động thúc đẩy quá trình học nói của trẻ phù hợp với lứa tuổi. Bởi vì não phát triển nhanh nhất ở thời kỳ trẻ 3 tuổi và sau đó tốc độ này sẽ giảm dần. Với những trẻ sau 6 tuổi mà không nói được thì cần có sự can thiệp điều trị nhưng kết quả thu được cũng khá hạn chế.

Một số nguyên nhân khác dẫn tới tình trạng trẻ 4 tuổi chưa biết nói:

• Các yếu tố liên quan đến thính lực của trẻ: Có thể cha mẹ sẽ lo lắng khi trẻ gặp tình huống này, nhưng nếu trước 5 tuổi có thể điều trị tình trạng này bằng phẫu thuật thì sẽ mang lại hiệu quả tốt. Tuy nhiên, nếu trường hợp xấu xảy ra thì trẻ có thể không nghe được và bắt buộc phải sử dụng máy trợ thính.
• Vùng não bộ đảm nhiệm vai trò ngôn ngữ của trẻ có vấn đề: Nếu gặp trường hợp này cần đưa đến bác sĩ khám và thực hiện các tác động tích cực để giúp trẻ có thể cải thiện tình trạng nói của mình.
• Chế độ ăn uống không đảm bảo chất dinh dưỡng, đặc biệt là các vitamin và khoáng chất vi lượng cần thiết cho sự phát triển của não bộ. Hơn nữa, việc chế độ dinh dưỡng của trẻ không đủ có thể khiến cho trẻ kém ăn, hấp thu chất dinh dưỡng kém...
• Chứng bệnh tự kỷ: Nếu trẻ không may mắc bệnh tự kỷ, cha mẹ không nên tập trung vào lời nói khi giao tiếp mà cần biết cách để tiếp cận trẻ thông qua các trò chơi tăng cường sự chú ý, đồng thời giúp trẻ bắt chước các âm thành cũng như lời nói.

Tương tự như những vấn đề khác, phát triển khả năng nói ở trẻ được thực hiện nhờ khả năng bẩm sinh và nuôi dạy. Các gen có thể sẽ tham gia vào việc trẻ nói sớm hay nói muộn. Tuy nhiên, những gen này cũng phụ thuộc rất nhiều từ việc nuôi dạy trẻ của cha mẹ và mọi người xung quanh.

Dưới đây là một số phương pháp dạy trẻ 4 tuổi chưa biết nói:

• Cha mẹ và người thân nên dành thời gian để nói chuyện với trẻ nhiều hơn. Ngay cả khi trẻ không nói được những từ hay câu đơn giản thì cha mẹ có thể nói với trẻ bằng ngôn ngữ hình thể, cử chỉ trìu mến, yêu thương. Những hành động này cũng có thể giúp cải thiện thái độ nghe của trẻ. Đồng thời, cha mẹ hãy luôn nói chuyện với trẻ mọi lúc mọi nơi khi có thể.
• Cha mẹ không nên bắt chước ngôn ngữ của trẻ: Trẻ tập nói thường phát âm không chuẩn, đôi khi trẻ có thể nói ngọng. Cha mẹ không nên bắt chước cách nói của trẻ vì điều đó có thể sẽ khiến trẻ nói sai, nói ngọng nhiều và lâu dần trở thành thói quen xấu khó sửa.
• Tạo cho bé môi trường để tiếp xúc với nhiều người: Đôi khi trẻ có thể nói chuyện với các bạn cùng trang mà không cần sử dụng ngôn ngữ. Khi trẻ tiếp xúc với nhiều người, trẻ sẽ trở nên mạnh dạn, nhanh nhẹn hơn và không có cảm giác sợ sệt.
• Cha mẹ hãy luôn trả lời trẻ: Mặc dù trẻ có thể chưa giao tiếp bằng ngôn ngữ nhưng khi trẻ giao tiếp bằng thái độ, cử chỉ, điệu bộ cơ thể thì cha mẹ hãy trả lời trẻ bằng cách giải quyết những vấn đề đó cho trẻ. Chẳng hạn như khi trẻ đưa cho bạn một đồ vật thì bạn hãy đón nhật và khuyến khích trẻ hành động.

Một vài lưu ý cha mẹ nên thực hiện đối với trẻ 4 tuổi chưa biết nói:

• Cha mẹ có thể giúp và dạy trẻ những từ ngữ đơn giản trước. Tốt nhất nên sử dụng các loại từ ngữ liên quan đến tình huống giao tiếp hàng ngày. Ngoài ra, cha mẹ nên sử dụng thêm các loại hình ảnh và điệu bộ để trẻ có thể giao tiếp cũng như học nói dần dần. Bên cạnh đó, cha mẹ cần kiểm soát thời gian xem tivi của trẻ và giúp trẻ hình thành những thói quen tốt.
• Cha mẹ có thể tương tác với các chuyên gia để có thể tìm hiểu một vài biện pháp tốt giúp cải thiện tình trạng nói của trẻ.
• Cha mẹ cần biết rõ được các mốc phát triển ngôn ngữ của trẻ. Trẻ 4 tuổi được xem như giai đoạn mới của việc phát triển ngôn ngữ, vốn từ của trẻ mở rộng hơn rất nhiều, trẻ có thể sử dụng ngữ pháp khó và có thể hiểu được 3 hoặc 4 từ trong câu nói của trẻ. Trẻ sẽ nói những câu dài có 3 từ trở lên và phát triển vốn từ vựng một cách nhanh chóng.

Tóm lại, trẻ 4 tuổi chưa nói được có thể do đơn thuần nhưng cũng có thể do bất thường về thính giác, rối loạn phát triển hoặc do các vấn đề tiềm ẩn về thần kinh. Khi cha mẹ đã xác định được nguyên nhân trẻ 4 tuổi chưa biết nói thì cần phải chủ động thúc đẩy quá trình học nói của trẻ phù hợp với lứa tuổi.