Rối loạn cơ vòng Oddi và viêm tụy mãn

Bài viết của Thạc sĩ, Bác sĩ Mai Viễn Phương - Bác sĩ nội soi tiêu hóa - Khoa Khám bệnh & Nội khoa - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Central Park.

Rối loạn chức năng cơ vòng Oddi (SOD là một thuật ngữ dùng để mô tả một nhóm các hội chứng đau không đồng nhất gây ra bởi sự bất thường trong khả năng co bóp của cơ vòng. Các bằng chứng hiện có chắc chắn cho thấy mối liên hệ giữa rối loạn cơ vòng Oddi và viêm tụy mãn tính. Tuy nhiên, vẫn chưa rõ đây có phải là mối quan hệ nguyên nhân hay kết quả hay không.

Các nghiên cứu ban đầu điều tra mối liên quan của rối loạn cơ vòng Oddi và viêm tụy mãn tính không kết luận được. Một số nghiên cứu cho thấy không có sự khác biệt về áp lực cơ vòng tụy giữa bệnh nhân viêm tụy mãn tính và nhóm chứng. Tuy nhiên, những nghiên cứu này liên quan đến bệnh nhân bị viêm tụy mãn tính do rượu và trong hai nghiên cứu đối chứng là bệnh nhân bị đau bụng không rõ nguyên nhân hoặc nghi ngờ rối loạn vận động đường mật.

Ngoài ra, mặc dù một trong những nghiên cứu này không tìm thấy sự khác biệt đáng kể giữa áp lực cơ bản cơ vòng Oddi ở bệnh nhân viêm tụy mãn tính và nhóm chứng, áp lực ống tụy trong giai đoạn đầu của viêm tụy mãn tính cao hơn đáng kể so với những người bình thường. Các thử nghiệm khác cho thấy mối tương quan giữa tăng áp lực cơ vòng tụy và viêm tụy mãn tính. Nhiều người trong số này cũng sử dụng bệnh nhân bị viêm tụy mãn tính thứ phát do rượu. Tuy nhiên, trong một nghiên cứu duy nhất loại trừ bệnh nhân nghiện rượu, áp lực cơ vòng tụy ở giai đoạn đầu của viêm tụy mãn tính cao hơn đáng kể so với nhóm chứng.

2. Các bằng chứng cho thấy mối liên hệ giữa rối loạn cơ vòng Oddi và viêm tụy mãn tính

Laugier đã thực hiện đo áp suất rối loạn cơ vòng Oddi và ống tụy chính trước và sau khi tiêm tĩnh mạch secrettin ở bệnh nhân viêm tụy mãn tính và nhóm chứng. Secretin làm tăng áp lực ống tụy nhất thời ở nhóm chứng, nhưng bệnh nhân viêm tụy mãn tính có áp lực ống tụy tăng liên tục và mô hình đo áp suất của rối loạn cơ vòng Oddi. Sự gia tăng áp lực ống dẫn sữa do tiết ra nhiều hơn và kéo dài hơn ở những bệnh nhân bị viêm tụy mãn tính, đặc biệt khi mới khởi phát gần đây (dưới 4 năm).

Người ta đã chỉ ra rằng việc tác động cục bộ của rượu trên cơ vòng Oddi dẫn đến tăng áp suất cơ vòng Oddi, cho thấy vai trò trong bệnh sinh của viêm tụy do rượu. Tarnasky và cộng sự đã tìm kiếm bằng chứng về viêm tụy mãn tính ở những bệnh nhân được đo áp suất để điều tra về đau bụng trên không rõ nguyên nhân (n = 104). Chụp ống tụy, EUS và đo nồng độ bicarbonate trong dịch tụy được thực hiện. Bệnh nhân rối loạn cơ vòng Oddi có nguy cơ bị viêm tụy mãn tính cao gấp 4 lần so với những bệnh nhân có áp lực cơ thắt bình thường (P= 0,01). Trong số 68 bệnh nhân bị rối loạn cơ vòng Oddi, 20 (29%) có bằng chứng cấu trúc của viêm tụy mãn tính và 20 trong số 23 bệnh nhân (87%) bị viêm tụy mãn tính có rối loạn cơ vòng Oddi.

Các tác giả kết luận rằng rối loạn cơ vòng Oddi có liên quan đến bằng chứng cấu trúc của viêm tụy mãn tính ở bệnh nhân đau tụy mật không rõ nguyên nhân. Bệnh nhân bị viêm tụy mãn tính và rối loạn cơ vòng Oddi già hơn đáng kể so với những người bị rối loạn cơ vòng Oddi nhưng không bị viêm tụy mãn tính. Điều này làm tăng khả năng rối loạn cơ vòng Oddi có trước sự phát triển của viêm tụy.

Các bằng chứng hiện có chắc chắn cho thấy mối liên hệ giữa rối loạn cơ vòng Oddi và viêm tụy mãn tính. Tuy nhiên, vẫn chưa rõ đây có phải là mối quan hệ nguyên nhân hay kết quả hay không. Vì vậy, cần phải làm thêm để làm rõ vấn đề này.

Tài liệu tham khảo:

1. Toouli J, Roberts-Thomson IC, Dent J, Lee J. Sphincter of Oddi motility disorders in patients with idiopathic recurrent pancreatitis. Br J Surg. 1985;72:859–863. [PubMed] [Google Scholar]

2. Varadarajulu S, Hawes R. Key issues in sphincter of Oddi dysfunction. Gastrointest Endosc Clin N Am. 2003;13:671–694. [PubMed] [Google Scholar]

3. Petersen BT. An evidence-based review of sphincter of Oddi dysfunction: part I, presentations with "objective" biliary findings (types I and II) Gastrointest Endosc. 2004;59:525–534. [PubMed] [Google Scholar]