Tái tạo dây chằng khớp chéo trước khớp gối cá thể hóa bằng phương pháp “ánh xạ giải phẫu” sử dụng công nghệ định vị 3D

Bài viết của BS CKII Vũ Tú Nam - Trưởng khoa Phẫu thuật Nội soi khớp & Y học thể thao - Trung tâm Chấn thương chỉnh hình & Y học thể thao - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Times City

Phẫu thuật nội soi tái tạo dây chằng chéo trước sử dụng “ánh xạ giải phẫu” là phương pháp mới được đội ngũ chuyên gia của Trung tâm Chấn thương chỉnh hình và Y học thể thao Vinmec nghiên cứu và ứng dụng thành công nhờ sử dụng công nghệ định vị 3D, mở ra một hướng đi mới cho các phẫu thuật tái tạo dây chằng khớp gối, đó là xu hướng cá thể hóa trong y học.

Cá thể hóa có nghĩa là việc quản lý và điều trị bệnh được cụ thể hóa và “gia giảm” (một thuật ngữ trong Đông y) theo từng người bệnh. Mỗi người chúng ta đều là một tuyệt tác của tạo hóa và chẳng ai giống ai cả; trong phẫu thuật cũng vậy bởi vì các đặc điểm giải phẫu, hình thể của mỗi người là khác nhau. Các cụ tổ ngành y của chúng ta có câu “chỉ có người bệnh chứ không có bệnh”, ý nói mỗi người bệnh cần được đánh giá và điều trị theo một cách riêng chứ không phải cứ có bệnh giống nhau là điều trị giống nhau. Chả thế mà y học được coi là “môn nghệ thuật thứ tám”.

Phương pháp “ánh xạ giải phẫu” là phương pháp sử dụng các thông số của chính cơ thể của người bệnh để phẫu thuật nhằm đạt được độ chính xác tốt nhất, tức là phục hồi tối đa các thông số giải phẫu, sinh lý của người bệnh để tối ưu kết quả phẫu thuật. Trong phẫu thuật tái tạo dây chằng chéo trước, phương pháp “ánh xạ giải phẫu” sẽ sử dụng các thông số của dây chằng chéo trước ở chính gối lành của người bệnh để khôi phục dây chằng mới cho bên gối bị đứt dây chằng. Tuy không đối xứng một cách hoàn hảo nhưng hai tay và hai chân gần như đối xứng qua đường giữa. Nếu không có biến dạng ở một hoặc hai bên gối thì chắc chắn rằng thông số của khớp gối và dây chằng chéo trước ở bên gối lành sẽ giống với thông số khớp gối bên bị đứt nhất bởi về mặt giải phẫu. Hai tay và hai chân gần như là đối xứng với nhau qua đường giữa cơ thể. Việc sử dụng thông số khớp gối và dây chằng của người khác hay số trung bình của một nhóm người. Nhìn chung, sẽ không thể phục hồi được đúng thông số của khớp gối bị tổn thương cho một người bệnh cụ thể được.

Thông thường, phẫu thuật tái tạo dây chằng chéo trước được thực hiện bằng cách bác sĩ phẫu thuật sẽ lấy mảnh ghép (thường là một đến hai gân của nhóm cơ ở phía sau trong đùi); sau đó phẫu thuật viên sẽ sử dụng kinh nghiệm và dựa vào các mốc giải phẫu trong khớp gối để xác định vị trí khoan đường hầm để đưa mảnh ghép vào tạo lại dây chằng chéo trước. Với các trường hợp dây chằng mới đứt, vị trí bám của dây chằng còn nguyên thì khả năng khoan đường hầm vào đúng vùng bám nguyên thủy của dây chằng sẽ không khó để đạt được. Nhưng, với những trường hợp dây chằng đứt lâu, vị trí bám ban đầu của dây chằng đã bị thay đổi nhiều, việc xác định đúng chỗ bám cũ của dây chằng là không hề dễ dàng, các bác sĩ thường sử dụng các đặc điểm chung về giải phẫu khớp gối và dây chằng chéo trước theo kinh nghiệm và trong các nghiên cứu để xác định vị trí đặt mảnh ghép, và nếu không đủ kinh nghiệm, việc xác định thiếu chính xác vị trí đặt mảnh ghép dây chằng mới là hoàn toàn có thể xảy ra do mỗi người sẽ có hình dạng và kích thước vùng bám của dây chằng chéo trước khác nhau (Hình 2).

