Tuyến giáp tạo ra hormone tuyến giáp giúp kiểm soát sự trao đổi chất trong cơ thể. Nếu tuyến này sản xuất không đủ (tình trạng suy giáp), mọi thứ sẽ diễn chậm hơn kể cả nhịp tim và có thể bị táo bón. Ngược lại, nếu tuyến này sản xuất quá mức (tình trạng cường giáp) mọi thứ diễn ra một cách tăng tốc, nhịp tim trở nên nhanh hơn nhiều và có thể bị tiêu chảy.
1. Tuyến giáp là gì?
Tuyến giáp là một trong những cơ quan quan trọng của hệ thống nội tiết. Tuyến giáp là một tuyến nội tiết ở cổ bao gồm hai thuỳ kết nối. Hai phần ba thuỳ dưới được nối với nhau bằng một dải mô mỏng gọi là tuyến giáp. Tuyến giáp nằm ở phía trước cổ, bên dưới quả táo của Adam.
Về mặt kính hiển vi, đơn vị chức năng của tuyến giáp là nang tuyến giáp hình cầu, được lót bằng tế bào nang (tế bào tuyến giáp) và các tế bào parafollicular bao quanh một ống có chứa chất keo.
Tuyến giáp trong hệ nội tiết tiết ra ba hormone bao gồm hai hormone tuyến giáp (triiodothyronine-T3 và thyroxine-T4) và một hormone peptide (calcitonin). Các hormone tuyến giáp ảnh hưởng đến tốc độ trao đổi chất, tổng hợp protein, sự tăng trưởng và phát triển. Calcitonin đóng vai trò trong cân bằng nội môi canxi.
Hai hormone tuyến giáp (T3, T4) được điều hoà bởi hormone kích thích tuyến giáp (TSH) và được tiết ra từ tuyến yên trước. Tuyến giáp (TSH) được điều hòa bởi hormone giải phóng thyrotropin (TRH) được sản xuất bởi vùng dưới đồi.
Tuyến giáp phát triển trong sàn hầu họng ở đáy lưỡi khi thai 3-4 tuần tuổi. Sau đó, nó đi xuống trước ruột hầu, và cuối cùng di chuyển tới gốc cổ trong vòng một vài tuần. Trong quá trình di chuyển, tuyến giáp vẫn được kết nối với lưỡi bằng một ống hẹp (ống tuyến giáp). Vào cuối tuần thứ năm của thai kỳ, ống tuyến giáp bị thoái hoá. Và hai tuần sau đó, tuyến giáp tách ra sẽ di chuyển đến vị trí cuối cùng.
Các rối loạn tuyến giáp bao gồm cường giáp, suy giáp, viêm giáp (viêm tuyến giáp), phì đại tuyến giáp (bướu cổ), các nốt tuyến giáp và ung thư tuyến giáp. Bệnh cường giáp được đặc trưng bởi sự tiết quá nhiều hormone tuyến giáp. Nguyên nhân phổ biến nhất là rối loạn tự miễn dịch, bệnh Graves.
Suy giáp được đặc trưng bởi sự thiếu hụt hormone tuyến giáp. Nguyên nhân phổ biến là thiếu iot. Ở những vùng thiếu iốt, suy giáp thứ phát do thiếu iốt là nguyên nhân hàng đầu gây thiểu năng trí tuệ. Ở những vùng có đủ iốt, nguyên nhân phổ biến của bệnh suy giáp là rối loạn tự miễn viêm tuyến giáp.
2. Vai trò của tuyến giáp trong hệ thống nội tiết
2.1. Hormone tuyến giáp
Chức năng chính của tuyến giáp là sản xuất hormone tuyến giáp có chứa iot (triiodothyronine-T3 và thyroxine-T4 và hormone peptide calcitonin). Các hormone tuyến giáp được tạo ra từ iot và tyrosine. Triiodothyronine (T3) được đặt tên như vậy vì nó chứa ba nguyên tử iốt trên mỗi phân tử và thyroxine (T4) chứa bốn nguyên tử iot trên mỗi phân tử. Các hormone tuyến giáp có những tác động lên cơ thể như:
- Trao đổi chất: Các hormone tuyến giáp làm tăng tốc độ trao đổi chất cơ bản và có tác dụng trên hầu hết các mô cơ thể. Sự thèm ăn, sự hấp thụ các chất và nhu động ruột đều bị ảnh hưởng các hormone tuyến giáp. Chúng làm tăng sự hấp thụ trong ruột, hấp thụ bởi các tế bào và phân huỷ glucose. Chúng kích thích sự phân huỷ chất béo và tăng số lượng acid béo tự do. Mặc dù, tăng acid béo tự do, hormone tuyến giáp làm giảm nồng độ cholesterol. Và có lẽ đây là cách tăng tốc độ bài tiết cholesterol trong mật.
