Methadone là một chất chủ vận opioid có thời gian tác dụng kéo dài. Đây là loại thuốc thường dùng nhằm điều trị cho người nghiện heroin. Bằng cách sử dụng methadone, người nghiện heroin có quá trình cai nghiện an toàn hơn, giảm khả năng tái nghiện.
1. Methadone là gì?
Methadone là một phần thành phần dẫn xuất của nhóm opioids. Trong giai đoạn thế chiến, thuốc được điều chế và sử dụng cho những binh lính bị thương vô cùng đau đớn. Ngày nay, methadone vẫn còn giá trị sử dụng, đóng vai trò quan trọng trong phác đồ điều trị cai nghiện heroin hoặc thuốc giảm đau gây nghiện nói chung.
Methadone hoạt động rất giống morphin. Người bệnh có thể dùng thuốc dưới dạng viên nén, bột hoặc chất lỏng. Tuy nhiên, methadone không bao giờ được tự ý sử dụng mà luôn cần phải được chỉ định bởi bác sĩ cũng như sự quản lý ở cơ quan hành chính tại địa phương. Việc sử dụng methadone bất hợp pháp, kể cả qua đường tiêm chích, cũng được xem như một hình thức tội phạm và cũng có nguy cơ mắc các bệnh như HIV.
Theo đó, mặc dù methadone có thể an toàn hơn một số chất ma túy khác, người trong quá trình cai nghiện heroin cần được bác sĩ theo dõi sát, nhằm quá trình cai nghiện heroin được diễn ra hiệu quả và phòng tránh việc nghiện ngập hoặc lạm dụng methadone.
2. Tác dụng khi dùng methadone khi điều trị cho người nghiện Heroin
Methadone khi được đưa vào cơ thể sẽ thay đổi cách não và hệ thần kinh trung ương nhận cảm và phản ứng với cơn đau, giúp cho người bệnh giảm bớt đau đớn, cảm thấy nhẹ nhõm hơn. Trong thực hành lâm sàng, bác sĩ có chỉ định kê toa methadone khi người bệnh trải qua đau đớn vì chấn thương, phẫu thuật hoặc bệnh mãn tính như ung thư.
Tác dụng của loại opioids này khởi phát chậm hơn so với các thuốc giảm đau mạnh khác như morphin. Tuy nhiên, nó vẫn có tác dụng ngăn chặn cơn thiếu vắng nồng độ thuốc khi đã dùng thuốc gây nghiện ở mức độ cao của các loại thuốc như codein, heroin, hydrocodone, oxycodone và morphin. Chính vì thế, ngoài tác dụng giảm đau trong Y khoa, methadone còn có tác dụng điều trị cai nghiện các loại thuốc phiện khác.
Khi được đưa vào cơ thể, methadone có thể mang lại cảm giác tương tự, giảm sự thèm thuốc và ngăn ngừa các triệu chứng của hội chứng cai. Lúc này, thuốc có chỉ định lượng ít và dùng một lần một ngày dưới dạng lỏng. Người nghiện dùng methadone để cai nghiện cần uống thuốc trước mặt nhân viên y tế hay cán bộ quản lý tại địa phương. Ngoài ra, họ còn được hướng dẫn, tư vấn và tham gia các kế hoạch điều trị toàn diện khác cũng như các chương trình hỗ trợ xã hội, nhằm tăng khả năng cai nghiện thành công và tái hòa nhập cộng đồng.
3. Cách dùng methadone khi điều trị cho người nghiện heroin
Methadone được xem là an toàn và hiệu quả khi dùng theo đúng quy định. Liều thuốc methadone được thiết kế riêng cho từng bệnh nhân với mức độ cai nghiện và tiền sử sử dụng ma túy khác nhau. Trong toàn bộ các lần sử dụng methadone, người bệnh đều phải nhận thuốc dưới sự giám sát của bác sĩ. Chỉ sau khi đã trải qua một thời gian ổn định, dựa trên quá trình tuân thủ đã được chứng minh, bệnh nhân có thể được xem xét dùng methadone tại nhà kết hợp với các lần thăm khám định kỳ theo chương trình.
