Công dụng của mã đề đen

Cây bông mã đề được biết đến như vị thuốc mọc hoang dại. Tuy nhiên cây được sử dụng như loại thực phẩm chức năng tự nhiên vừa ăn và làm thuốc để điều trị một số bệnh lý đặc biệt các bệnh liên quan đến sỏi thận hay đường tiết niệu. Bài viết này sẽ cung cấp thêm các thông tin tác dụng của cây bông mã đề bao gồm mã đề đen.

Cây mã đề đen còn được gọi với tên khác như xa tiền thảo, xa tiền tử...và tên khoa học Plantago asiatica L. Mã đề đen được biết đến như dược liệu thân thảo sống lâu năm, với thân ngắn và mọc hoang dại ở nhiều nơi. Lá mã đề mọc thành từng cụm ở gốc, và có cuống lá khá dài, phiến lá mã đề có hình dạng tương tự chiếc thìa và có gân dọc theo sống lá. Hoa mã đề mọc thành một bông dài, có hướng thẳng đứng và thuộc loại lưỡng tính, có 4 đài lá ở gốc hoa và xếp so le với nhau. Quả của cây mã đề có hình hộp có chứa nhiều hạt nhỏ màu nâu đen bên trong và mỗi quả mã đề chứa khoảng từ 8 đến 20 hạt.

Cây mã đề mọc hoang dại nhưng sau này được trồng trong vườn nhà để sử dụng như rau ăn kèm. Mã đề được trồng bằng hạt với điều kiện ẩm ướt và đất thịt mềm thì cây phát triển khá nhanh. Cây thường được trồng vào mùa thu và mùa xuân, tuy nhiên cây sẽ phát triển tốt nhất vào mùa thu.

Cây mã đề được thu hoạch vào khoảng tầm tháng 7 hoặc 8 khi quả mã đề đã chín và lá phát triển tốt nhất. Sau khi mã đề được thu hái về sẽ mang cây đi phơi hoặc sấy khô. Còn hạt mã đề cũng đạp vỏ và lọc rồi mang đi phơi hoặc sấy khô. Dược liệu mã đề có thể được bảo quản bằng cách tránh độ độ và côn trùng.

Toàn thân mã đề có chứa hoạt chất glycosid với các hoạt tính như aucubin, rinatin, aucubosid. Ngoài ra, lá mã đề rất giàu canxi và các khoáng chất. Trong 10 gam lá mã đề có chứa một lượng vitamin A tương đương với hàm lượng trong củ cà rốt. Ngoài ra, mã đề còn chứa các chất nhầy chẳng hạn như acid plantenolic hoặc chất đắng hoặc các loại vitamin như vitamin C, vitamin K...

Mã đề được khuyến nghị sử dụng với liều lượng khoảng từ 10 đến 30 gam mỗi ngày, có thể sử dụng ở dạng sắc nước uống hoặc tán thành bột mịn hoặc ăn kèm như rau sống.

Dựa vào tính chất dược lý của mã đề, cho thấy tác dụng của mã đề mang lại nhiều lợi ích trong điều trị bệnh.

• Mã đề có tác dụng điều trị trong bệnh viêm cầu thận cấp tính. Sử dụng hỗn hợp mã đề, ma hoàng, thạch cao được sử dụng trong làm thuốc, đại táo,quế chi và 6 gam cam thảo đem sắc lấy nước uống. Mỗi ngày uống một thang thuốc có tác dụng cải thiện với bệnh viêm cầu thận cấp tính.
• Mã đề có tác dụng điều trị trong bệnh viêm cầu thận mãn tính. Khi kết hợp 16 gam mã đề với 12 gam phục linh, 12 gam hoàng bá, 12 gam rễ cỏ tranh, 12 gam hoàng liên cần, 8 gam mộc thông cần, 8 gam trư linh đem sắc lấy nước uống. Mỗi ngày uống một thang thuốc có tác dụng cải thiện với bệnh viêm cầu thận mãn tính.
• Mã đề có tác điều trị trong bệnh viêm bàng quang cấp tính. Sử dụng 16 gam mã đề cùng với 12 gam hoàng liên, 12 gam phục tinh, 12 gam hoàng bá, 8 gam trư linh, rễ tranh, 8 gam mộc thông cần, đem sắc lấy nước uống. Mỗi ngày uống một thang thuốc có tác dụng cải thiện với bệnh viêm bàng quang cấp tính.
• Mã đề có tác dụng điều trị trong bệnh viêm đường tiết niệu cấp. Sử dụng 20 gam mã đề, 15 gam bồ công anh, 15 gam hoàng cầm 15 gam lá chi tử cùng với một số loại vị thuốc khác bao gồm: kim tiền thảo, ích mẫu, rễ cỏ tranh, và cam thảo, đem sắc lấy nước uống. Mỗi ngày uống một thang thuốc có tác dụng cải thiện với bệnh viêm đường tiết niệu. Và sử dụng thang thuốc này liên tục trong khoảng 10 ngày để đạt hiệu quả điều trị.
• Mã đề có tác dụng điều trị viêm bể thận cấp tính. Sử dụng 50 gam mã đề tươi kết hợp cùng với 50 gam rễ cỏ tranh tươi, 1⁄2 kg cỏ bấc đèn tươi đem sắc lấy nước uống. Mỗi ngày uống một thang thuốc chia làm 2 lần/ngày có tác dụng cải thiện với bệnh viêm bể thận cấp tính. Sử dụng thang thuốc này liên tục trong khoảng 5 đến 7 ngày để đạt hiệu quả điều trị.

