Viêm mũi dị ứng (Phần I): Nguyên nhân của bệnh

Viêm mũi dị ứng là một bệnh lý phổ biến trong cộng đồng, đặc biệt ở những khu vực có nhiều yếu tố dị nguyên từ môi trường như bụi nhà, phấn hoa và lông động vật. Đây là một dạng phản ứng dị ứng của cơ thể, xảy ra khi hệ miễn dịch phản ứng quá mức với các yếu tố này, dẫn đến tình trạng viêm niêm mạc mũi.

Bài viết được viết bởi Chuyên gia tư vấn, Phó Giáo sư, Tiến sĩ Phan Quang Đoàn - Chuyên gia dị ứng- miễn dịch lâm sàng - Khoa Nội tổng hợp - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Times City.

1. Tổng quan bệnh viêm mũi dị ứng

Viêm mũi dị ứng là bệnh lý viêm niêm mạc mũi do tiếp xúc với các dị nguyên trong không khí. Bệnh đặc trưng bởi các triệu chứng như hắt hơi, chảy nước mũi, nghẹt mũi và ngứa mũi.

Nguyên nhân chính là do cơ chế dị ứng, với các yếu tố gây bệnh như phấn hoa, bụi nhà, lông động vật, nấm mốc, khói thuốc lá hoặc thay đổi thời tiết. Tỷ lệ mắc bệnh này ngày càng gia tăng, chiếm khoảng 10-25% dân số ở Việt Nam và trên toàn thế giới. 

Mặc dù là một bệnh lành tính, bệnh có thể gây ra nhiều tác động tiêu cực đến cuộc sống. Người bệnh thường cảm thấy nhức đầu, mất ngủ, mệt mỏi, giảm tập trung trong học tập và công việc. Các triệu chứng như hắt hơi, chảy nước mũi liên tục còn khiến người bệnh ngại giao tiếp, dễ dẫn đến cảm giác tự ti và nguy cơ trầm cảm. Việc giảm năng suất lao động, tăng ngày nghỉ ốm và chi phí điều trị cũng ảnh hưởng không nhỏ đến thu nhập và kinh tế gia đình.

Để hạn chế ảnh hưởng của viêm mũi, người bệnh nên sớm thăm khám bác sĩ chuyên khoa, tuân thủ phác đồ điều trị và chú ý tránh tiếp xúc với các dị nguyên gây bệnh. Điều này không chỉ giúp kiểm soát triệu chứng mà còn nâng cao chất lượng cuộc sống.

2. Viêm mũi dị ứng có lây không?

Viêm mũi dị ứng là một bệnh lý xuất phát từ phản ứng quá mức của cơ thể đối với các yếu tố gây dị ứng trong môi trường. Đây là một bệnh không lây nhiễm, vì nguyên nhân gây bệnh không phải do vi khuẩn, virus hay các tác nhân lây lan mà là do cơ địa nhạy cảm của từng cá nhân.

Mặc dù đây là bệnh lành tính nhưng bệnh vẫn có thể ảnh hưởng đáng kể đến chất lượng cuộc sống nếu không được kiểm soát tốt. Hiện nay, chưa có phương pháp điều trị dứt điểm nhưng việc kiểm soát triệu chứng và phòng ngừa tái phát là hoàn toàn khả thi. Bất cứ ai cũng có thể mắc phải bệnh lý này, đặc biệt là những người có cơ địa nhạy cảm. Do đó, mọi người cần chủ động bảo vệ sức khỏe của mình, tránh tiếp xúc với các yếu tố gây dị ứng và duy trì môi trường sống sạch sẽ để giảm nguy cơ phát bệnh.

3. Nguyên nhân viêm mũi dị ứng

Viêm mũi dị ứng là bệnh lý do nhiều nguyên nhân từ môi trường sống và làm việc gây ra. Các yếu tố tác động đến sự khởi phát bệnh chủ yếu là các dị nguyên trong không khí.

3.1. Dị nguyên phổ biến

Nguyên nhân viêm mũi dị ứng thường gặp nhất bao gồm bụi nhà, phấn hoa, lông vũ, bụi công nghiệp (đặc biệt là bụi bông) và các loại nấm mốc. Trong số đó, bụi nhà và phấn hoa được xem là các dị nguyên chính gây ra bệnh.

3.2. Viêm mũi dị ứng quanh năm

Dị nguyên bụi nhà là nguyên nhân phổ biến gây viêm mũi dị ứng quanh năm. Bên cạnh đó, bệnh cũng thường xảy ra ở những người mẫn cảm với lông của các vật nuôi trong nhà như chó, mèo, chim cảnh. Triệu chứng điển hình như hắt hơi, chảy nước mũi trong có thể xuất hiện hàng ngày.  

Ngoài ra, việc tiếp xúc thường xuyên với các động vật thí nghiệm như chuột nhắt, chuột lang, khỉ, thỏ hay chuột cống trắng cũng có thể gây viêm mũi dị ứng. Các dị nguyên khác như nấm mốc, gián, bụi bông, len hoặc bụi từ thư viện cũng là nguyên nhân gây bệnh quanh năm.

