Cây hoa mào gà chữa bệnh gì?

Cây hoa mào gà là một loại thực vật có hoa thuộc họ dền. Cây thân mềm, cho ra hoa rất đẹp và có nhiều màu sắc khác nhau như đỏ, trắng, vàng, cam... Trong đó, có hai loại hoa mào gà trắng và đỏ là hai loại được tìm thấy nhiều nhất ở nước ta, cũng được sử dụng nhiều để làm thuốc và trồng làm cảnh.

• Cây hoa mào gà trắng

Cây mào gà trắng còn có các tên gọi khác như thanh lương tử, mào gà đuôi nheo, bạch kê quan hoa... Mào gà trắng có tên khoa học là Celosia argentea L. (C linearis Sw); thuộc họ dền amaranthaceae.

Cây mọc quanh năm, thân thẳng và nhỏ, vỏ bên ngoài nhẵn, phân thành nhiều cành. Chiều cao mỗi cây dao động từ 0,3 – 2 mét. Lá cây mào gà trắng mọc so le, lá nguyên, hình mũi mác nhọn ở đầu. Mào gà trắng cho ra hoa vào mùa xuân đến mùa hè trong năm. Hoa có màu trắng hoặc hơi hồng, mọc ở ngọn hoặc đầu cành, không có cuống. Mỗi bông có thể dài từ 3 – 7cm. Quả dạng nang chứa nhiều hạt dẹt sắc đen hoặc nâu đỏ nhỏ.

Cây có thể mọc hoang hoặc được trồng ở khắp mọi nơi làm cây cảnh, lấy dược liệu.

• Cây hoa mào gà đỏ

Cây hoa mào gà đỏ còn được gọi bằng nhiều tên khác như bông mào gà đỏ hay kê quan hoa. Tên khoa học là Celosia cristata L. Đây là một loại cây sống lâu năm, có thân cứng và có nhiều cành nhẵn bóng. Lá dài, nhọn, có cuống và có các phiến là nguyên hình trứng. Hoa có màu đỏ tươi hoặc đỏ mận, cứng, nhăn nheo tương tự như mào gà. Quả cây mào gà đỏ có hình trứng hoặc hình cầu. Bên trong có chứa 8 – 10 hạt màu đen, vỏ ngoài bóng.

Bộ phận dùng làm thuốc: Cả cây mào gà trắng và đỏ đều sử dụng các bộ phận gồm hạt, cụm hoa và mầm non để làm thuốc.

Cách thu hái:

• Hoa và hạt thường được thu hoạch vào tháng 9 đến tháng 10 hàng năm khi hạt chín. Cụm hoa được cắt đem về phơi hay sấy khô. Đập nhẹ để tách lấy hạt, sau đó đem phơi lại lần nữa cho dược liệu thật khô sẽ bảo quản được lâu hơn.
• Mầm non của cây được thu hái vào bất cứ thời điểm nào trong năm.

Thành phần hóa học: Mào gà trắng chứa chất béo và một số hoạt chất kháng sinh, tiêu viêm. Còn cây hoa mào gà đỏ có chứa betanin, các chất dinh dưỡng, yếu tố vi lượng, anthocyanin và hạt cũng có chứa chất béo.

2.1 Tác dụng cây mào gà đỏ

• Tác dụng của mào gà đỏ theo y học cổ truyền: Theo đông y thì hoa mào gà đỏ vị ngọt, tính mát, có công dụng thanh nhiệt trừ thấp, lương huyết chỉ huyết, thường được sử dụng chữa các chứng bệnh như lỵ trực khuẩn hoặc amip, trĩ xuất huyết, thổ huyết (nôn ra máu), ho ra máu, chảy máu mũi, tiểu buốt và tiểu ra máu, băng lậu (rong huyết, rong kinh, băng huyết), di tinh, cao huyết áp, đái dưỡng chấp, nổi mày đay...
• Theo nghiên cứu của y học hiện đại, trong hoa mào gà đỏ có các chất dinh dưỡng và hoạt chất như: Chất đạm, chất béo; các acid folic, các vitamin B1, B2, B4, B12, C, D, E, K; các loại acid amin như tryptophan, lysine; nhiều nguyên tố vi lượng; vì vậy hoa mào gà đỏ được xếp là một loại thức ăn có tính bổ dưỡng cao.

2.2 Tác dụng hoa mào gà trắng

Cây hoa mào gà trắng theo đông y có tính hơi hàn, vị đắng, quy vào kinh Can có tác dụng thanh can, sáng mắt, chống viêm, giúp cầm máu, khu phong thanh nhiệt. Được sử dụng để điều trị cao huyết áp, ho ra máu, lỵ trực khuẩn, chảy máu mũi, lòi dom chảy máu, tiểu buốt, tiểu rắt, bế kinh...

3.1 Hoa mào gà đỏ chữa bệnh gì?

Hoa mào gà đỏ được sử dụng trong điều trị bệnh cao huyết áp, các chứng chảy máu, bệnh dị ứng, điều trị lỵ trực khuẩn hay lỵ amip, trĩ xuất huyết. Một số bài thuốc được sử dụng điều trị bệnh từ hoa mào gà đỏ:

• Hỗ trợ điều trị cao huyết áp: Hoa mào gà đỏ 3–4 cái, hồng táo 10 quả, sắc lên khoảng 30 phút dùng uống hằng ngày.
• Mày đay: Hoa mào gà dùng cả cây sắc uống và ngâm rửa, nếu như nốt sẩn màu đỏ thì dùng hoa màu đỏ, nếu như sắc trắng thì nên dùng hoa màu trắng.
• Trị nôn ra máu: Kê quan hoa dùng cả cây khoảng 20g lượng vừa đủ, sắc uống.
• Bệnh lỵ trực khuẩn hoặc amip: Hoa mào gà sắc uống, nếu như phân có máu thì dùng hoa màu đỏ, bạch ly (phân chỉ có nhầy) thì nên dùng hoa màu trắng.
• Trĩ chảy máu: Kê quan hoa và phòng phong dùng lượng bằng nhau, sấy khô tán bột, làm thành viên to bằng hạt ngô đồng, mỗi ngày uống 70 viên với nước cơm và uống khi đói.

3.2 Hoa mào gà trắng dùng chữa bệnh gì?

Hoa mào gà trắng được sử dụng để điều trị ho ra máu, lỵ trực khuẩn, chảy máu mũi, trĩ chảy máu, tiểu buốt, tiểu rắt, bế kinh, mụn nhọt...

• Nôn ra máu: Hoa mào gà trắng tươi 24g (loại khô dùng 12g) hầm với phổi lợn, chia ăn trong ngày. Hoặc dùng hoa mào gà trắng sao 30g, tông lư thán 30g, khương hoạt 30g, các vị tán thành bột mịn, uống mỗi lần 6g với nước cơm.
• Tiểu buốt và tiểu ra máu: Hoa mào gà trắng đốt tồn tính, mỗi ngày uống khoảng 15–20g với nước cơm hoặc dùng hoa mào gà 15g sắc uống.
• Di tinh: Hoa mào gà trắng 30g, kim tiền thảo 15g, kim anh tử 15g, sắc uống trong ngày.
• Đại tiện ra máu: Hoa mào gà sao cháy tán bột, uống mỗi lần 6-9g, mỗi ngày uống 2-3 lần.
• Trĩ lở loét: Hoa mào gà 3g, ngũ bội tử 3g, một chút băng phiến, tất cả tán bột, trộn với mật lợn sau đó bôi lên vùng lở loét.
• Bế kinh: Hoa mào gà tươi 24g hầm với 60g thịt lợn nạc, sau đó chia vài lần ăn trong ngày.
• Khí hư: Bạch đới (khí hư màu trắng) thì dùng hoa mào gà trắng, xích đới (khí hư có màu đỏ) thì dùng hoa mào gà đỏ, sấy khô tán bột, mỗi ngày uống khoảng 9g vào sáng sớm khi đói. Hoặc dùng hoa mào gà trắng 15g, bạch truật 9g, bạch linh 9g, bông mã đề tươi 30g, trứng gà 2 quả, sắc uống hàng ngày.
• Băng lậu (ra máu âm đạo nhiều): Hoa mào gà khô 24g sắc uống; Hoa mào gà trắng 15g, phòng phong 6g, tông lư thán 10g, sắc uống; Hoa mào gà và trắc bá diệp lượng bằng nhau, sao cháy tồn tính, mỗi ngày uống 3 lần, mỗi lần 6g.

Hoa mào gà không chỉ là một cây được dùng làm cảnh mà còn là vị thuốc được sử dụng để chữa nhiều chứng bệnh, một loại thức ăn bổ dưỡng. Tuy nhiên, trong những trường hợp bệnh dùng biện pháp thuốc đông y không hiệu quả bạn nên thăm khám để được tư vấn dùng thuốc đúng.