Đặc điểm của các đốt sống thắt lưng

Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi Phó Giáo sư, Tiến sĩ, Bác sĩ Lưu Hồng Hải - Trưởng Khoa Ngoại Tổng hợp, Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Hải Phòng.

Trong giải phẫu người, đốt sống thắt lưng gồm có 5 đốt sống, được kí hiệu là L1 đến L5. Các đốt sống thắt lưng nằm giữa lồng xương sườn và xương chậu. Đặc điểm giúp phân biệt các đốt sống thắt lưng là chúng không có lỗ ngang như đốt sống cổ, và không có các hõm sườn trên mỏm ngang và thân như đốt sống ngực. Chúng có chức năng nâng đỡ trọng lượng cơ thể và giúp cho cơ thể con người di chuyển linh hoạt hơn.

1. Vị trí đốt sống thắt lưng

Các đốt sống thắt lưng nằm ở giữa lồng xương sườn và xương chậu. Cột sống thắt lưng là chuỗi các đốt sống thắt lưng xếp lại nối liền với nhau, được giới hạn bởi phía trước là thân đốt sống và các đĩa đệm, phía sau là dây chằng vành và các cung đốt sống, bên cạnh là các cuống sống, vòng cung và lỗ ghép.

1.1 Đặc điểm chung của một đốt sống

• Thân đốt sống.
• Cung đốt sống: Uống cung, mảnh cung.
• Các mỏm: mỏm ngang, mỏm gai, mỏm khớp.
• Lỗ đốt sống: thân đốt sống và cung đốt sống giới hạn bởi lỗ đốt sống, cho tủy gai và thần kinh đốt sống đi qua.

1.2 Đặc điểm riêng của đốt sống thắt lưng

Các đốt sống thắt lưng, trong giải phẫu người có năm đốt sống ở giữa lồng xương sườn và xương chậu, được kí hiệu từ L1 đến L5. Đặc điểm giúp phân biệt các đốt sống thắt lưng là chúng không có lỗ ngang như đốt sống cổ, và không có các hõm sườn trên mỏm ngang và thân như đốt sống ngực.

• Thân đốt sống lớn, rộng bề ngang.
• Lỗ đốt sống hình tam giác, rộng hơn đốt sống đoạn ngực, nhưng lại nhỏ hơn đốt sống đoạn cổ.
• Cuống cung ngắn có đường kính lớn, khuyết sống dưới sâu hơn khuyết sống trên.
• Mỏm ngang mỏng, hẹp và dài, có chiều dài tăng dần từ đốt sống thắt lưng thứ I đến đốt sống thắt lưng thứ III, sau đó ngắn dần. Mỏm phụ nằm ở chỗ mỏm ngang dính vào cung đốt sống.
• Mỏm phụ: có thể có ở một vài đốt sống thắt lưng.
• Mỏm gai hướng ngang ra phía sau, rộng dày và thô, có hình chữ nhật.
• Mỏm khớp trên dẹt theo chiều ngang, mặt ngoài có mỏm núm vú, mặt trong lõm.
• Mỏm khớp dưới lồi hình trụ, để thích ứng với diện khớp của mỏm khớp trên.

Riêng đốt sống thắt lưng thứ I có mỏm ngang ngắn nhất, mỏm sườn kém phát triển hơn các đốt sống khác. Còn đốt sống thắt lưng V có chiều cao của thân đốt sống ở phía trước dày hơn, 2 mỏm khớp dưới cách xa nhau hơn ở những đốt sống thắt lưng khác. Mỏm gai của đốt sống thắt lưng V là mỏm gai nhỏ nhất trong số các đốt sống thắt lưng.

2. Chức năng của các đốt sống thắt lưng

Cột sống thắt lưng có chức năng chống đỡ sức nặng của toàn cơ thể và chuyển động nhiều. Kết nối các xương khác với nhau, giúp cho sự chuyển động của con người trở lên linh hoạt và đa dạng. Hơn nữa cột sống còn giúp bảo vệ tủy sống, tủy sống là một bộ phận của hệ thần kinh trung ương chi phối các hoạt động của cơ thể con người. Cột sống thắt lưng liên kết với các xương sườn tạo thành một bộ khung vững chắc cho các cơ bám vào để bảo vệ các nội tạng nằm bên trong cơ thể.

