Bệnh trứng cá: Nguyên nhân, cơ chế hình thành

Bệnh trứng cá là một bệnh của nang lông ở mặt, ngực và lưng thường gặp nhiều ở thanh thiếu niên trong tuổi dậy thì. Nguyên nhân, cơ chế hình thành không phải do vi khuẩn gây ra, mặc dù vi khuẩn đóng vai trò trong sự phát triển của mụn trứng cá. Việc hiểu biết rõ ràng về sinh lý bệnh học của bệnh trứng cá sẽ đóng vai trò quan trọng trong điều trị và phòng ngừa.

1. Bệnh trứng cá là gì?

Bệnh trứng cá là tình trạng da xuất hiện các mụn có kích thước nhỏ khi các nang lông trên da bị tắc nghẽn do dính dầu và tế bào da chết. Biểu hiện của bệnh trứng cá cấp là các mụn đầu trắng, mụn đầu đen hoặc mụn nhọt và thường xuất hiện trên mặt, trán, ngực, vùng lưng trên và hai bên vai.

Mụn trứng cá thường phổ biến nhất ở thanh thiếu niên mặc dù bệnh lý này cũng có thể ảnh hưởng đến bất cứ ai ở mọi lứa tuổi.

Trong giai đoạn bệnh trứng cá cấp có rất nhiều phương pháp điều trị hiệu quả nhưng mụn trứng cá có thể kéo dài dai dẳng. Khi các mụn nhọt và vết sưng viêm lành dần, ở một số người chỉ để lại đốm thâm da nhỏ, những người khác lại mọc lên các mụn mới.

Tùy thuộc vào mức độ nghiêm trọng của bệnh trứng cá, sự hiện diện của mụn có thể gây mặc cảm, lo lắng cho người bệnh hay di chứng để lại sẹo trên các vùng da như da mặt. Tuy nhiên, khi xác chẩn đúng nguyên nhân, cơ chế hình thành càng sớm và bắt đầu điều trị sớm, bệnh sẽ được khu trú và tính thẩm mỹ đạt hiệu quả cao.

2. Triệu chứng của bệnh trứng cá như thế nào?

Các dấu hiệu và triệu chứng mụn trứng cá khác nhau tùy thuộc vào mức độ nghiêm trọng của tình trạng làn da của mỗi người. Cụ thể bệnh trứng cá sẽ có các biểu hiện như sau:

• Mụn đầu trắng nếu da có lỗ chân lông kín
• Mụn đầu đen nếu da có lỗ chân lông mở
• Những vết sưng nhỏ, đỏ dạng sẩn
• Mụn nhọt, mụn mủ
• Khối u lớn, rắn, đau dưới bề mặt da
• Các cục u đau, sưng viêm, đầy mủ bên dưới bề mặt da

3. Nguyên nhân gây ra bệnh trứng cá là gì?

Có bốn yếu tố chính được xem là nguyên nhân gây ra mụn trứng cá:

• Sản xuất dầu dư thừa, làm tắc nghẽn nang lông
• Nang lông bị tắc bởi tế bào da chết và dầu
• Vi khuẩn gây viêm nhiễm tổn thương trên da
• Hoạt động quá mức của hormone androgen, tăng tiết chất nhờn hơn so với nhu cầu của da.

Ngoài ra, một nguyên nhân gây mụn trứng cá khác do di truyền. Nếu cha mẹ bị mụn trứng cá, bạn cũng sẽ có nguy cơ mắc cao hơn những người cùng trang lứa trong lứa tuổi vị thành niên. Thậm chí, nếu một hoặc cả hai cha mẹ bạn bị mụn trứng cá cho đến lúc trưởng thành, bạn cũng có nhiều khả năng bị mụn trứng cá kéo dài cho đến khi lớn.

Bên cạnh đó, phụ nữ cũng có nhiều khả năng bị mụn trứng cá trong tuổi trưởng thành hơn nam giới. Giả thiết giải thích cho điều này là do sự thay đổi nồng độ hormone trong cơ thể phụ nữ có vào những thời điểm nhất định trong cuộc đời. Những mốc thời gian này bao gồm:

• Bắt đầu chu kỳ kinh nguyệt
• Trong thời gian mang thai, thường là trong 3 tháng đầu của thai kỳ
• Mắc phải hội chứng buồng trứng đa nang - một tình trạng phổ biến có thể gây ra mụn trứng cá ở người nữ trong tuổi trưởng thành, kèm với đó là tăng cân và hình thành các nang nhỏ bên trong buồng trứng làm chậm mang thai.

4. Cơ chế hình thành mụn trứng cá như thế nào?

Mụn trứng cá được gây ra khi các lỗ nhỏ trên da, được gọi là nang lông bị tắc nghẽn với tuyến dầu chứa bã nhờn. Đây là các tuyến nhỏ được tìm thấy gần bề mặt da, gắn vào nang lông và có lỗ nhỏ cho một sợi tóc hay một sợi lông riêng lẻ mọc ra. Do đó, mụn trứng cá thường xuất hiện trên mặt, trán, ngực, lưng trên và vai của bạn vì những vùng da này có nhiều tuyến dầu nhất, tiết ra bã nhờn. Mụn thậm chí còn xuất hiện trên da đầu do trong các nang tóc cũng có các tuyến dầu.

Nếu thành nang phình ra, chứa mụn thì sẽ tạo ra mụn đầu trắng. Ngược lại, nếu nang lông hở sẽ gây ra mụn đầu đen. Mụn đầu đen có thể trông giống như bụi bẩn bị mắc kẹt trong lỗ chân lông nhưng thật ra lỗ chân lông bị tắc nghẽn do vi khuẩn và dầu, chuyển sang màu nâu khi tiếp xúc với không khí.

