Tương tác thuốc và người cao tuổi

Bài viết của Tiến sĩ, Bác sĩ Lê Thị Hường - Khoa Khám bệnh - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Times City

Người cao tuổi có thể phải đối mặt với nhiều bệnh cùng một lúc và cần phải điều trị thường xuyên. Điều quan trọng cần lưu ý là việc sử dụng nhiều thuốc hơn và những thay đổi bình thường của cơ thể do quá trình lão hóa gây ra có thể làm tăng khả năng xảy ra tương tác thuốc và phản ứng không mong muốn.

Ở người cao tuổi, những thay đổi của cơ thể có thể ảnh hưởng đến cách hấp thụ và sử dụng thuốc. Do những thay đổi của cơ thể nên nguy cơ tương tác thuốc ở người lớn tuổi cũng cao hơn. Ví dụ, những thay đổi trong hệ tiêu hóa có thể ảnh hưởng đến tốc độ thẩm thấu của thuốc vào máu. Hệ thống tuần hoàn có thể hoạt động chậm lại, điều này có thể làm ảnh hưởng đến tốc độ di chuyển của thuốc đến gan và thận. Gan và thận cũng có thể hoạt động chậm hơn, ảnh hưởng đến sự bài xuất của thuốc ra khỏi cơ thể.

>>> Phân biệt thuốc hướng thần và chất gây nghiện

Tương tác thuốc trong dược lâm sàng là sự tác dụng qua lại lẫn nhau giữa thuốc này với thuốc khác, giữa thuốc với tình trạng sinh lý hoặc bệnh lý của cơ thể. Kết quả của tương tác thuốc làm cho thuốc tăng/ giảm tác dụng điều trị hoặc phát sinh một số tác dụng không mong muốn gây bất lợi cho người bệnh.

Tương tác thuốc với thức ăn là do thuốc phản ứng với thực phẩm hoặc đồ uống. Trong một số trường hợp, thức ăn trong đường tiêu hóa có thể ảnh hưởng đến cách hấp thu thuốc. Một số loại thuốc cũng có thể ảnh hưởng đến cách chất dinh dưỡng được hấp thụ hoặc sử dụng trong cơ thể. Tương tác giữa thuốc và rượu có thể xảy ra khi thuốc phản ứng với đồ uống có cồn.

Tác dụng phụ là các triệu chứng hoặc cảm giác không biết trước mà bạn có khi dùng thuốc. Hầu hết các tác dụng phụ của thuốc không nghiêm trọng và tự biến mất. Tuy nhiên, cũng có một số người có thể phản ứng nặng và thậm chí nghiêm trọng. Để giúp ngăn ngừa các phản ứng có thể xảy ra với thuốc, người cao tuổi phải biết về loại thuốc họ dùng và tác dụng phụ của chúng.

Theo dõi các tác dụng phụ của thuốc để giúp bác sĩ biết cơ thể bạn đang phản ứng với thuốc như thế nào. Nếu gặp tác dụng phụ không mong muốn thì hãy gọi ngay cho bác sĩ để được can thiệp kịp thời.

>>> Tránh tương tác thuốc theo khuyến cáo của FDA (Mỹ)

• Điều quan trọng là phải chia sẻ tất cả với bác sĩ hoặc chuyên gia y tế về tình trạng bệnh của bạn, loại thuốc bạn đang dùng. Nếu có thể thì hãy lập danh sách các câu hỏi và loại thuốc bạn dùng, bao gồm thuốc theo đơn và thuốc không kê đơn (OTC) để gửi cho bác sĩ.
• Trong quá trình sử dụng thuốc, hãy giữ liên lạc với bác sĩ. Nếu bạn thường xuyên dùng thuốc theo đơn thì hãy hỏi bác sĩ để kiểm tra xem tác dụng của thuốc như thế nào? Có cần dùng nó hay không và nếu có thì liệu bạn có thể làm gì để cắt giảm hay không?
• Trước khi kê đơn, hãy nói với bác sĩ về tiền sử bệnh bạn đang mắc phải, thói quen ăn uống (ví dụ: Chế độ ăn rất ít chất béo hoặc chế độ ăn giàu canxi), đồng thời nhận biết và ghi nhớ lịch uống thuốc của bản thân.
• Nếu bạn gặp khó khăn khi nuốt thuốc viên thì hãy hỏi ý kiến ​​của bác sĩ, y tá hoặc dược sĩ xem có thể sử dụng dạng lỏng hay nghiền nát viên nén của mình không? Tuyệt đối không bẻ, nghiền hoặc nhai viên nén mà không hỏi chuyên gia chăm sóc sức khỏe của bạn trước.
• Bạn nên viết ra một lịch trình thuốc đầy đủ, với hướng dẫn về thời gian và cách uống thuốc chính xác.

Để tránh tương tác thuốc trong dược lâm sàng thì một số câu hỏi cần được đặt ra trước khi bác sĩ hoặc dược sĩ kê đơn chính là:

• Tên thuốc là gì và nó phải làm gì? Có giải pháp thay thế ít tốn kém hơn không?
• Tôi dùng thuốc như thế nào và khi nào và trong bao lâu?
• Có nên được uống với nước, thức ăn, hoặc với một loại thuốc đặc biệt, hoặc cùng lúc với các loại thuốc khác?
• Tôi phải làm gì nếu tôi bỏ lỡ hoặc quên một liều?
• Liều lượng thích hợp là gì? Ví dụ, "bốn lần một ngày" có nghĩa là bạn phải lấy nó vào lúc nửa đêm?
• Có bất kỳ hướng dẫn đặc biệt nào khác để làm theo không?
• Tôi nên tránh những loại thực phẩm, đồ uống, loại thuốc khác, thực phẩm chức năng hoặc hoạt động nào khi dùng thuốc này?

• Có cần phải kiểm tra hoặc theo dõi khi tôi đang dùng thuốc này không? Tôi có cần báo lại với bác sĩ không?
• Các tác dụng phụ có thể xảy ra là gì và tôi phải làm gì nếu chúng xảy ra?
• Khi nào tôi nên mong đợi thuốc bắt đầu hoạt động và làm thế nào tôi biết được liệu thuốc có hoạt động hay không?
• Liệu đơn thuốc mới này có hoạt động an toàn với các loại thuốc kê đơn và thuốc OTC hoặc thực phẩm chức năng khác mà tôi đang dùng không?
• Có thông tin bằng văn bản về thuốc của tôi không? Yêu cầu dược sĩ xem lại thông tin quan trọng nhất với bạn.
• Điều quan trọng nhất tôi nên biết về loại thuốc này là gì? Hỏi dược sĩ bất kỳ câu hỏi nào có thể chưa được bác sĩ trả lời.
• Tôi nên bảo quản thuốc này như thế nào và ở đâu?
• Cắt giảm chi phí thuốc.

>>> Tìm hiểu về tương tác thuốc paracetamol

Tóm lại, thuốc là một phần quan trọng trong việc điều trị bệnh vì chúng thường cho phép mọi người duy trì hoạt động và độc lập. Tuy nhiên, đối với người cao tuổi nên cẩn trọng trong quá trình sử dụng thuốc để tránh gặp phải những tương tác và phản ứng không mong muốn.