3. Những bệnh thường gặp ở các đốt sống thắt lưng

Thoái hoá cột sống thắt lưng (Spondylosis)

Một bệnh mãn tính khi đĩa đệm và khớp bị thoái hóa, xương phát triển trên đốt của cột sống. Những thay đổi này khiến người bệnh đau, hạn chế vận động do các dây thần kinh và các chức năng khác bị ảnh hưởng.

Theo viện phẫu thuật chỉnh hình Hoa Kỳ (American Academy of Orthopaedic Surgeon) có hơn 85% ở những người trên 60 tuổi đều bị thoái hóa đốt sống thắt lưng.

Thoái hoá cột sống thắt lưng diễn ra ở các phần khác nhau của cột sống:

• Gai cột sống ngực ảnh hưởng đến phần giữa cột sống.
• Thoái hoá cột sống thắt lưng ảnh hưởng đến phần lưng dưới.
• Các phần ngạnh của khớp xương nhô ra (Multilevel spondylosis) ảnh hưởng đến nhiều phần của cột sống.

Tác động của bệnh thoái hóa cột sống khác nhau giữa các cá nhân, nhưng chúng thường không gây ra vấn đề nghiêm trọng.

Nguyên nhân của thoái hoá cột sống do sụn khớp và đĩa đệm phải chịu áp lực lớn thường xuyên và diễn ra trong một thời gian dài dẫn đến hậu quả là sụn, phần xương dưới sụn bị tổn thương, giảm hoặc mất tính đàn hồi của đĩa đệm, xơ cứng dây chằng.

Hầu hết những người bị bệnh thoái hoá cột sống liên quan đến tuổi không gặp bất kỳ triệu chứng nào. Một số người có triệu chứng thoái hóa cột sống thắt lưng trong một thời gian dài, nhưng sau đó lại biến mất. Đôi khi, chỉ cần di chuyển đột ngột có thể làm các triệu chứng xuất hiện.

Các triệu chứng phổ biến như cứng khớp và đau nhẹ, nó càng trở nên nặng hơn sau khi không cử động hay hạn chế vận đồng trong một thời gian dài như ngồi quá nhiều.

Các triệu chứng nghiêm trọng hơn bao gồm:

• Yếu ở tay hoặc chân.
• Sự phối hợp giữa tay và chân kém.
• Co thắt cơ bắp và đau.
• Đau đầu.
• Mất thăng bằng và đi lại khó khăn.
• Mất kiểm soát bàng quang hoặc ruột.

Chúng ta không thể ngăn cơ thể già đi, tuy nhiên có thể thực hiện rất nhiều biện pháp khác để cải thiện sức khỏe của cột sống như sau:

• Tuân thủ kế hoạch điều trị của bác sĩ và tiếp tục kế hoạch vật lý trị liệu tại nhà.
• Ngồi và đứng đúng cách.
• Học cách nâng các đồ vật
• Luyện tập thể dục đều đặn.
• Đạt được và duy trì trọng lượng cơ thể hợp lý.
• Ăn uống lành mạnh.
• Bỏ thuốc lá.
• Tránh sử dụng quá nhiều rượu.
• Dành thời gian nghỉ ngơi khi đau nhiều.

Tóm lại, duy trì một lối sống lành mạnh là phương pháp tốt nhất để giúp cho cột sống luôn khỏe mạnh, đẩy lùi bệnh tật. Khi cảm thấy có dấu hiệu bất thường, đau nhức vùng thắt lưng cần đến ngay các cơ sở y tế để được điều trị và can thiệp kịp thời.

Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec là bệnh viện đa khoa có chức năng thăm khám và điều trị các bệnh lý cơ xương khớp như viêm khớp, thoái hóa, thoát vị, đau nhức xương khớp,.... Tại Vinmec cũng đã thực hiện chẩn đoán, điều trị bằng các phương pháp y học hiện đại với các bệnh lý cơ xương khớp, không chỉ đem lại hiệu quả cao mà còn hạn chế tối đa biến chứng bệnh tái phát. Có được thành công lớn là bởi Vinmec luôn trang bị đầy đủ cơ sở vật chất hiện đại, các quy trình thăm khám, điều trị được thực hiện bởi đội ngũ bác sĩ giàu chuyên môn, kinh nghiệm sẽ đem lại kết quả điều trị bệnh tối ưu cho Quý khách hàng.