Mụn trứng cá sẽ chuyển sang mụn nhọt là những đốm đỏ nổi lên với một khối trung tâm màu trắng hình thành khi các nang lông bị tắc nghẽn do viêm hoặc nhiễm vi khuẩn. Sự tắc nghẽn và viêm phát triển sâu vào bên trong nang lông tạo ra các khối u nang dưới bề mặt da. Tình trạng viêm nhiễm tại nang lông nếu không được kiểm soát tốt và lan rộng sẽ hình thành các khối u cục trứng cá.

5. Các yếu tố gì có thể ảnh hưởng đến tình trạng mụn trứng cá?

Những yếu tố sau đây được cho là có thể kích hoạt bệnh trứng cá cấp hoặc làm nặng thêm tình trạng mụn trứng cá đang có:

• Hormone. Androgens là hormone tăng trưởng ở bé trai và bé gái trong giai đoạn dậy thì khiến tuyến bã nhờn to ra và tạo ra nhiều bã nhờn hơn. Đồng thời, những thay đổi nội tiết tố liên quan đến mang thai và sử dụng thuốc tránh thai cũng có thể ảnh hưởng đến việc sản xuất bã nhờn. Tuy nhiên, nếu lượng androgen thấp, làn da của người phụ nữ lại có thể xuất hiện mụn trứng cá nhiều hơn.
• Một số loại thuốc. Ví dụ các loại thuốc có chứa corticosteroid, testosterone hoặc lithium.
• Chế độ ăn. Các nghiên cứu chỉ ra rằng một số yếu tố trong chế độ ăn uống, bao gồm sữa tách béo và thực phẩm giàu carbohydrate - như bánh mì, bánh mì tròn và khoai tây chiên - có thể làm cho tình trạng mụn trở nên nghiêm trọng hơn.
• Lo âu. Những căng thẳng, lo lắng có thể làm cho tình trạng mụn trứng cá xuất hiện nhiều hơn và nặng hơn.
• Vệ sinh kém. Mụn trứng cá không phải do da bẩn. Tuy nhiên, một làn da bẩn là môi trường tốt để vi khuẩn phát triển và gây bệnh.
• Tổn thương da. Nếu việc lau rửa da, chà sát da quá mạnh hoặc làm sạch bằng xà phòng có tính tẩy cao, các hóa chất gây kích ứng da thì có thể làm cho mụn trứng cá tồi tệ hơn.
• Mỹ phẩm. Mỹ phẩm không có bằng chứng làm nặng thêm mụn trứng cá, đặc biệt là nếu bạn sử dụng trang điểm không chứa dầu. Tuy nhiên, nếu các hạt phấn làm tắc nghẽn lỗ chân lông, gây dị ứng, tẩy trang không sạch lại là một yếu tố thúc đẩy hình thành mụn trứng cá.
• Bí da. Thường xuyên mặc quần áo bó sát, chật chội sẽ khiến các lỗ chân lông bị ứ bí, dễ hình thành mụn.
• Hút thuốc. Khói thuốc hay các hóa chất nhiễm phải khi hút thuốc có thể góp phần gây ra mụn trứng cá ở người lớn tuổi hay làm làn da trở nên xấu hơn.

6. Cách điều trị mụn trứng cá như thế nào?

Việc điều trị mụn trứng cá sao cho có hiệu quả lâu dài cần phải cá thể hóa và phù hợp với từng nguyên nhân, cơ chế hình thành mụn ở từng người.

Điều cơ bản mỗi người có thể thực hiện được để có một làn da khỏe mạnh, sạch mụn là vệ sinh da thường xuyên và đúng cách, xây dựng một chế độ ăn uống giàu rau xanh, trái cây, uống đủ nước; đồng thời cần có một chế độ nghỉ ngơi hợp lý, ngủ đủ giấc, tránh căng thẳng, lo âu và hạn chế sử dụng các chất kích thích như hút thuốc lá.

Nếu tình trạng mụn trứng cá nghiêm trọng và nặng nề theo thời gian, cần phải khám chuyên khoa da liễu để sớm được chỉ định các loại thuốc đặc trị, đảm bảo hạn chế được sự xuất hiện của mụn và các di chứng để lại trên da. Ngoài các thuốc uống và bôi trên da, người bệnh có thể tham khảo các liệu pháp ánh sáng, hóa học tại chỗ nhằm nâng cao thêm tính thẩm mỹ về sau.

Tóm lại, bệnh trứng cá là nỗi ám ảnh của không ít người. Vì nguyên nhân, cơ chế hình thành mụn trứng cá ở mỗi người là khác nhau, việc điều trị cần tương thích cá thể hóa để đạt hiệu quả, vừa giảm bớt tình trạng mụn, phòng tránh xuất hiện thêm cũng như đạt tính thẩm mỹ da.

Ngay khi xuất hiện mụn trứng cá với số lượng ít, bạn nên đến ngay cơ sở y tế để được các bác sĩ khám và tư vấn sớm, giúp việc điều trị nhanh và hiệu quả. Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec có đội ngũ y bác sĩ Da liễu trình độ chuyên môn cao, giàu kinh nghiệm, tâm lý, tận tâm sẽ giúp bạn có một phác đồ điều trị hiệu quả nhất, không gây ảnh hưởng đến thẩm mỹ của da.

Để đăng ký khám và điều trị tại Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec, Quý Khách có thể liên hệ đến Hotline Hệ thống Y tế Vinmec trên toàn quốc, hoặc đăng ký khám trực tuyến TẠI ĐÂY.

Nguồn tham khảo: medicinenet.com, health.harvard.edu, webmd.com