HBcrAg - Marker mới để theo dõi tình trạng virus trong gan ở bệnh nhân viêm gan B

Bài viết bởi Bác sĩ nội trú, Bác sĩ Nguyễn Thị Thúy Hằng - Bác sĩ Xét nghiệm Vi sinh - Khoa Xét nghiệm - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Times City

Dấu ấn sinh học HBcrAg có thể cung cấp cho các bác sĩ lâm sàng thông tin đáng tin cậy về hoạt động sao chép của virus viêm gan B ở bệnh nhân nhiễm HBV theo cách không xâm lấn.

Bệnh nhân HBV thông thường được theo dõi bằng các dấu ấn sinh học như HBV DNA, HBsAg (định lượng) và ALT. Tuy nhiên, các bác sĩ lâm sàng khó xác định ngay những bệnh nhân cần điều trị hoặc thiết lập các quy tắc ngừng thuốc đáng tin cậy. cccDNA hoạt động như một khuôn mẫu cho sự nhân lên của virus và chịu trách nhiệm cho sự tồn tại của virus trong gan ngay cả sau khi mất HBsAg và chuyển đổi huyết thanh.

Việc đo lường HBV cccDNA có thể quan trọng cho việc đưa ra quyết định lâm sàng. Tuy nhiên, cần có các xét nghiệm chuẩn hóa và các phương pháp đo cccDNA hiện tại yêu cầu phải sinh thiết gan.

Vào tháng 3 năm 2017, Hiệp hội Nghiên cứu về Gan của Châu Âu (EASL) đã thêm một dấu ấn huyết thanh mới, HBcrAg (kháng nguyên liên quan đến lõi của vi rút viêm gan B), vào danh sách các dấu ấn sinh học mới đầy hứa hẹn của HBV.

HBcrAg là gì? HBcrAg gồm ba protein được mã hóa bởi gen vùng trước lõi và lõi (precore/core region) gồm kháng nguyên vỏ của virus viêm gan B (HBeAg), kháng nguyên lõi của virus viêm gan B (HBcAg) là thành phần chủ yếu trong hạt Dane (Dane particle) và protein trước lõi có khối lượng phân tử 22 kDa (22-kDa precore protein: p22cr) là một hạt rỗng không có DNA của HBV (an HBV DNA-negative empty particle). Bằng xét nghiệm huyết thanh học, nồng độ HBcrAg huyết thanh đo được là tổng của các dấu ấn HBeAg, HBcAg và p22cr.

3.1. Trong tiến triển tự nhiên của bệnh

Dấu ấn sinh học HBcrAg có thể cung cấp cho các bác sĩ lâm sàng thông tin đáng tin cậy về hoạt động sao chép của virus viêm gan B ở bệnh nhân nhiễm HBV theo cách không xâm lấn, không cần sinh thiết gan, thay vì định lượng cccDNA. Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng nồng độ HBcrAg trong huyết thanh phản ánh mức độ cccDNA trong tế bào gan, cả ở bệnh nhân HBeAg dương tính và HBeAg âm tính.

Nồng độ HBcrAg huyết thanh thay đổi đáng kể giữa các giai đoạn khác nhau của nhiễm HBV. Do đó, HBcrAg cũng là một dấu ấn tốt để phân biệt bệnh nhân viêm gan B mạn tính HBeAg âm tính (bệnh đang hoạt động) với nhiễm HBV mạn tính HBeAg âm tính (bệnh không hoạt động).

HBcrAg giúp tiên lượng khả năng chuyển đảo huyết thanh HBeAg. Hiện nay, trên thực hành lâm sàng HBeAg định tính không mang lại giá trị này; trong khi một số viện có triển khai HBeAg định lượng để theo dõi khả năng chuyển đảo huyết thanh HBeAg. Tuy nhiên, xét nghiệm HBeAg định lượng thực tế là công thức tính toán từ HBeAg định tính nên kết quả chưa được đánh giá cao trong các nghiên cứu khoa học. Trong khi đó HBcrAg như là một chỉ dấu xét nghiệm mới có giá trị cao trong dự đoán khả năng chuyển đảo huyết thanh HBeAg và ngưỡng cắt tối ưu của HBcrAg cũng đã được chứng minh trong các nghiên cứu khoa học.

3.2. Trong quá trình điều trị thuốc kháng vi rút

Hiện nay, Bộ Y tế đã đưa ra hướng dẫn sử dụng HBcrAg kết hợp với HBeAg, HBsAg và HBV-DNA đo tải lượng để xác định những bệnh nhân có thể ngừng điều trị nucleot(s)ide analogue (NA).

3.3. Trong tiến triển ung thư gan HCC

HBcrAg có thể là một công cụ giúp cho các bác sĩ lâm sàng trong việc xác định những bệnh nhân có nguy cơ phát triển HCC cao hơn trong khi điều trị bằng chất tương tự nucleot(s)ide (NA) hoặc sự tái phát sau điều trị của ung thư biểu mô tế bào gan (HCC).

Tóm lại, HBcrAg là một dấu ấn không xâm lấn và có nhiều tiềm năng sẽ trở thành một công cụ hữu ích thay thế cccDNA để theo dõi bệnh, dự đoán đáp ứng điều trị virus viêm gan B mạn tính.