Điều trị đau thần kinh tọa bằng đông y

Cột sống thắt lưng có nhiệm vụ bao bọc tủy sống tham gia vào vận động vùng lưng cũng như toàn bộ cơ thể. Đĩa đệm là một bộ phận gồm vòng sợi xơ và nhân nhày nằm giữa các đốt sống, có khả năng đàn hồi tốt và có thể chịu được lực ở cường độ cao. Đĩa đệm có vai trò giảm áp lực lên các đốt sống, bảo vệ đốt sống và giúp cột sống trở nên linh hoạt hơn. Các đốt sống có liên quan trực tiếp với tủy sống và đặc biệt vùng cột sống thắt lưng là nơi đi ra của các rễ thần kinh tọa chi phối cảm giác và vận động cho 2 chân và vùng tiết niệu sinh dục.

Đau dây thần kinh tọa thường do nguyên nhân thoát vị đĩa đệm chiếm tỷ lệ cao nhất. Khi thoát vị đĩa đệm tại đoạn đốt sống L4L5 và L5S1 ra khỏi vị trí ban đầu thường sẽ gây ra sự chèn ép vào rễ thần kinh tọa vốn xuất phát từ hai lỗ đốt sống này. Tình trạng chèn ép các rễ thần kinh này sẽ gây ra các triệu chứng của đau dây thần kinh tọa.

Ngoài ra, một số nguyên nhân khác dẫn đến đau thần kinh tọa là:

• Quá phát mỏm gai, gai đôi L5, S1, viêm đĩa đệm cột sống thắt lưng
• Hẹp ống sống, vẹo cột sống, trượt đốt sống
• Thoái hóa cột sống thắt lưng.
• Chấn thương
• Vận động sai tư thế: đi giày cao gót lâu, ngồi lâu, khiêng vác các vật nặng không đúng tư thế
• Người làm những công việc khuân vác nặng, lái xe đường dài,...

Theo đông y, đau thần kinh tọa có bệnh danh y học cổ truyền là tọa thống phong, yêu cước thống, ... nguyên nhân là do tà khí xâm nhập vào cơ thể gây ứ trệ kinh mạch, khí huyết tắc nghẽn và làm phát sinh cơn đau.

Đông y có thể liệt tọa thống phong vào chứng tý hoặc thống tùy thuộc vào nguyên nhân.

Nguyên nhân ngoại nhân: thường do phong hàn, phong nhiệt, thấp nhiệt dẫn đến khí huyết ứ trệ, kinh mạch tắc nghẽn gây ra tê bì gân cốt, xương khớp, khó sinh hoạt, vận động.

Bất nội ngoại nhân: xuất phát từ những chấn thương ở cột sống làm ứ huyết ở kinh Bàng Quang và kinh Đởm – kinh nằm ở chi dưới, có hướng đi xuống bàn chân. Nếu không được điều trị, cơn đau kéo dài theo các kinh này có thể làm ảnh hưởng đến chức năng Can và Thận.

Bệnh đau thần kinh tọa có triệu chứng sau đây:

• Đau nhức vùng thắt lưng: thường xuất hiện sau một gắng sức như xoắn vặn đột ngột, nhấc một vật nặng, ngã từ trên cao xuống nền cứng hay có thể do các động tác sinh hoạt hàng ngày.
• Cơn đau sẽ từ lưng lan xuống vùng mông, đùi sau, cẳng chân và bàn chân. Nếu tổn thương rễ L5 của thần kinh tọa, đau sẽ lan xuống mông, về phía sau ngoài đùi, kết thúc ở ngón cái. Trong khi nếu tổn thương rễ S1, đau sẽ lan xuống mặt sau đùi, mặt sau cẳng chân tới mắt cá ngoài và tận hết ở gan chân hoặc bờ ngoài gan chân, phía ngón út.
• Cường độ đau có thể thay đổi theo từng trường hợp, dữ dội, cấp tính như dao đâm trong trường hợp cấp tính, thậm chí không thể cử động được hoặc đau kéo dài âm ỉ kéo. Đau tăng lên khi vận động, đi lại, đứng lâu, rặn, ho hoặc hắt hơi.
• Cảm giác tê nhức, dị cảm như kim châm, kiến bò, ngứa ran dọc theo dây thần kinh tọa bị tổn thương.
• Người bệnh không thể thực hiện động tác đứng bằng gót chân hoặc mũi chân.
• Co cứng cơ vùng lưng, hạn chế vận động vùng lưng
• Cột sống bị mất độ cong sinh lý.
• Yếu cơ, teo các cơ ở mông, đùi hoặc cẳng chân do thần kinh tọa chi phối.

