Phẫu thuật nội soi điều trị bệnh lý chóp xoay

Bài viết của ThS.BS Nguyễn Hữu Mạnh - Trưởng khoa phẫu thuật chi trên - Trung tâm Chấn thương chỉnh hình & Y học thể thao - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Times City

Đau khớp vai chiếm tới 16% các trường hợp bị bệnh lý về xương khớp, chỉ đứng sau bệnh về cột sống và khớp gối, đây là biểu hiện triệu chứng của nhiều bệnh lý khác nhau, trong đó rất nhiều liên quan đến bệnh lý của chóp xoay.

1.1. Bệnh lý chóp xoay là gì?

Đầu tiên có thể hiểu một cách ngắn gọn thuật ngữ chóp xoay là tên gọi chung của tổ hợp gồm 4 nhóm gân của các cơ: cơ trên gai, cơ dưới vai, cơ dưới gai và cơ tròn bé bám vào củ lớn và củ bé ở đầu trên xương cánh tay. Khi một trong các gân này bị tình trạng viêm hoặc rách (bán phần, hoàn toàn) người ta gọi chung là bệnh lý chóp xoay.

Thương tổn rách chóp xoay làm cho bệnh nhân đau đớn, hạn chế vận động khớp vai đây được coi là nguyên nhân gây ra khuyết tật chi trên không do chấn thương phổ biến nhất ở những người trên 50 tuổi. Tại Hoa Kỳ trong năm 2002 đã có 4,5 triệu lượt khám và khoảng 40.000 bệnh nhân điều trị nội trú cho các vấn đề của chóp xoay, với chi phí trung bình là 14.000 đô la cho mỗi trường hợp.

Bệnh nhân bị bệnh lý chóp xoay có thể có tiền sử chấn thương bên vai bệnh, nhất là ngã trong tư thế dạng tay là một gợi ý rất quan trọng, nhưng đa số trường hợp bệnh nhân tự nhiên xuất hiện cơn đau vùng vai. Đau là triệu chứng nổi bật, đến sớm nhất, cơn đau mặt ngoài khớp vai lan xuống cánh tay nhưng không quá khuỷu, đau lan lên cổ và thường đau về đêm khiến bệnh nhân mất ngủ; đau khiến bệnh nhân không thể nằm nghiêng về bên bệnh. Các động tác lặp đi lặp lại, mang vác nặng, đặc biệt là đưa tay lên quá đầu sẽ càng đau hơn. Nó thường diễn ra khi giạng cánh tay từ 70° đến 120°. Khu vực này được gọi là "cung đau”.

Yếu vai và cứng vai cũng có thể xuất hiện, nhưng những triệu chứng này thường thứ phát sau đau. Khi bệnh còn nhẹ thì bệnh nhân không than phiền về yếu hay cứng khớp, nhưng hạn chế vận động của khớp vai sẽ càng tăng theo mức độ nặng của bệnh.

Để chẩn đoán chính xác bệnh thì ngoài thăm khám lâm sàng để xác định bệnh các bác sĩ còn kết hợp các chỉ định cận lâm sàng như siêu âm vai, chụp X-quang vai, cộng hưởng từ khớp vai để đánh giá chính xác nguyên nhân và mức độ của bệnh.

1.2. Chỉ định của phẫu thuật nội soi trong điều trị bệnh lý chóp xoay?

Chỉ định nói chung của điều trị bệnh lý chóp xoay dựa trên mục tiêu của điều trị bệnh lý chóp xoay như là: phục hồi năng lực chức năng, điều trị đau và ngăn ngừa di chứng lâu dài bao gồm cả viêm thoái khớp. Nó có thể bao gồm điều trị bảo tồn (dùng thuốc và vật lý trị liệu) hoặc can thiệp bằng phẫu thuật. Quyết định lựa chọn loại điều trị nào phụ thuộc vào tuổi bệnh nhân, tình trạng chức năng trước chấn thương, các bệnh kèm theo và mức độ của bệnh. Nhìn chung chỉ định can thiệp phẫu thuật được đưa ra khi:

• Bệnh nhân không tiến triển sau điều trị bảo tồn: Bệnh nhân đã được điều trị theo phác đồ bảo tồn (bao gồm dùng thuốc, phục hồi chức năng) mà không đáp ứng điều trị, hoặc đáp ứng điều trị rất chậm kèm theo sự không hài lòng về chất lượng cuộc sống của bệnh nhân, đau và khó khăn trong sinh hoạt hàng ngày nhiều.
• Các bệnh nhân bị rách chóp xoay do chấn thương mà trước đó chức năng khớp vai bình thường.
• Bệnh nhân có rách rộng gân chóp xoay trở lên

1.3. Phẫu thuật điều trị bệnh lý chóp xoay

Điều trị phẫu thuật bao gồm hai phương thức chính là phẫu thuật mổ mở và phẫu thuật mổ nội soi:

• Phẫu thuật mổ mở sửa chữa những tổn thương chóp xoay là phương pháp kinh điển trong lịch sử điều trị bệnh, khi mà chưa có sự phát triển về kỹ thuật nội soi. Tuy nhiên một điều mà các tác giả đều công nhận là mổ mở thì can thiệp khá lớn vào cơ Delta (tùy mức độ tổn thương chóp xoay mà mở rộng hay nhỏ) điều này dẫn đến việc phục hồi cơ Delta mất nhiều thời gian do đó ảnh hưởng đến quá trình phục hồi chức năng khớp vai sau phẫu thuật.
• Phẫu thuật nội soi đã phát triển đáng kể trong vài thập kỷ vừa qua, với nhiều ưu điểm và lợi thế hơn phẫu thuật mổ mở như ít xâm lấn, cho thời gian hồi phục sau mổ nhanh hơn giảm đau và nguy cơ cứng khớp sau phẫu thuật rất tốt, bảo tồn điểm bám của cơ Delta khắc phục được tình trạng teo cơ Delta của mổ mở.
  • Trong quá trình phẫu thuật qua quan sát trên màn hình nội soi các phẫu thuật viên có thể kiểm tra toàn bộ những bệnh lý của khớp ổ chảo xương cánh tay có liên quan, kèm theo khả năng mô tả đầy đủ các tình trạng bệnh lý của gân chóp xoay.
  • Dưới sự hỗ trợ của các dụng cụ chuyên dụng dành cho phẫu thuật nội soi các phẫu thuật viên có thể tiến hành xử lý các tổn thương của gân chóp xoay như dọn dẹp đốt tổ chức viêm, mài tạo hình khoang dưới mỏm cùng vai, khâu đính lại gân rách v.v..
  • Phẫu thuật nội soi điều trị bệnh lý chóp xoay khớp vai là một kỹ thuật chuyên sâu, hiện tại vẫn chỉ có một số bệnh viện có thể triển khai được.

1.4. Phẫu thuật nội soi điều trị bệnh lý chóp xoay tại Vinmec

Với lợi thế về trang thiết bị hiện đại phục vụ từ khám chẩn đoán đến thống phòng mổ, và đặc biệt là đội ngũ phẫu thuật viên giỏi có nhiều kinh nghiệm về phẫu thuật nội soi khớp vai thì các phẫu thuật về nội soi điều trị bệnh lý chóp xoay đã trở thành một phẫu thuật thường quy tại bệnh viện Vinmec.

Tại bệnh viện Vinmec trên phim chụp cộng hưởng từ, các vết rách của gân chóp xoay sẽ được dựng hình 3D điều này cho phép hình tính toán lên kế hoạch khâu phục hồi tối ưu cho bệnh nhân. Thêm vào đó Vinmec đang bắt đầu triển khai hệ thống nước có nhiệt độ thấp dùng trong quá trình mổ nội soi để giúp bệnh nhân giảm bớt tình trạng chảy máu trong mổ, giảm nề, giảm đau sau mổ tốt hơn so với cách truyền thống.

Để nâng cao hơn nữa hiệu quả của quá trình phẫu thuật thì ngoài phẫu thuật khâu lại gân chóp xoay rách bệnh nhân còn được sử dụng các liệu pháp kích thích quá trình liền gân sau mổ điều này sẽ giảm thiểu nguy cơ rách lại của gân và tăng hiệu quả lâm sàng.

• Sau mổ bệnh nhân được mang đai bảo vệ CX với cánh tay giạng 30 độ, đưa trước 30 độ và xoay trong 30 độ. Thời gian bất động từ 4-6 tuần tùy theo kích thước gân rách.
• Dùng kháng sinh, giảm đau.
• Chườm lạnh, tập phục hồi chức năng theo hướng dẫn tuỳ theo mức độ tổn thương