Trẻ rối loạn tiêu hóa và mối liên quan với thiếu vi chất dinh dưỡng

Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi Bác sĩ Phạm Lan Hương - Bác sĩ Nhi - Trung tâm Nhi - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Times City

Rối loạn tiêu hóa là tình trạng phổ biến gặp ở mọi lứa tuổi khác nhau, hay gặp nhất là ở trẻ em. Trẻ rối loạn tiêu hóa có thể dẫn tới tình trạng kém hấp thu, khiến trẻ bị thiếu vi chất dinh dưỡng, ăn nhiều nhưng không béo.

1. Trẻ rối loạn tiêu hóa là như thế nào?

Đường tiêu hóa gồm nhiều bộ phận, nó bắt đầu từ miệng và kết thúc tại hậu môn. Các bộ phận này làm việc như một “nhà máy” trong cơ thể, nó giúp chúng ta lấy được năng lượng và chất dinh dưỡng từ thức ăn, đồ uống. Khi một trong số các bộ phận này gặp vấn đề bất thường gây ra triệu chứng đau bụng, khó tiêu, buồn nôn, táo bón, tiêu chảy,... chính là dấu hiệu của rối loạn tiêu hóa.

Rối loạn tiêu hóa là tình trạng cơ vòng trong hệ tiêu hóa bị co thắt bất thường, gây ra đau bụng và những thay đổi trong quá trình tiêu hóa thức ăn.

Trẻ bị rối loạn tiêu hóa có thể gây ảnh hưởng không tốt tới quá trình phát triển của trẻ sau này, do giai đoạn này cơ thể trẻ cần một nguồn dinh dưỡng đầy đủ và ổn định. Khi bị rối loạn tiêu hóa, lượng chất dinh dưỡng cung cấp cho cơ thể trẻ bị thiếu hụt đáng kể.

Hậu quả là tình trạng kém hấp thu ở trẻ, khiến trẻ bị suy dinh dưỡng, chậm phát triển cả về thể chất và trí não, suy giảm hệ miễn dịch. Về sau, trẻ dễ bị tái phát rối loạn tiêu hóa khi có các tác nhân từ môi trường tấn công vào bộ máy tiêu hóa.

2. Nguyên nhân khiến trẻ rối loạn tiêu hóa

Theo số liệu từ Viện Dinh dưỡng quốc gia, có tới 47% trẻ có biểu hiện rối loạn tiêu hóa trong tổng số trẻ tới khám bệnh. Theo thống kê tại Bệnh viện Nhi Trung Ương Hà Nội, tỷ lệ này lên tới 59% ở trẻ dưới 12 tháng tuổi và tới 40% ở trẻ từ 1 – 2 tuổi. Trẻ rối loạn tiêu hóa do nhiều nguyên nhân khác nhau gây ra, bao gồm:

2.1 Loạn khuẩn đường ruột

Có đến 80% sức đề kháng của cơ thể được sinh ra từ đường ruột. Bình thường, hệ vi sinh vật đường ruột luôn đạt trạng thái cân bằng đó là có 85% lợi khuẩn và 15% hại khuẩn.

Khi hệ vi sinh vật đường ruột cân bằng, khỏe mạnh thì mới có thể tạo ra hàng rào bảo vệ cơ thể tốt. Khi nó bị mất cân bằng, sức đề kháng suy giảm, trẻ dễ bị vi khuẩn gây bệnh tấn công, gây ra các triệu chứng rối loạn tiêu hóa.

Đồng thời, trẻ từ 0-6 tuổi có sức đề kháng yếu và hệ tiêu hóa chưa phát triển toàn diện nên dễ bị tấn công bởi các tác nhân gây bệnh như vi khuẩn, virus, nấm, ký sinh trùng.

2.2 Thiếu vi chất dinh dưỡng ở trẻ

Tình trạng thiếu vi chất dinh dưỡng ở trẻ kéo dài làm giảm bài tiết men tiêu hóa, khiến cho thức ăn không được phân hủy và bị giữ lại lâu ở đường ruột gây ra rối loạn tiêu hóa.

Hậu quả là làm cho khả năng hấp thu dinh dưỡng và khoáng chất kém, khiến cho tình trạng thiếu hụt vi chất dinh dưỡng ở trẻ lại trở nên trầm trọng hơn. Từ đó làm cho sức khỏe tổng thể giảm, khả năng phát triển của trẻ không được bình thường.