Các nghiên cứu gần đây đều thống nhất rằng đường kính của mảnh ghép dây chằng mới nên càng to càng tốt (nhưng tất nhiên là không nên vượt quá kích thước chỗ bám cũ của dây chằng bàn đầu); đa phần các phẫu thuật viên đều nhất trí rằng đường kính này nên tối thiểu là 8mm, tốt nhất là trong khoảng 9 – 10 mm. Tuy nhiên, nếu xác định không chính xác vùng bám nguyên thủy của dây chằng, đường hầm xương có thể “ăn” ra ngoài vị trí bám của dây chằng cũ dẫn đến không đạt được sinh lý tự nhiên của dây chằng, và trong nhiều trường hợp còn có thể gây thêm tổn thương cho các cấu trúc lân cận, đặc biệt là rễ trước của sụn chêm ngoài. Nên mảnh ghép to mà đặt không chính xác thì đôi khi còn tệ hơn mảnh ghép nhỏ mà đặt chính xác.

Phương pháp “ánh xạ giải phẫu” sử dụng công nghệ định vị 3D ra đời để giải quyết cả hai bất cấp trên. Thứ nhất, sử dụng các công nghệ hình ảnh 3D, các bác sĩ sẽ phân tích các thông số của khớp gối bên lành, và nhờ công nghệ 3D, các bác sĩ sẽ tạo ra một “bản sao soi gương” của dây chằng chéo trước và khớp gối bên lành để tạo thành bản “thiết kế” cho phẫu thuật tái tạo dây chằng chéo trước cho bên gối bị đứt dây chằng. Với phương pháp này, các bác sĩ có thể xác định được toàn bộ các thông số của dây chằng chéo trước, qua đó các bác sĩ sẽ tính toán được vị trí tốt nhất và kích thước mảnh ghép phù hợp nhất để tái tạo dây chằng mới cho người bệnh, qua đó giải quyết được cả hai vấn đề bất cập nêu trên bởi các bác sĩ có thể đặt chính xác vị trí mảnh ghép dây chằng mới và phục hồi tối đa vùng bám của dây chằng chéo trước ban đầu.

Ngoài áp dụng với phẫu thuật tái tạo dây chằng chéo trước, các bác sĩ của Trung tâm Chấn thương chỉnh hình và Y học thể thao Vinmec còn có thể áp dụng phương pháp này cho tất cả các dây chằng khác ở chi thể (tay, chân). Với nhu cầu ngày càng cao của người bệnh, đặc biệt là những vận động viên và những người đam mê thể thao, phương pháp “ánh xạ giải phẫu” sử dụng công nghệ định vị 3D hứa hẹn sẽ giúp cho nhiều người bệnh bị đứt dây chằng có thể nhanh phục hồi sau phẫu thuật và có cơ hội chắc chắn để quay lại với đam mê thể thao cháy bỏng của mình.

Trung tâm Chấn thương chỉnh hình và Y học thể thao Vinmec là một trong số ít các Trung tâm đạt chuẩn FIFA trên thế giới và đầu tiên tại Việt Nam. Trung tâm được đầu tư lớn về công nghệ như 3D Technology in Medicine Center (Trung tâm nghiên cứu Công nghệ 3D trong Y học), Motion Analysis Lab (Phòng nghiên cứu, phân tích chuyển động) đầu tiên tại Việt Nam, ngang tầm với khu vực và trên thế giới.

Về chuyên môn, Vinmec đã làm chủ kỹ thuật và tạo ra sự đột phá trong điều trị, với các kĩ thuật tiên tiến cá thể hóa trong điều trị như ánh xạ giải phẫu, phẫu thuật chính xác sử dụng Robot trong mổ, phục hồi chức năng và dinh dưỡng chuyên sâu ... đồng thời có mạng lưới hợp tác với nhiều chuyên gia về lĩnh vực y học thể thao trên thế giới. Chính vì vậy ngày 23/03/2022, Liên đoàn bóng đá Việt Nam (VFF) đã chính thức kí hợp tác cùng Vinmec nhằm nâng cao chất lượng công tác y tế dành cho các cầu thủ trong đội tuyển. Bên cạnh việc điều trị chấn thương phục vụ thi đấu, hợp tác giữa VFF và Vinmec còn bao gồm hoạt động nghiên cứu và đào tạo y học thể thao bài bản và chuyên nghiệp để nâng cao chất lượng chuyên môn.