3.1 Bài thuốc chữa tọa thống phong thể phong hàn

Đau thần kinh thể phong hàn xảy ra do trúng khí lạnh ở kinh lạc. Triệu chứng của bệnh là những cơn đau dai dẳng bắt đầu từ thắt lưng lan xuống mông, mặt sau đùi và bắp chân làm người bệnh mạch phù, chân tay lạnh, đi lại khó khăn. Bài thuốc trị chứng bệnh thể này cần có tác dụng khu phong, tán hàn, hoạt huyết và hành khí.

Bài thuốc 1

• Tang ký sinh, độc hoạt, đan sâm, xuyên khung, uy linh tiên và ngưu tất mỗi thứ 12g.
• Trần bì, quế chi, tế tấn và chỉ xác mỗi thứ 8g
• Phòng phong 8 – 10g.

Người bệnh sắc thuốc theo thang và uống trong ngày.

Bài thuốc 2

• Thiên niên kiện, ngưu tất, xuyên khung và tất bát mỗi thứ 12g
• Trần bì, quế chi, ngải cứu và chỉ xác mỗi thứ 8g
• Cẩu tích 16g.

Sắc 1 thang uống hàng ngày.

Người bệnh có thể kết hợp với xoa bóp bấm huyệt để tăng sự tuần hoàn máu, giải phóng ứ trệ ở kinh lạc, giúp giảm đau và tăng khả năng vận động.

3.2 Bài thuốc chữa tọa thống phong thể huyết ứ

Ở chứng này, người bệnh thường gặp là do lao động nặng, sai tư thế lâu ngày làm huyết bị ứ trệ và kinh lạc bị bế tắc. Triệu chứng thường thấy là những cơn đau buốt sâu trong xương xuất phát từ vùng lưng lan xuống mông. Đau sẽ tăng lên khi cử động, đi đứng, hoặc cúi gập người đột ngột. Bài thuốc chữa tọa thống phong thể huyết ứ có tác dụng hóa ứ, chỉ thống, trừ phong hoạt huyết, thông khí an thần, bồi bổ can thận.

Bài thuốc 1:

• Ích mẫu, kê huyết đằng và đan sâm mỗi thứ 20g
• Rễ bưởi bung 16g
• Hương phụ và tang chi mỗi thứ 12g
• Trần bì, khởi tử, tần giao, thổ phục linh và đỗ trọng mỗi thứ 10g.

Mỗi ngày 1 thang, chia làm 3 lần sắc uống.

Bài thuốc 2:

• Đinh lăng, ngũ gia bì, hắc táo nhân, đan sâm, thạch xương bồ, mỗi thứ 16g
• Quế chi, bạch linh, trần bì, và phòng phong mỗi thứ 10g
• Kinh giới, cẩu tích, chích thảo mỗi thứ 12g
• Ngải diệp, nam tục đoạn và trinh nữ mỗi thứ 20g.

Uống ngày 1 thang, chia làm 3 lần sắc.

3.3 Bài thuốc chữa tọa thống phong thể thấp nhiệt

Người bị đau thần kinh tọa thể thấp nhiệt thường đau buốt ở vùng thắt lưng và vùng đùi kèm triệu chứng sốt nhẹ, mệt mỏi, nước tiểu vàng. Để chữa chứng này cần dùng bài thuốc có tác dụng khu phong, trừ thấp, thanh nhiệt và giải độc.