Thời gian cần sử dụng methadone để điều trị cai nghiện heroin là tùy vào khả năng tuân thủ của từng đối tượng. Tuy nhiên, các chuyên gia cho rằng cần ít nhất một năm và một số trường hợp có thể kéo dài hơn thế. Sau thời gian dùng methadone theo liều tiêu chuẩn, bệnh nhân sẽ được điều chỉnh giảm liều từ từ để ngăn ngừa hội chứng cai thuốc, dễ gây ra khả năng tái nghiện. Mặc dù vậy, nếu nhìn thấy nguy cơ tái nghiện cao, một số bệnh nhân có thể sẽ cần duy trì methadone dài hạn.
Trong thời gian dùng thuốc, người bệnh có thể có cảm giác bồn chồn, buồn nôn hoặc nôn mửa, thở chậm, ngứa da, đổ mồ hôi nhiều, táo bón... và cả các vấn đề tình dục. Điều này đặc biệt quan trọng đối với những bệnh nhân không bắt buộc phải dùng thuốc dưới sự giám sát trực tiếp mà có thể dùng methadone tại nhà. Cần theo dõi các triệu chứng này, nếu xảy ra ở mức độ nặng, khó có thể chấp nhận thì nên báo lại bác sĩ để được điều chỉnh phác đồ cho phù hợp.
Các hướng dẫn sau đây có thể giúp người cai nghiện heroin đạt được kết quả điều trị tốt và đảm bảo an toàn cho người khác:
- Không bao giờ sử dụng nhiều hơn số lượng methadone đã được quy định.
- Duy trì dùng methadone vào đúng thời điểm quy định trong ngày. Nếu một liều đã bị bỏ lỡ, hoặc nếu cảm thấy thuốc không có tác dụng gì, đừng dùng thêm một liều methadone bổ sung vì sẽ làm tăng nguy cơ lạm dụng thuốc.
- Không uống rượu khi dùng methadone.
- Hãy cẩn thận trong khi lái xe hoặc vận hành máy móc khi đang uống methadone.
- Tuyệt đối không chia sẻ methadone của mình với bất cứ ai ngay cả khi họ có các triệu chứng tương tự hoặc bị tình trạng tương tự.
4. Những điều cần lưu ý khi dùng methadone
Một số đối tượng mắc các vấn đề, bệnh lý sẽ là chống chỉ định dùng methadone như sau:
- Bệnh lý tim mạch
- Rối loạn nhịp tim
- Mất cân bằng điện giải
- Bệnh lý hô hấp
- Tiền sử chấn thương đầu, u não hoặc co giật
- Bệnh gan hoặc bệnh thận
- Rối loạn khả năng tiểu tiện
- Bệnh lý trên túi mật, tuyến tụy hoặc tuyến giáp
Bên cạnh đó, bản thân người đang điều trị nghiện chất và gia đình của họ cũng cần nắm vững các triệu chứng có thể là tác dụng phụ khi dùng methadone. Theo đó, khi thấy các dấu hiệu dưới đây, cần ngừng dùng methadone và đưa người bệnh đến bệnh viện ngay khi họ:
- Khó thở hoặc thở nông
- Cảm thấy lâng lâng hoặc choáng váng
- Phát ban
- Sưng phồng mặt, môi, lưỡi hoặc cổ họng
- Cảm thấy đau ngực
- Nhịp tim nhanh hoặc tim đập chậm
- Xuất hiện ảo giác hoặc lú lẫn
Ngoài ra, các triệu chứng quá liều methadone có thể xảy ra như sau:
- Thở chậm
- Nhịp tim chậm
- Buồn ngủ, lừ đừ
- Yếu cơ
- Da lạnh, ẩm ướt
- Đồng tử nhỏ
- Ngất xỉu
Trong một số trường hợp, quá liều methadone có thể gây tử vong. Chính vì thế, cần phải tuyệt đối thành thật về liều lượng methadone đã dùng cũng như các loại heroin, thuốc gây nghiện, thuốc an thần, thuốc giảm đau khác... để giúp bác sĩ định hướng ứng cứu phù hợp.
Tóm lại, methadone là phương pháp cai nghiện heroin mang lại hiệu quả cao nhất hiện nay. Bằng cách tuân thủ dùng methadone mỗi ngày với liều lượng được kiểm soát, người nghiện heroin sẽ có cơ hội thoát khỏi “bóng ma” ám ảnh, tự tin hòa nhập với cộng đồng, xây dựng cuộc sống mới cho chính mình và cả gia đình.
Nguồn: tham khảo: WHO, Cục PC HIV/AIDS
XEM THÊM:
