Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi Thạc sĩ, Bác sĩ Đoàn Ngọc Quỳnh - Bác sĩ Nhi - Trung tâm Nhi - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Times City
Bên cạnh vắc-xin bạch hầu ho gà uốn ván DTaP và Tdap, còn có hai loại vắc-xin chống bệnh bạch hầu uốn ván là DT và Td. Trẻ sơ sinh và trẻ em dưới 7 tuổi cần tiêm DTaP hoặc DT, trong khi thanh thiếu niên và người lớn sẽ tiêm Tdap và Td.
1. Những điều cần biết về bạch hầu, uốn ván và ho gà
Trước khi vắc-xin bạch hầu ho gà uốn ván được phát triển, ba căn bệnh này đã bùng phát thành dịch ở nhiều nơi trên thế giới:
- Bạch hầu: Là một bệnh ở đường hô hấp, có thể gây ra các vấn đề về hô hấp, tê liệt, suy tim và tử vong. Bệnh rất dễ lây lan khi người bệnh ho và hắt hơi.
- Uốn ván: Do một loại vi khuẩn thường được tìm thấy trong đất gây ra. Khi xâm nhập vào cơ thể, vi khuẩn sẽ tiết ra chất độc tấn công hệ thần kinh, gây co thắt cơ và tử vong nếu không được điều trị kịp thời.
- Ho gà: Gây ho và co thắt cổ họng nghiêm trọng, khiến trẻ sơ sinh gặp khó khăn khi ăn uống hoặc thậm chí là thở. Bệnh cũng rất dễ lây lan, có thể dẫn đến viêm phổi, co giật, tổn thương não và tử vong.
Vắc-xin bảo vệ cộng đồng bằng cách ngăn chặn sự lây lan từ người này sang người khác, ngoài ra còn là cách hạn chế mắc bệnh cho người chưa được tiêm chủng. Nếu mọi người ngừng tiêm vắc-xin, tỷ lệ mắc ba căn bệnh này sẽ nhanh chóng tăng lên, hàng ngàn bệnh nhân mới sẽ xuất hiện và có nguy cơ tử vong cao.
2. Vắc-xin DTaP, Tdap, DT và Td
Khác nhau:
- DTaP: Là một loại vắc-xin bạch hầu, ho gà uốn ván giúp trẻ em dưới 7 tuổi xây dựng khả năng miễn dịch đối với ba căn bệnh nguy hiểm đến tính mạng do vi khuẩn gây ra này;
- Tdap: Được giảm liều vắc-xin bạch hầu và ho gà. Chủng ngừa vắc-xin bạch hầu ho gà uốn ván Tdap giúp tăng cường miễn dịch, cung cấp sự bảo vệ liên tục cho thanh thiếu niên đủ 11 tuổi và người lớn từ 19 - 64 tuổi;
- DT và Td: Vắc-xin chỉ phòng bệnh uốn ván và bạch hầu.
3. Vắc-xin bạch hầu ho gà uốn ván tiêm mấy mũi?
3.1. Trẻ từ 0 - 6 tuổi
Vắc-xin bạch hầu ho gà uốn ván tiêm mấy mũi là vấn đề được nhiều phụ huynh có con nhỏ quan tâm. Theo khuyến cáo, trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ nên nhận đủ 5 liều vắc-xin DTaP theo lịch trình sau đây:
- Một liều lúc 2 tháng tuổi;
- Một liều lúc 3 tháng tuổi;
- Một liều lúc 4 tháng tuổi;
- Một liều lúc 18 - 24 tháng tuổi;
- Một liều lúc 4 - 6 tuổi.
3.2. Trẻ từ 7 - 18 tuổi
Trả lời cho câu hỏi “vắc-xin bạch hầu ho gà uốn ván tiêm mấy mũi?”, các bác sĩ cũng cho biết thêm:
- Trẻ em từ 7 - 10 tuổi chưa được tiêm phòng đầy đủ bệnh ho gà, bao gồm cả trẻ em chưa bao giờ được tiêm phòng hoặc không rõ tình trạng tiêm chủng, nên tiêm bổ sung một liều vắc-xin Tdap;
- Trẻ vị thành niên từ 11- 12 tuổi nên được tiêm thêm một liều Tdap để tăng cường khả năng miễn dịch;
- Thanh thiếu niên từ 13 - 18 tuổi chưa tiêm vắc-xin Tdap nên tiêm bổ sung một liều, sau đó là tiêm phòng uốn ván và bạch hầu (vắc-xin Td) cứ sau 10 năm.
3.3. Thanh thiếu niên và người lớn
Nhìn chung, miễn dịch của vắc-xin bạch hầu và uốn ván sẽ mất dần theo thời gian. Vì vậy, mọi người cần tiêm nhắc lại vắc-xin Td phòng hai bệnh này cứ sau 10 năm kể từ lần đầu tiên được chủng ngừa. Nhưng vì khả năng miễn dịch của bệnh ho gà cũng bị suy yếu, một dạng vắc-xin ho gà yếu hơn đã được thêm vào vắc-xin Td tăng cường để tạo ra vắc-xin bạch hầu ho gà uốn ván Tdap. Theo khuyến cáo hiện nay, người trong độ tuổi từ 11 - 64 cần tiêm một liều vắc-xin Tdap thay thế cho một liều vắc-xin Td.
3.4. Phụ nữ mang thai
Bà bầu cũng được khuyên nên tiêm một liều vắc-xin bạch hầu ho gà uốn ván Tdap ở mỗi lần mang thai, tốt nhất là trong khoảng thời gian từ tuần thứ 27 - 36 của thai kỳ. Điều này sẽ giúp bảo vệ em bé khỏi bệnh uốn ván sơ sinh và ho gà trong vài tháng đầu đời.
4. Đối tượng không nên tiêm vắc-xin bạch hầu ho gà uốn ván
- CDC khuyến nghị rằng trẻ em đang bị bệnh vừa hoặc nặng nên đợi cho đến khi hồi phục sức khỏe thì mới tiến hành tiêm chủng. Tuy nhiên, các bệnh nhẹ như cảm lạnh hoặc sốt không cao thì vẫn có thể tiêm vắc-xin bạch hầu ho gà uốn ván như bình thường.
- Nếu trẻ gặp phản ứng dị ứng nghiêm trọng, đe dọa tính mạng sau khi nhận bất cứ liều vắc-xin nào thì không tiếp tục tiêm chủng.
- Trường hợp trẻ gặp vấn đề ở não hoặc hệ thống thần kinh trong vòng 7 ngày sau khi tiêm vắc-xin thì không nên nhận thêm liều khác.
- Một số trẻ có thể gặp phản ứng xấu với vắc-xin ho gà có trong DTaP thì không nên tiêm thêm liều tương tự. Tuy nhiên, có thể thay thế bằng vắc-xin DT phòng bệnh bạch hầu và uốn ván.
5. Tác dụng phụ
Tương tự như tất cả những loại thuốc khác, vắc-xin cũng có thể gây ra tác dụng phụ. Nhưng nguy cơ gặp phải sự cố nghiêm trọng đối với vắc-xin bạch hầu ho gà uốn ván DTaP hoặc Tdap là vô cùng nhỏ. Mặt khác, nguy cơ trẻ mắc những căn bệnh nguy hiểm như bạch hầu hoặc ho gà là rất cao nếu không có vắc-xin.
5.1. Triệu chứng thông thường sau tiêm
Một số biểu hiện nhẹ thường xuất hiện sau khi chủng ngừa vắc-xin bạch hầu ho gà uốn ván bao gồm:
- Sốt;
- Đỏ, sưng hoặc đau nhức tại vị trí tiêm;
- Quấy khóc;
- Mệt mỏi;
- Nôn.
Những triệu chứng trên có thể xuất hiện trong vòng 1 - 3 ngày sau khi tiêm và thường tự động khỏi khá nhanh.
5.2. Phản ứng dị ứng (hiếm gặp)
Một trong những vấn đề nghiêm trọng nhất khi tiêm vắc-xin là phản ứng dị ứng, nhưng tỷ lệ xuất hiện lại rất thấp (ít hơn 1/1 triệu trường hợp). Phản ứng dị ứng thường xảy ra trong vòng vài phút đến vài giờ sau khi tiêm vắc-xin. Mặc dù rất hiếm khi xuất hiện, nhưng phản ứng dị ứng luôn đòi hỏi sự cảnh giác và can thiệp y tế ngay lập tức. Các triệu chứng có thể bao gồm:
- Khó thở hoặc thở khò khè;
- Khàn tiếng;
- Nổi mề đay;
- Cơ thể xanh xao, yếu đuối;
- Rối loạn nhịp tim
- Chóng mặt.
Có một vài trường hợp nạn nhân sẽ bị co giật trong thời gian dài, hôn mê hoặc suy giảm ý thức và tổn thương não. Tuy nhiên cần lưu ý rằng những vấn đề trên rất hiếm khi xảy ra. Cho đến này vẫn chưa thể khẳng định liệu phản ứng dị ứng có thực sự liên quan đến vắc-xin hay là do một nguyên nhân khác gây ra.
6. Xử trí
Cần đưa trẻ đến gặp bác sĩ nếu sau khi tiêm một liều vắc-xin bạch hầu ho gà uốn ván DTaP bé gặp những triệu chứng sau đây:
- Co giật hoặc ngất xỉu;
- Khóc liên tục hơn 3 giờ;
- Sốt trên 40 độ C.
Đối với trẻ đã từng bị co giật vì bất kỳ nguyên nhân nào, nên ưu tiên hạ sốt nếu có. Sử dụng thuốc giảm đau không chứa aspirin trong 24 giờ sau khi tiêm thuốc có thể giúp hạ sốt và giảm đau. Không dùng aspirin cho trẻ bị sốt dưới 18 tuổi vì chất này có thể gây ra một căn bệnh hiếm gặp nhưng rất nghiêm trọng - gọi là hội chứng Reye, làm tổn thương não, gan và đe dọa tính mạng.
Tóm lại, xung quanh câu hỏi “Vắc-xin bạch hầu ho gà uốn ván tiêm mấy mũi?”, CDC khuyến nghị trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ cần tiêm đủ 5 liều, sau đó tiêm nhắc lại mỗi 10 năm. Vắc-xin bạch hầu ho gà uốn ván DTaP có thể được tiêm cùng lúc với một hoặc nhiều loại vắc-xin khác trong mỗi lần tiêm. Tuân thủ đúng theo lịch tiêm chủng không chỉ giúp bảo vệ trẻ khỏi những căn bệnh nghiêm trọng mà còn có ý nghĩa lớn đối với sức khỏe cộng đồng.
Bài viết tham khảo nguồn: CDC, Webmd.com