Bài thuốc:

• Thạch cao 30g
• Nhẫn đông đằng, xích thược, đan bì và uy linh tiên mỗi thứ 8g
• Tang chi, phòng kỷ và tri mẫu mỗi thứ 10g
• Hoàng hà, quế chi và liên kiều mỗi thứ 6g.

Sắc uống mỗi ngày 1 thang.

3.4 Bài thuốc chữa tọa thống phong thể phong thấp

Đau thần kinh tọa thể phong thấp thường đặc trưng bởi cơn đau bắt đầu ở thắt lưng, chạy dọc xuống đùi và mông dọc theo đường đi của rễ thần kinh. Đau sẽ làm giảm khả năng vận động, đi lại, nhất là khi đã tiến triển thành mạn tính. Bài thuốc Đông y chữa thể này cần có tác dụng trừ phong, thông kinh hoạt lạc và dưỡng huyết.

Bài thuốc

• Cẩu tích, bạch thược, chích cam thảo, đương quy và thục địa mỗi thứ 12g
• Quế chi, rễ lá lốt, thiên niên kiện, xuyên khung và phòng phong mỗi thứ 10g
• Nam tục đoạn và trinh nữ mỗi thứ 20g
• Rễ bưởi bung, rễ cúc tần và kinh giới mỗi thứ 16g.

Ngày dùng 1 thang, chia thành 3 lần sắc.

Cùng với các bài thuốc Đông y, người bệnh có thể kết hợp thêm các phương pháp điều trị nội khoa theo Tây y như:

• Tăng cường nghỉ ngơi: những bệnh nhân bị đau thần kinh tọa có thể hạn chế đi lại, vận động trong những ngày đầu khi tình trạng cấp tính. Tuy nhiên, việc này không nên duy trì quá lâu vì sẽ làm cứng khớp và gây đau nhiều hơn.
• Thuốc giảm đau, giãn cơ: thuốc chống viêm không steroid (NSAID) hoặc các thuốc giãn cơ sẽ giúp người bệnh giảm đau và tình trạng viêm, từ đó giúp người bệnh thấy dễ chịu hơn.
• Vật lý trị liệu: Các bài tập thụ động và chủ động như kéo giãn cột sống, bài tập giãn cơ, nắn chỉnh cột sống giúp hạn chế tình trạng teo cơ cứng khớp hay gặp ở người bị đau thần kinh tọa. Bên cạnh đó, cũng giúp người bệnh phục hồi chức năng cũng như phục hồi dáng đi.

Tuy nhiên, nếu các phương pháp trên không mang lại hiệu quả, người bệnh sẽ được khuyến nghị điều trị ngoại khoa khi:

• Đau dữ dội, không thể duy trì các chức năng đứng tại chỗ, đi lại.
• Tê nhức, dị cảm vùng chi dưới, yếu cơ, teo cơ.
• Rối loạn chức năng cơ vòng, đại tiểu tiện không tự chủ.

Bạn có thể hạn chế nguy cơ bị đau thần kinh tọa bằng cách chủ động thực hành những lời khuyên sau:

• Luyện tập thể dục thể thao đều đặn hàng ngày. Nên lựa chọn các bài tập vừa sức và phù hợp với tình trạng sức khỏe.
• Khi thực hiện động tác, làm việc cần giữ đúng tư thế.
• Hạn chế khuân vác, kéo đẩy các vật nặng

Đau thần kinh tọa là một bệnh lý xương khớp thường gặp. Bên cạnh những phương pháp điều trị bằng Tây y, những bài thuốc y học cổ truyền cũng giúp mang lại những hiệu quả đáng kể, ngoài ra còn dễ sử dụng và ít tác dụng phụ. Mọi người cần chủ động làm việc, sinh hoạt khoa học, hạn chế những hành động gây áp lực lên vùng lưng để hạn chế nguy cơ bị đau thần kinh tọa.