2.3 Sử dụng thuốc kháng sinh

Trẻ thường bị rối loạn tiêu hóa sau khi sử dụng thuốc kháng sinh một liệu trình hoặc trong thời gian dài. Thuốc kháng sinh làm mất sự cân bằng hệ vi sinh vật đường ruột, gây hại cho các vi khuẩn có lợi. Từ đó gây ra rối loạn tiêu hóa với các triệu chứng như: Tiêu chảy, phân sống hoặc táo bón.

2.4 Chế độ dinh dưỡng không hợp lý

Trong một số trường hợp, do mẹ cho trẻ ăn dặm quá sớm, hoặc lựa chọn các loại thực phẩm khó tiêu, món ăn chứa nhiều dầu mỡ hoặc bữa ăn kéo dài quá lâu. Chính những điều này khiến cho trẻ bị đầy bụng, khó tiêu, tiêu chảy,...

2.5 Ngộ độc thức ăn

Sử dụng thực phẩm không đảm bảo vệ sinh, đồ ăn ôi thiu, cách chế biến không hợp vệ sinh, nguồn nước và bảo quản không đảm bảo an toàn thực phẩm có thể khiến trẻ rối loạn tiêu hóa, nặng hơn nữa là ngộ độc thực phẩm, gây ra hiện tượng “miệng nôn trôn tháo”.

2.6 Môi trường sống không đảm bảo vệ sinh

Môi trường sống bao gồm nhà ở, đồ chơi không được vệ sinh thường xuyên, trước khi ăn hoặc sau khi đi vệ sinh không rửa tay,... sẽ tạo điều kiện cho vi khuẩn xâm nhập, gây rối loạn tiêu hóa.

2.7 Bệnh lý

Một số bệnh lý của hệ tiêu hóa như viêm dạ dày, viêm ruột cũng gây rối loạn tiêu hóa ở trẻ em. Ngoài ra trong một số bệnh như: viêm đường hô hấp, viêm phế quản, viêm phổi,... trẻ có thể nuốt đờm chứa vi khuẩn dẫn đến nhiễm khuẩn đường ruột gây rối loạn tiêu hóa.

3. Trẻ rối loạn tiêu hóa có biểu hiện như thế nào?

Trẻ rối loạn tiêu hóa có nhiều biểu hiện khác nhau tùy theo từng nguyên nhân và tùy từng trẻ. Dưới đây là các triệu chứng thường gặp khi trẻ bị rối loạn tiêu hóa:

3.1 Nôn trớ

Đây là tình trạng hay gặp ở trẻ nhỏ khi mà đường tiêu hóa của trẻ chưa hoàn thiện, có thể tự hết khi trẻ lớn lên. Nếu hiện tượng nôn trớ thường xuyên xảy ra thì cần đưa trẻ đi khám để tìm cách khắc phục.

3.2 Táo bón

Táo bón là tình trạng 2 - 3 ngày trẻ mới đi vệ sinh một lần, bụng cứng, cảm giác đau khi đi vệ sinh,... Nguyên nhân là trẻ ăn những loại thực phẩm khó tiêu hoá như thức ăn cứng, chứa quá nhiều dầu mỡ, hoặc các loại đạm khó tiêu,...

Táo bón khiến cho trẻ dễ dàng bỏ bữa, biếng ăn ở trẻ khiến cơ thể không hấp thụ đủ các chất dinh dưỡng, khoáng chất cần thiết, dẫn tới tình trạng suy dinh dưỡng, còi xương, chậm phát triển.

3.3 Đi ngoài phân sống

Nguyên nhân của đi ngoài phân sống là sự mất cân bằng giữa lợi khuẩn và hại khuẩn trong ruột. Thông thường hệ vi sinh vật đường có ruột tỷ lệ 85% lợi khuẩn và 15% hại khuẩn, giúp cho quá trình tiêu hóa, hấp thụ chất dinh dưỡng và thải trừ chất độc hại diễn ra một cách bình thường.

3.4 Tiêu chảy

Tiêu chảy là tình trạng đi ngoài phân lỏng, không đóng thành khuôn hoặc toàn nước, đi ngoài nhiều lần trong ngày. Tiêu chảy khiến trẻ biếng ăn, kém hấp thu.

Đặc biệt nguy hiểm là trẻ rất dễ bị mất nước và mất chất điện giải, có thể dẫn tới tử vong nếu không được xử trí kịp thời.

3.5 Đau bụng, khó tiêu

Khi bị rối loạn tiêu hóa, trẻ có thể bị đau bụng, khó tiêu với biểu hiện trẻ khóc nhiều, mặt đỏ hoặc tái, bàn tay nắm chặt.

4. Trẻ rối loạn tiêu hóa có nguy hiểm không?

• Việc trẻ bị tiêu chảy hoặc táo bón kéo dài có thể dẫn đến một số bệnh lý về hậu môn, trực tràng. Rủi ro lớn nhất có thể gặp phải đó là bệnh trĩ.
• Hệ tiêu hóa suy giảm dẫn đến việc hấp thụ dinh dưỡng của trẻ gặp khó khăn. Gây ảnh hưởng lớn đến sức khỏe của trẻ, dẫn đến tình trạng suy kiệt, mệt mỏi, chán ăn, ...
• Khi hệ vi sinh vật đường ruột của trẻ mất cân bằng trong thời gian dài sẽ làm tăng nguy cơ mắc các bệnh lý khác như: viêm ruột, viêm đại tràng,...
• Với trẻ nhỏ khi bị rối loạn tiêu hóa sẽ ảnh hưởng rất lớn đến sự phát triển thể chất của trẻ.
• Trẻ rối loạn tiêu hóa thường dễ mắc phải các bệnh như còi xương, suy dinh dưỡng, suy giảm miễn dịch, chậm phát triển,...

Do vậy, dù rối loạn tiêu hóa không phải là một bệnh lý nguy hiểm những việc nhận biết và điều trị sớm tình trạng này là điều hết sức cần thiết. Vì vậy khi thấy trẻ có các biểu hiện bất thường, bạn nên đưa trẻ đến các cơ sở y tế để được thăm khám và điều trị kịp thời.

5. Phòng tránh rối loạn tiêu hóa ở trẻ em bằng cách nào?

Rối loạn tiêu hóa là một tình trạng chúng ta có thể phòng tránh cho trẻ bằng các biện pháp sau đây:

5.1 Xây dựng chế độ dinh dưỡng phù hợp

Bạn hãy đảm bảo lựa chọn thực phẩm phù hợp với lứa tuổi của trẻ, luôn cho trẻ ăn thực phẩm sạch, đủ chất chất dinh dưỡng và đảm bảo an toàn vệ sinh thực phẩm. Đặc biệt cần bổ sung các loại thực phẩm giàu chất xơ như rau củ quả, ngũ cốc, hạn chế các loại thức ăn có chứa nhiều dầu mỡ.

Bên cạnh đó bạn cũng nên khuyến khích trẻ uống nhiều nước. Việc cung cấp một lượng nước vừa đủ mỗi ngày cho cơ thể có thể giúp thức ăn loãng ra, dễ di chuyển trong đường ruột.

5.2 Rèn luyện thói quen ăn uống khoa học

Khi cho trẻ ăn bạn nên nhắc nhở trẻ nhai kỹ thức ăn. Nhai kỹ sẽ giúp nghiền thức ăn thành nhiều mảnh nhỏ và hòa trộn chúng cùng với các enzyme có trong nước bọt. Việc này khiến trẻ cảm thấy ngon miệng và cơ thể trẻ dễ tiêu hóa thức ăn hơn.

5.3 Rèn luyện thể chất mỗi ngày

Bạn cần tạo cho trẻ thói quen tập thể dục, vận động hàng ngày bởi điều này giúp trẻ ăn uống ngon miệng hơn, hệ tiêu hóa hoạt động tốt hơn. Tuy nhiên không nên cho trẻ vận động mạnh ngay sau khi ăn no.

5.4 Tránh gây căng thẳng, áp lực cho trẻ

Việc bị căng thẳng sẽ khiến trẻ ăn mất ngon, ức chế sẽ làm giảm bài tiết men tiêu hóa. Ngoài ra, bạn cũng cần chú ý bổ sung vi chất dinh dưỡng, chất xơ giúp cho hệ tiêu hóa của trẻ hoạt động tốt hơn, cải thiện và phòng ngừa rối loạn đường tiêu hóa một cách hiệu quả.

Để phòng tránh các bệnh lý mà trẻ sơ sinh hay mắc phải, cha mẹ nên chú ý đến chế độ dinh dưỡng nâng cao sức đề kháng cho trẻ. Đồng thời bổ sung thêm thực phẩm hỗ trợ có chứa lysine, các vi khoáng chất và vitamin thiết yếu như kẽm, crom, selen, vitamin nhóm B,... giúp hỗ trợ hệ miễn dịch, tăng cường đề kháng để trẻ ít ốm vặt và ít gặp các vấn đề tiêu hóa.

Cha mẹ có thể tìm hiểu thêm:

Vì sao cần bổ sung Lysine cho bé?

Vai trò của kẽm - Hướng dẫn bổ sung kẽm hợp lý

Hãy thường xuyên truy cập website Vinmec.com và cập nhật những thông tin hữu ích để chăm sóc cho bé và cả gia đình nhé.

Nguồn tham khảo: Nutrihome.vn, nestlehealthscience.vn