- Tim mạch: Các hormone tuyến giáp làm tăng tốc độ của nhịp tim. Chúng làm tăng tốc độ thở, lượng tiêu thụ oxy và tăng hoạt động của các ty thể. Kết hợp lại, những yếu tố này làm tăng lưu lượng máu và nhiệt độ cơ thể
- Phát triển: Hormone tuyến giáp rất quan trọng cho sự phát triển bình thường. Chúng làm tăng tốc độ trưởng thành và các tế bào của não đang phát triển là mục tiêu chính của các hormone tuyến giáp T3 và T4. Hormone tuyến giáp đóng vai trò đặc biệt quan trọng trong sự trưởng thành của não trong quá trình phát triển thai nhi và những năm đầu đời sau sinh.
- Các hormone tuyến giáp cũng đóng vai trò trong việc duy trì chức năng tình dục, giấc ngủ và suy nghĩ. Mức độ tăng có liên quan đến tốc độ suy nghĩ tăng nhưng giảm sự tập trung. Chức năng tình dục bao gồm ham muốn tình dục và duy trì chu kỳ kinh nguyệt bình thường.
2.2. Sản xuất hormone
Các hormone tuyến giáp được tạo ra từ thyroglobulin. Đây là protein trong chất keo trong lòng nang trứng ban đầu được tạo ra trong mạng lưới nội chất thô của tế bào nang và sau đó được vận chuyển vào trong lòng nang trứng. Thyroglobulin chứa 123 đơn vị tyrosine phản ứng với iot trong lòng nang trứng.
Khi các tế bào nang được kích thích bởi hormone kích thích tuyến giáp, các tế bào nang sẽ tái hấp thu thyroglobulin từ lòng nang trứng. Các tyrosine iốt được phân cắt tạo thành các hormone tuyến giáp T3, T4, DIT, MIT.
2.3. Sự điều tiết
Việc sản xuất thyroxine chủ yếu được điều chỉnh bởi hormone kích thích tuyến giáp (TSH). Sự giải phóng hormone TSH lần lượt được kích thích bởi hormone giải phóng thyrotropin (TRH), và được giải phóng một cách dễ dàng từ vùng dưới đồi.
Các hormone tuyến giáp cung cấp phản hồi tiêu cực cho tuyến giáp TSH và TRH: khi hormone tuyến giáp tăng cao, sản xuất TSH bị ức chế. Ngược lại, phản hồi tiêu cực này cũng xảy ra khi TSH cao, khiến sản xuất TRH bị ức chế.
TRH được tiết ra với nồng độ gia tăng trong các tình huống như phơi nhiễm lạnh để kích thích sinh nhiệt. Ngoài việc bị ức chế bởi sự hiện diện của hormone tuyến giáp, việc sản xuất TSH bị giảm sút bởi dopamine somatostatin và glucocorticoids.
2.4. Calcitonin
Tuyến giáp cũng sản xuất hormone calcitonin giúp điều chỉnh nồng độ canxi trong máu. Các tế bào parafollicular sản xuất calcitonin để đáp ứng với canxi máu cao. Calcitonin làm giảm sự giải phóng canxi từ xương, bằng cách giảm hoạt động của các nguyên bào xương, các tế bào xương phá vỡ xương. Xương liên tục được tái hấp thu bởi các nguyên bào xương và được tạo ra bởi các nguyên bào xương. Do đó, calcitonin có hiệu quả kích thích sự di chuyển của canxi vào xương.
Tác dụng của calcitonin trái ngược với tác dụng của hormone tuyến cận giáp (PTH) được sản xuất trong tuyến cận giáp. Tuy nhiên, calcitonin dường như ít cần thiết hơn PTH vì chuyển hoá canxi vẫn bình thường trên lâm sàng sau khi cắt bỏ tuyến giáp nhưng không phải là tuyến cận giáp.
Tuyến giáp có vai trò quan trọng đối với hệ nội tiết và cơ thể con người. Bởi vậy, ngay khi cơ thể có những dấu hiệu về các bệnh liên quan đến tuyến giáp thì bạn cần đến gặp bác sĩ sớm để được tư vấn và điều trị. Để đăng ký khám và điều trị tại Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec, Quý Khách có thể liên hệ Hệ thống Y tế Vinmec trên toàn quốc, hoặc đăng ký khám trực tuyến TẠI ĐÂY
Nguồn tham khảo: Ncbi.nlm.nih.gov
XEM THÊM:
