Chế độ dinh dưỡng sau điều trị teo đường mật bẩm sinh

Teo đường mật ở trẻ sơ sinh là bệnh lý gây ra vàng da ứ mật ở trẻ nhỏ, nếu không điều trị sớm rất có thể dẫn đến biến chứng xấu là xơ gan, suy gan và tử vong. Phương pháp điều trị duy nhất của bệnh teo đường mật bẩm sinh là phẫu thuật. Điều trị sau phẫu thuật bằng việc chăm sóc, bổ sung dinh dưỡng được chú trọng để tránh các biến chứng sau này cho trẻ.

Như đã đề cập, teo đường mật bẩm sinh chỉ có hướng xử trí duy nhất là phẫu thuật. Việc lựa chọn phương pháp phẫu thuật còn phụ thuộc vào bất thường giải phẫu hệ gan mật với những phương pháp sau:

• Phẫu thuật nối ống gan chung- hỗng tràng cho các ca teo ống mật chủ hoặc teo ống gan chung
• Phẫu thuật Kasai (mở thông nối ruột - tĩnh mạch cửa gan) tạo đường lưu thông mật từ gan bằng một phần của ruột non, đây là loại phẫu thuật phổ biến nhất vì áp dụng hiệu quả cho các trường hợp teo ống mật vùng rốn gan chiếm tới 88% các ca bệnh lưu hành
• Phẫu thuật ghép gan là phương pháp để giúp trẻ teo đường mật bẩm sinh tránh được xơ gan với tỉ lệ sống sót sau 10 năm rất cao.

Nhìn chung, tất cả những loại phẫu thuật giải quyết teo đường mật bẩm sinh đều sẽ thay đổi tính liên tục và đặc điểm của hệ gan mật nhất là con đường dẫn mật nên chế độ dinh dưỡng sau phẫu thuật sẽ có tầm quan trọng đối với việc hồi phục cũng như tránh các biến chứng sau này.

Trước khi đưa ra chế độ dinh dưỡng cụ thể, cần phải biết được những thay đổi trong hệ tiêu hóa của trẻ trước khi phẫu thuật và hậu phẫu để tìm ra nguyên nhân của các vấn đề trong sự phát triển của trẻ.

Trẻ teo đường mật thì ruột sẽ không được nhận đủ dịch mật do sự giảm bài tiết, từ đó làm tổn hại chức năng chuyển hóa và hấp thụ của gan khiến gan giảm hấp thụ các vitamin tan trong dầu như A, D, E, K và vi chất sắt, kém. Vì lý do này nên việc bổ sung các vi chất và vitamin trong chế độ ăn của trẻ là thực sự cần thiết.

Vấn đề dinh dưỡng sau phẫu thuật sẽ gặp nhiều khó khăn với trẻ sơ sinh, phổ biến nhất là tình trạng chậm lên cân, kém hấp thu và rối loạn tiêu hóa ở trẻ do các nguyên nhân sau:

• Phẫu thuật này với trẻ sơ sinh là một ca lớn, cần nhiều thời gian để hồi phục hoàn toàn
• Thời gian trẻ nằm viện quá lâu khiến trẻ dễ mắc các nhiễm trùng phối hợp đặc biệt là nhiễm trùng bệnh viện
• Trẻ kém hấp thụ thức ăn là do tình trạng ứ mật trước mổ và kể cả tái phát

Có 2 giai đoạn cần phải lưu tâm trong chế độ dinh dưỡng hậu phẫu điều trị teo đường mật của trẻ là giai đoạn trẻ dưới 6 tháng và trẻ trong độ tuổi ăn dặm. Nguyên nhân là do trẻ bị teo đường mật bẩm sinh được khuyến cáo phẫu thuật tốt nhất vào giai đoạn 1 đến 2 tháng để giải quyết vấn đề ứ mật càng sớm càng tốt. Vì vậy giai đoạn từ 2-6 tháng là giai đoạn sau mổ trẻ cần hồi phục với một chế độ ăn phù hợp như sau:

• Trẻ trong giai đoạn này chỉ nên ăn sữa, chưa nên được sử dụng các thực phẩm ăn dặm bổ sung
• Nên lựa chọn các sản phẩm sữa có đạm thủy phân và MCT cho trẻ còn vàng da vì lúc này lượng bilirubin trong máu còn cao, các sản phẩm này sẽ dễ hấp thụ hơn với trẻ
• Với trẻ đã hết vàng da, dịch mật không còn ứ và bilirubin trở lại giới hạn bình thường, chức năng gan ổn định thì có thể lựa chọn sữa mẹ hoặc sữa công thức, sữa đạm thủy phân

Ở độ tuổi bắt đầu ăn dặm thì cần phải chú ý bổ sung thêm năng lượng và dưỡng chất cần thiết cho trẻ để trẻ phát triển đầy đủ về tinh thần và thể chất. Dinh dưỡng của trẻ cần đảm bảo như sau:

• Thực phẩm đa dạng để cho trẻ có một bữa ăn hoàn thiệt giàu dinh dưỡng và đủ năng lượng.
• Rau củ nên chọn những loại rau lá màu xanh đậm vì sẽ bổ sung thêm nhiều yếu tố vi lượng kẽm, sắt cho trẻ. Một tuần trẻ nên được bổ sung 1-2 bữa ăn giàu vitamin A và Beta Caroten như bí đỏ, cà rốt, cà chua nhưng cũng không nên dùng quá nhiều có thể gây vàng da do ứ đọng Beta Caroten
• Trẻ có thể ăn được đa dạng các loại Protid có nguồn gốc động vật, hải sản

Những thực phẩm hạn chế cho trẻ ăn sau khi phẫu thuật teo đường mật bẩm sinh gồm có:

• Các loại thịt đỏ như thịt bò, trâu, dê,... chứa nhiều acid amin khiến gan trẻ phải làm việc nhiều hơn
• Mỡ động vật vì dễ gây khó tiêu
• Nội tạng như tim, gan cật động vật
• Thực phẩm màu, thực phẩm chứa chất bảo quản và thức ăn đóng hộp, công nghiệp