• Mã đề có tác dụng trong điều trị sỏi bàng quang. Sử dụng 30 gam mã đề kết hợp với 30 loại rau ngư có tình thảo hay còn gọi rau diếp cá, và kim tiền thảo, đem sắc lấy nước uống. Mỗi ngày uống một thang thuốc chia làm 2 lần/ngày có tác dụng cải thiện với bệnh sỏi bàng quang. Sử dụng thang thuốc này liên tục trong khoảng 5 ngày để đạt hiệu quả điều trị.
• Mã đề có tác dụng điều trị sỏi đường tiết niệu. Sử dụng khoảng 20 gam mã đề kết hợp cùng với 20 gam cỏ tranh, 30 gam kim tiền thảo, đem sắc lấy nước uống. Mỗi ngày uống một thang thuốc có tác dụng cải thiện với bệnh sỏi đường tiết niệu.
• Mã đề có tác dụng trong điều trị chứng bí tiểu tiện. Sử dụng kết hợp 12 gam hạt mã đề đem sắc lấy nước uống hàng ngày có thể kết hợp với uống nước lá mã đề để cải thiện tình trạng bí tiểu tiện.
• Mã đề có tác dụng giúp hạn chế triệu chứng đi tiểu ra máu. Sử dụng 12 gam lá mã đề và 12 gam ích mẫu đem đi giã nát và vắt lấy nước cốt để uống.
• Mã đề có tác dụng giúp làm lợi tiểu. Sử dụng 10 gam hạt mã đề, 2 gam cam thảo và cho vào 600 ml nước, sau đó đem đi sắc đến khi chỉ còn 1⁄3 thì chia thành 3 phần để uống trong ngày.
• Mã đề có tác dụng giảm ho và tiêu đờm. Với 10 gam mã đề kết hợp với 2 gam cát cánh và 2 gam cam thảo đem đi sắc nước uống giúp giảm các cơn ho và tiêu đờm dễ dàng hơn. Sử dụng thang thuốc này trong khoảng 1 tháng để đạt hiệu quả điều trị.
• Mã đề có tác dụng trong điều trị chứng phổi nóng và ho dai dẳng. Kết hợp 20 đến 50 gam mã đề tươi với nước và đêm đi sắc kỹ. Sử dụng nước uống 3 lần trong một ngày và uống khi còn đang nóng.
• Mã đề có tác dụng trong việc cải thiện tình trạng viêm gan siêu vi. Sử dụng kết hợp 20 gam mã đề, 40 gam nhân trấn, 20 gam lá mơ, 20 gam chi tử đêm đi thái nhỏ và phơi khô. Hỗn hợp này được pha như trà để uống thay nước hàng ngày khoảng 100 đến 150 ml.
• Mã đề có tác dụng trong điều trị triệu chứng chảy máu cam. Sử dụng rau mã đề tươi để phát huy tác dụng của nó trong điều trị chứng chảy máu cam. Mã đề tươi được mang đi rửa sạch và loại bỏ tạp chất, sau đó giã nát và cho ít nước vào để vắt lấy nước cốt sử dụng. Những trường hợp bị chảy máu cam nên nằm yên ở trên giường và sử dụng bã mã đề tươi đắp lên trán để cải thiện triệu chứng. Tuy nhiên nếu máu cam chảy quá nhiều thì có thể sử dụng bông sạch và cuộn tròn để nút bên mũi chảy. Sử dụng mã đề khoảng vài ngày sẽ thuyên giảm tình trạng chảy máu cam.
• Mã đề sử dụng điều trị chứng chốc lở ở trẻ em. Lấy rau mã đề tươi, rửa sạch loại bỏ tạp chất sau đó thái nhỏ và nấu cùng với thịt hoặc giò sống rồi đem đi ăn vài ngày sẽ cải thiện chứng chốc lở.

Mã đề mặc dù có khá nhiều lợi ích đối với sức khoẻ nhưng không vì thế mà sử dụng mã đề tuỳ tiện. Loại cây này có tác dụng khá đặc biệt và lợi tiêu. Nhưng đôi khi nó cũng có thể mang lại các tác dụng phụ không mong muốn. Đặc biệt đối với phụ nữ đang mang thai tuyệt đối không sử dụng mã đề vì có thể dẫn đến nguy cơ sẩy thai. Hoặc những người thận yếu hoặc suy thận mãn không nên sử dụng loại cây này...