3.3. Viêm mũi dị ứng do phấn hoa

Loại viêm mũi này thường xảy ra ở những người có cơ địa dị ứng và tiền sử gia đình bị dị ứng. Một số đặc điểm nhận diện:

• Độ tuổi: Thường gặp ở người trẻ tuổi, có thể giảm dần hoặc tự khỏi sau 50 tuổi.
• Theo mùa: Triệu chứng bùng phát rõ rệt vào mùa phấn hoa.
• Triệu chứng đặc trưng: Các triệu chứng đặc trưng như hắt hơi, chảy nước mũi, ngứa mũi xuất hiện vào buổi tối và sáng sớm. Một số trường hợp kèm theo viêm kết mạc dị ứng hoặc hen phế quản.
• Loại phấn hoa: Phấn hoa hồng, hoa sữa, hoa lan phổ biến ở Việt Nam. Ở nước ngoài, các loại như phấn hoa cỏ, Ambrosia gây bệnh. Đặc biệt, phấn hoa có kích thước nhỏ, lượng lớn và thụ phấn nhờ gió dễ gây dị ứng.

Nguồn phấn hoa còn phụ thuộc vào loại cây trồng, hoa dại và điều kiện địa lý. Nếu dị ứng với một loại hoa cụ thể, triệu chứng sẽ giảm khi mùa hoa kết thúc (viêm mũi dị ứng theo mùa). Tuy nhiên, nếu nhạy cảm với nhiều loại hoa, bệnh có thể kéo dài quanh năm.

4.4. Các yếu tố khác

Ngoài các nguyên nhân trên, một số yếu tố làm tăng nguy cơ hoặc làm nặng thêm triệu chứng viêm mũi dị ứng, bao gồm:

• Thay đổi thời tiết, gió mùa Đông Bắc hoặc độ ẩm cao.
• Tiếp xúc với khói thuốc lá, khói than hoặc các loại khí độc.

Để phòng tránh và kiểm soát bệnh hiệu quả, cần hạn chế tiếp xúc với các dị nguyên, giữ môi trường sống sạch sẽ và tham khảo ý kiến bác sĩ khi có triệu chứng kéo dài.

4. Triệu chứng của viêm mũi dị ứng

Bệnh thường biểu hiện qua một số dấu hiệu và triệu chứng đặc trưng, tùy thuộc vào mức độ nặng nhẹ và loại hình bệnh (quanh năm hay theo mùa).

4.1. Triệu chứng chính

• Ngứa: Người bệnh cảm thấy ngứa ở mũi, mắt hoặc miệng, đôi khi lan sang họng.
• Hắt hơi: Thường xảy ra thành từng tràng và đặc biệt rõ rệt vào buổi sáng hoặc sau khi tiếp xúc với dị nguyên.
• Chảy nước mũi: Nước mũi thường trong, chảy liên tục.
• Nghẹt mũi: Là một biểu hiện viêm mũi dị ứng phổ biến, gây khó chịu và ảnh hưởng đến giấc ngủ.
• Ho và thở khò khè: Thường xảy ra ở những bệnh nhân có kèm hen suyễn hoặc dị ứng nặng. 

4.2. Triệu chứng theo từng loại viêm mũi

• Viêm mũi quanh năm: Điểm nổi bật là nghẹt mũi mãn tính. Ở trẻ em, nghẹt mũi kéo dài có thể dẫn đến viêm tai giữa mãn tính. Triệu chứng thường dao động về mức độ trong suốt năm, ít gây ngứa hơn so với viêm mũi theo mùa. Nếu không điều trị kịp thời, bệnh có thể tiến triển thành viêm xoang mãn tính hoặc hình thành polyp mũi.
• Viêm mũi theo mùa: Bệnh nhân thường bị ngứa nhiều hơn, kèm theo các triệu chứng rõ rệt vào một số thời điểm nhất định trong năm, đặc biệt khi phấn hoa phát tán mạnh.

4.3. Các dấu hiệu kèm theo

• Sưng và đỏ mũi: Mũi có thể bị phù nề, gây cảm giác bức bối.
• Viêm kết mạc dị ứng: Thường gặp trong viêm mũi theo mùa, biểu hiện qua đỏ mắt, ngứa mắt và chảy nước mắt.
• Phù nề mắt: Một số trường hợp nặng có thể xuất hiện sưng quanh mắt, làm giảm thẩm mỹ và gây khó chịu.

Việc phát hiện và điều trị sớm viêm mũi dị ứng có thể giúp người bệnh kiểm soát triệu chứng, hạn chế các biến chứng như viêm xoang mãn tính, polyp mũi hay viêm tai giữa ở trẻ em. Nếu gặp các triệu chứng kéo dài, hãy tham khảo ý kiến bác sĩ chuyên khoa tai mũi họng để được chẩn đoán và điều trị hiệu quả. 

Để đặt lịch khám tại viện, Quý khách vui lòng bấm số HOTLINE hoặc đặt lịch trực tiếp TẠI ĐÂY. Tải và đặt lịch khám tự động trên ứng dụng MyVinmec để quản lý, theo dõi lịch và đặt hẹn mọi lúc mọi nơi ngay trên ứng dụng.

Viêm mũi dị ứng khác gì viêm mũi thông thường?

Lý do khiến viêm mũi dị ứng thường xảy ra lúc chuyển mùa