Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi Thạc sĩ, Bác sĩ Vũ Thị Hậu - Bác sĩ Chẩn đoán hình ảnh - Khoa Chẩn đoán hình ảnh và Y học hạt nhân - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Times City.
U ruột non là bệnh lý hiếm gặp và khó phát hiện, chẩn đoán trong giai đoạn sớm. Chụp CT ruột non là kỹ thuật chẩn đoán hiện đại cho phép tìm kiếm và phát hiện tổn thương u ruột non.
1. Tổng quan về u ruột non
Trong số các bệnh lý khối u ở ống tiêu hóa, u ruột non là căn bệnh hiếm gặp, khó phát hiện do bệnh không có triệu chứng lâm sàng rõ rệt cho đến khi bệnh gây ra các biến chứng.
U ruột non có đến gần 40 loại mô bệnh học khác nhau. Dựa vào nguồn gốc tế bào, u ruột non được chia thành 3 nhóm là: U biểu mô, u trung mô và u hạch.
Cũng như các bệnh lý khối u khác, u ruột non được chia thành 2 thể là thể lành tính và thể ác tính.
- U lành tính gồm có: U mỡ (thường xảy ra ở hồi tràng), u cơ trơn, u mạch, polyp (hội chứng Peutz - Jeghers).
- U ác tính gồm có: Ung thư tuyến, u hạch và Sarcoma.
Chẩn đoán u ruột non gặp nhiều khó khăn do ruột non dài và các quai ruột xếp chồng lên nhau. Hiện nay, chụp cắt lớp vi tính ruột non được xem là kỹ thuật chẩn đoán hình ảnh hiện đại cho phép đánh giá tốt toàn bộ tổn thương ở ruột non, cũng như gợi ý chẩn đoán phát hiện và phân loại u ruột non.
2. Kỹ thuật chụp CT ruột non
Trong trường hợp nội soi tiêu hóa không giúp phát hiện tổn thương ruột non thì chụp CT ruột non được chỉ định để tìm kiếm những tổn thương ở ruột trong các trường hợp tắc ruột và xuất huyết tiêu hóa mà chưa rõ nguyên nhân.
Chụp cắt lớp vi tính ruột non có những ưu điểm sau:
- Cho phép khảo sát toàn bộ chiều dài của ruột non và độ dày của thành ruột, từ những tổn thương ở niêm mạc, lớp dưới niêm mạc đến các cấu trúc lân cận trong ổ bụng như mạc treo.
- Cho phép xử lý và tái tạo hình ảnh cấu trúc ruột theo các mặt phẳng hoặc không gian ba chiều với độ phân giải và tương phản cao.
- Cho phép đánh giá và xác định giai đoạn u ruột non.
Tuy nhiên, nhược điểm của kỹ thuật này là khó phát hiện bệnh ở giai đoạn sớm. Để thực hiện cần sử dụng thuốc cản quang để làm căng lòng ruột và giúp hiển thị các cấu trúc rõ ràng hơn, từ đó cho phép đánh giá và phát hiện tổn thương. Khi lòng ruột không đủ độ căng sẽ ảnh hưởng đến kết quả đánh giá về đặc điểm, kích thước, vị trí và hình thái của tổn thương khối u, đặc biệt là u nhỏ và nằm ở vị trí đoạn ruột bị xẹp.
3. Hình ảnh X-quang cắt lớp vi tính u ruột non
Đặc điểm hình ảnh cắt lớp vi tính u ruột non cho phép phát hiện, chẩn đoán và phân loại u ruột non.
3.1 Hình thái của tổn thương
Dựa vào mức độ tương quan giữa tổn thương và thành ruột, có 3 dạng hình thái cơ bản của u ruột non, đó là:
- Polyp phát triển vào lòng ruột: U thần kinh nội tiết.
- Dày thành ruột: Tổn thương thường gặp là u biểu mô tuyến, u hạch.
- Tổn thương phát triển ngoài thành: Tổn thương thường gặp là u trung mô ruột non.
3.2 Tính chất bắt thuốc của khối u
Mỗi loại u có tính bắt thuốc khác nhau và tùy vào thời điểm khảo sát, tính bắt thuốc của u ruột non cũng khác nhau. Một số nghiên cứu cho thấy mức độ bắt thuốc của u giúp gợi ý phân loại chẩn đoán u ruột non:
- Bắt thuốc từ trung bình đến mạnh: U trung mô ruột non và u thần kinh nội tiết (là u giàu mạch).
- Bắt thuốc kém: U biểu mô tuyến và u hạch (là u nghèo mạch).
3.3 Các dấu hiệu khác kèm theo
Bên cạnh đặc điểm hình thái của tổn thương và tính chất bắt thuốc của khối u, nhận biết các dấu hiệu khác kèm theo cũng giúp giới hạn phạm vi phân loại và chẩn đoán u ruột non. Các dấu hiệu đó là:
- Hạch phì đại
- Hình thái hạch
- Hạch di căn: hình thái hạch di căn giàu mạch hay nghèo mạch, vị trí hạch di căn (di căn phúc mạc ).
4. Một số đặc điểm hình ảnh X-quang của các loại u ruột non thường gặp
- Lipoma: Lipoma là dạng u mỡ thường gặp ở hồi tràng. Trên hình ảnh, lipoma có mật độ khối đậm độ mỡ đồng nhất, đường bờ giới hạn rõ và không bắt thuốc sau khi tiêm.
- Adenoma: Adenoma là u ruột non lành tính với đặc điểm hình ảnh đường giới hạn rõ với thành ruột, bắt thuốc đồng nhất.
- U biểu mô tuyến: U biểu mô tuyến là u ác tính thường gặp ở ruột non, có các đoạn ruột dày thành khu trú, bờ giới hạn không đều. U biểu mô tuyến là u nghèo mạch do đó bắt thuốc mức độ trung bình và không đồng nhất.
- U trung mô ruột non: Trên hình ảnh, u trung mô ruột non là một khối u đơn độc, là loại u giàu mạch nên có tính bắt thuốc mạnh.
- U hạch: U hạch là u ruột non thường gặp. Đặc điểm hình ảnh của lymphoma rất đa dạng do u có nhiều nhóm khác nhau. Trong đó, dạng thâm nhiễm (thường gặp nhất) có hình ảnh thành ruột dày lan tỏa và không đối xứng, bờ giới hạn không rõ, bắt thuốc kém và đồng nhất, có đậm độ bằng hoặc thấp hơn cơ.
- U thần kinh nội tiết: Trên hình ảnh, tùy vào kích thước, u thần kinh nội tiết có biểu hiện khác nhau như nốt nhỏ trên thành ruột, polyp ở niêm mạc hoặc dưới niêm mạc và bắt thuốc rất mạnh (ở thì động mạch). Để phát hiện u thần kinh nội tiết, lòng ruột phải đạt đủ độ căng. U thần kinh nội tiết cũng có thể biểu hiện dưới dạng dày thành ruột khu trú.
Chụp CT ruột non là kỹ thuật chẩn đoán hình ảnh giúp tìm kiếm, phát hiện, đánh giá, phân loại và xác định giai đoạn tổn thương u ruột non.
