Xét nghiệm monospot hay xét nghiệm bệnh bạch cầu đơn nhân là một công cụ nhằm xác chẩn bệnh lý này. Dựa trên các dấu hiệu của bệnh và nghi ngờ, xét nghiệm monospot sẽ kiểm tra trong máu của bạn để tìm kháng thể chuyên biệt mà cơ thể tạo ra để chống lại nhiễm virus. Mặc dù không phải lúc nào cũng chính xác, đây vẫn là công cụ cần thiết nhằm tầm soát sự nhiễm virus Epstein Barr lúc ban đầu.
1. Xét nghiệm monospot là gì?
Bệnh bạch cầu đơn nhân là một bệnh truyền nhiễm, thường được gọi là mono, do tác nhân gây bệnh là virus Epstein-Barr (EBV) gây ra. Xét nghiệm monospot là một xét nghiệm nhằm phát hiện protein trong máu đóng vai trò làm kháng thể dị thể được tạo ra bởi hệ thống miễn dịch để đáp ứng với nhiễm EBV.
Bệnh bạch cầu đơn nhân được đặc trưng bởi một tập hợp các triệu chứng đặc biệt thường ảnh hưởng phần lớn đến thanh thiếu niên. Những người mắc phải bệnh lý này thường bị sốt, đau họng, sưng hạch và mệt mỏi. Một số người sẽ cảm thấy căng tức trong ổ bụng là do gan to hay lách to. Các triệu chứng của nhiễm trùng thường phát sinh khoảng một tháng sau khi nhiễm virus ban đầu và có thể kéo dài trong vài tuần. Tuy vậy, cảm giác mệt mỏi đôi khi vẫn kéo dài trong vài tháng. Mặc dù vậy, trong phần lớn các trường hợp, bệnh bạch cầu đơn nhân thường tự giới hạn và các triệu chứng đôi khi tự thuyên giảm mà không cần điều trị gì cụ thể.
Virus Epstein-Barr rất phổ biến và rất dễ lây lan. Theo các thống kê trong cộng đồng, hầu hết mọi người dân nếu mắc phải virus này ít nhất một lần trong suốt cuộc đời. Đồng thời, nước bọt của người bị nhiễm bệnh cũng là một nguồn dễ dàng lây từ người sang người thông qua tiếp xúc gần gũi như hôn và qua việc dùng chung các dụng cụ cá nhân kể cả ly cốc.
Thông thường, việc nhiễm EBV xảy ra trong thời thơ ấu và có thể gây ra một vài hoặc không có triệu chứng gì. Tuy nhiên, siêu vi này vẫn có thể gây ra các triệu chứng trong bệnh lý bạch cầu đơn nhân ở khoảng 25% các thanh thiếu niên và thanh niên khi trưởng thành. Không chỉ vậy, bệnh còn có thể ảnh hưởng đến bất kỳ ai ở mọi lứa tuổi nhưng tỷ lệ phổ biến của nó cao nhất trong dân số là những người trẻ tuổi, chẳng hạn như học sinh ở trường trung học hoặc trong môi trường quân đội.
Xét nghiệm monospot có độ chính xác từ 71% đến 90% và có thể được sử dụng làm xét nghiệm ban đầu để chẩn đoán bệnh bạch cầu đơn nhân. Tuy nhiên, xét nghiệm có tỷ lệ âm tính giả là 25% do một số người bị nhiễm EBV không tạo ra các kháng thể mà xét nghiệm này được thiết kế để phát hiện. Chính vì thế, nếu xét nghiệm monospot âm tính thì khả năng nghi ngờ mắc bệnh vẫn cao.
Ngoài ra, các tác nhân khác cũng có thể là nguyên nhân của bệnh mono bao gồm:
- Virus Cytomegalovirus (CMV)
- Viêm gan do siêu vi A, siêu vi B hoặc siêu vi C
- HIV
- Rubella
- Nhiễm độc tố
2. Xét nghiệm monospot có vai trò như thế nào?
Xét nghiệm monospot hay xét nghiệm bạch cầu đơn nhân được sử dụng để giúp xác định xem một người có triệu chứng của bệnh bạch cầu đơn nhân thì có phải là mắc bệnh hay không. Xét nghiệm này được sử dụng để phát hiện protein trong máu có bản chất là các kháng thể được tạo ra bởi hệ thống miễn dịch để đáp ứng với nhiễm virus Epstein-Barr – một nguyên nhân phổ biến nhất của bệnh bạch cầu đơn nhân.
Xét nghiệm monospot thường được chỉ định cùng lúc với xét nghiệm tổng phân tích công thức máu toàn bộ. Qua đó, số lượng tế bào bạch cầu sẽ được khảo sát là có tăng hay không và liệu có một số lượng các tế bào lympho phản ứng tăng đáng kể hay không. Do đó, bệnh mono được đặc trưng bởi sự hiện diện của các tế bào bạch cầu không điển hình chiếm số lượng chủ yếu.
Nếu xét nghiệm monospot ban đầu âm tính nhưng bác sĩ thăm khám vẫn nghi ngờ bệnh lý này, một thử nghiệm monospot lặp lại nên được thực hiện sau một tuần hoặc lâu hơn cần được tiến hành để xác định xem các kháng thể đã được sản xuất hay không. Nếu xét nghiệm monospot vẫn âm tính dai dẳng, xét nghiệm đặc hiệu cho kháng thể EBV có thể được sử dụng thay thế để giúp xác nhận hoặc loại trừ sự hiện diện của nhiễm EBV. Xét nghiệm streptococcus cũng có thể được yêu cầu cùng lúc với xét nghiệm monospot để xác định xem đau họng ở người bệnh có phải là viêm họng do liên cầu khuẩn (nhiễm trùng liên cầu nhóm A) thay thế cho hoặc bội nhiễm vào bệnh bạch cầu đơn nhân.
3. Khi nào cần chỉ định xét nghiệm monospot?
Xét nghiệm monospot được chỉ định chủ yếu khi một người, đặc biệt là đối tượng thanh thiếu niên hoặc thanh niên, có các triệu chứng mà bác sĩ thăm khám nghi ngờ là do bệnh bạch cầu đơn nhân. Các triệu chứng đôi khi có thể bị nhầm lẫn với cảm lạnh hoặc nhiễm cúm. Một số dấu hiệu và triệu chứng phổ biến của mono bệnh bạch cầu đơn nhân bao gồm:
- Sốt
- Đau đầu
- Đau họng
- Các hạch bạch huyết bị sưng ở cổ, nách
- Yếu cơ toàn thân hoặc mệt mỏi
Một số người có thể gặp các dấu hiệu và triệu chứng khác như:
- Đau bụng
- Gan to
- Lách to
- Phát ban
4. Kết quả của xét nghiệm monospot có nghĩa là gì?
Một xét nghiệm monospot dương tính cùng với số lượng tế bào bạch cầu và tế bào lympho phản ứng tăng cao trên lam phết máu cũng như có sự xuất hiện của các triệu chứng liên quan đến bệnh bạch cầu đơn nhân cho thấy khả năng chẩn đoán bệnh lý này khá cao.
Ngược lại, một xét nghiệm âm tính đòi hỏi cần có sự giải thích cẩn thận hơn. Nếu người bệnh có triệu chứng và sự tăng tế bào lympho phản ứng nhưng xét nghiệm monospot âm tính là có thể vẫn còn quá sớm để phát hiện các kháng thể. Một lý giải khác có thể là do gặp phải một trong một tỷ lệ rất nhỏ những người không tạo ra kháng thể. Dù vậy, xét nghiệm này vẫn có thể được lặp lại sau đó và/hoặc xét nghiệm đặc hiệu cho kháng thể EBV có thể được thực hiện để giúp xác nhận hoặc loại trừ chẩn đoán bạch cầu đơn nhân.
Sự thật là hầu hết những trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ đều chưa có khả năng tổng hợp được kháng thể. Do đó, xét nghiệm monospot trên những đối tượng này sẽ âm tính ngay cả khi bị nhiễm EBV. Dân số này hiếm khi được kiểm tra, tuy nhiên, vì họ thường không có triệu chứng của bệnh bạch cầu đơn nhân.
Những người có xét nghiệm monospot âm tính và ít hoặc không có tế bào lympho phản ứng thì cần hướng tới khả năng bệnh cảnh có thể bị nhiễm bởi một loại vi sinh vật khác gây ra các triệu chứng tương tự, chẳng hạn như nhiễm cytomegalovirus hoặc bệnh toxoplasmosis. Nếu nhiễm trùng xảy ra trong giai đoạn thai kỳ, điều quan trọng là phải xác định nguyên nhân vì một số bệnh nhiễm trùng khác có liên quan đến các biến chứng thai kỳ và tổn thương cho thai nhi. Ngoài ra, tình trạng viêm họng do liên cầu khuẩn cũng cần được xác định nhằm điều trị kịp thời bằng kháng sinh. Bởi lẽ là vì EBV là một loại virus nên tác nhân này không thể được điều trị bằng kháng sinh.
Mặt khác, xét nghiệm monospot mặc dù nhanh chóng và dễ thực hiện nhưng đây là xét nghiệm đặc hiệu cho các kháng thể nói chung thay vì do EBV. Theo đó, xét nghiệm này cũng có thể dương tính ở những người bị ung thư hạch, lupus ban đỏ và một số bệnh ung thư đường tiêu hóa mặc dù đây không được sử dụng như một công cụ chẩn đoán hoặc sàng lọc cho các tình trạng này.
Hơn thế nữa, khi xét nghiệm monospot là âm tính mà bác sĩ không loại trừ được tình trạng nhiễm EBV, các xét nghiệm lặp lại hay kết hợp với xét nghiệm chuyên biệt kháng thể EBV cần được chỉ định. Các xét nghiệm này có thể cho biết liệu một người mắc phải EBV là do đã bị nhiễm trùng gần đây, đã bị nhiễm EBV trong quá khứ hay đã bị nhiễm EBV tái hoạt động. Đồng thời, số lượng các kháng thể sẽ giảm sau tuần thứ sáu của bệnh và xét nghiệm monospot sẽ trở nên âm tính khi nhiễm trùng được giải quyết.
Tóm lại, triệu chứng của bệnh bạch cầu đơn nhân vẫn có thể giải quyết bằng các biện pháp điều trị hỗ trợ, chẳng hạn như nghỉ ngơi và uống nước nhiều, nâng cao tổng trạng trong một đến bốn tháng. Mặc dù vậy, việc xét nghiệm monospot để xác chẩn bệnh là vô cùng cần thiết nhằm không chỉ xác chẩn bệnh, điều trị nâng đỡ tích cực, dự phòng biến chứng mà còn giúp nâng cao ý thức phòng tránh lây lan cho những người xung quanh.
Nguồn tham khảo: medlineplus.gov
Video đề xuất:
Khám sức khỏe định kỳ tại Vinmec: Bảo vệ bạn trước khi quá muộn!
XEM THÊM:
