Sau khi đã áp dụng rất nhiều cách thức để thay đổi chế độ ăn uống và lối sống nhưng tình trạng táo bón vẫn không cải thiện, bệnh nhân thường muốn tìm đến các loại thuốc điều trị. Trong đó nhuận tràng kích thích là một thuốc cho tác dụng nhanh chóng và hiệu quả. Vậy bạn biết gì về nhóm thuốc nhuận tràng kích thích.
1. Nhóm thuốc nhuận tràng kích thích là gì?
Để đối phó với tình trạng táo bón, hiện nay có rất nhiều nhóm thuốc nhuận tràng ra đời, chúng hoạt động theo những cơ chế khác nhau với cùng mục tiêu giúp bệnh nhân cảm thấy dễ chịu hơn khi đi đại tiện. Giữa rất nhiều lựa chọn cho thuốc nhuận tràng, bác sĩ sẽ xác định khi nào cần sử dụng, sử dụng loại thuốc nào và dạng thuốc ra sao để phù hợp nhất với người bệnh. Thuốc nhuận tràng cũng có nhiều dạng bào chế khác nhau, có thể được dùng qua đường uống với thuốc ở lỏng, viên nén, bột... Trong đó, nhóm thuốc nhuận tràng kích thích là một trong những nhóm được sử dụng khá phổ biến trên lâm sàng.
Thật vậy, khi đến các hiệu thuốc, bạn sẽ thấy rằng có rất nhiều thương hiệu thuốc nhuận tràng kích thích với nhiều dạng bào chế, bao gồm thuốc nhuận tràng kích thích dạng viên nén, dạng lỏng và thuốc đạn đặt. Các thành phần hoạt chất thường thấy trong nhóm bao gồm:
- Thuốc nhuận tràng kích thích Bisacodyl;
- Thuốc nhuận tràng kích thích có chứa natri bicarbonate và kali bitartrate;
- Thuốc có chứa Senna;
- Dầu thầu dầu.
Nhóm thuốc nhuận tràng kích thích hoạt động theo cơ chế gây ra nhu động ruột bằng cách làm tăng tốc độ chuyển động của cơ trơn tại ruột (hay còn gọi là tăng nhu động ruột), kích thích các cơ trong ruột làm tăng co bóp ruột để chuyển phân về phía hậu môn, kích thích các dây thần kinh trong ruột kết và ức chế tái hấp thu nước ở ruột, làm tăng tích lũy nước trong lòng ruột.
Thuốc nhuận tràng kích thích có tác dụng khác với thuốc nhuận tràng nhóm làm mềm phân (thuốc tác động bằng cách giảm sự hấp thu chất lỏng tại ruột, từ đó làm tăng lượng nước trong phân khiến phân mềm và dễ đi hơn).
2. Nhóm thuốc nhuận tràng kích thích được sử dụng như thế nào?
- Thuốc nhuận tràng kích thích không kê đơn chỉ được khuyến cáo sử dụng cho người bị táo bón có độ tuổi từ 18 tuổi trở lên. Không được tự ý sử dụng loại thuốc này cho trẻ em dưới 12 tuổi mà không có chỉ định của bác sĩ kê đơn. Đối với bệnh nhân từ 12 - 17 tuổi có thể sử dụng thuốc dưới sự giám sát của dược sĩ.
- Cần khuyến cáo bệnh nhân thực hiện các biện pháp thay đổi chế độ ăn uống và thay đổi lối sống để giảm táo bón ( đối với tình trạng táo bón không thường xuyên, trong thời gian ngắn), chỉ nên sử dụng thuốc nhuận tràng kích thích nếu các biện pháp không dùng thuốc và các loại thuốc nhuận tràng khác (như thuốc nhuận tràng thẩm thấu, thuốc nhuận tràng làm mềm phân...) không hiệu quả.
- Khi sử dụng thuốc nhuận tràng kích thích, bệnh nhân cần đọc kỹ hướng dẫn sử dụng trước khi dùng, nên xác định xem sản phẩm thuốc nhuận tràng kích thích đang dùng là thuốc dạng viên hay dạng lỏng, dạng uống hay dạng đặt trực tràng để sử dụng cho đúng.
- Hầu hết các sản phẩm thuốc nhuận tràng kích thích nên sử dụng vào giờ đi ngủ. Thời điểm dùng thuốc này này sẽ giúp thuốc nhuận tràng kích thích phối hợp cùng với nhịp sinh học tự nhiên của cơ thể để tạo ra nhu động ruột vào buổi sáng.
- Tương tự như tất cả các loại thuốc khác, tốt nhất bệnh nhân nên hỏi ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng.
- Thuốc nhuận tràng kích thích là loại thuốc chỉ được sử dụng ngắn hạn, không quá một tuần.
3. Hết sức thận trọng khi sử dụng các thuốc nhuận tràng kích thích
Việc sử dụng thuốc nhuận tràng kích thích liên tục trong thời gian dài còn có thể ảnh hưởng trực tiếp tới lớp màng nhầy của ruột, điều này sẽ khiến bệnh táo bón càng trở nặng và trở thành tình trạng táo bón mạn tính. Lạm dụng thuốc nhuận tràng kích thích còn khiến nhu động ruột mất dần chức năng, do đó cần dùng thuốc theo đúng chỉ định. Nếu tình trạng táo bón liên tục và kéo dài, bệnh nhân nên đến khám tại các cơ sở y tế để được áp dụng các biện phải điều trị phù hợp và triệt để.
Lưu ý, đối với căn bệnh táo bón, điều trị nguyên nhân và điều chỉnh chế độ ăn uống và thay đổi lối sống phù hợp (tăng chất xơ, uống nhiều nước, tăng cường vận động...) phải là ưu tiên hàng đầu chứ không phải việc sử dụng thuốc. Việc dùng thuốc nhuận tràng kích thích để điều trị cần tuân theo chỉ định của bác sĩ sau khi bệnh nhân đã được thăm khám đầy đủ. Tuyệt đối không nên dùng thuốc nhuận tràng kích thích tùy tiện, vì điều này có thể gây ảnh hưởng tiêu cực cho sức khỏe đường ruột về lâu về dài.
Một số tác dụng không mong muốn của thuốc nhuận tràng kích thích:
- Một số bệnh nhân đã than phiền về tình trạng bị đau bụng hoặc các triệu chứng tạm thời của hiện tượng đại tiện không tự chủ sau khi dùng nhóm thuốc nhuận tràng kích thích.
- Thậm chí một số báo cáo về các phản ứng phụ nghiêm trọng hơn của thuốc nhuận tràng kích thích bao gồm: phản ứng dị ứng, mất cân bằng điện giải, tổn thương gan.
- Một số nghiên cứu cũng cho thấy sự lo ngại về vấn đề an toàn của thuốc nhuận tràng kích thích: cụ thể hơn là những nguy cơ tiềm ẩn về việc không dung nạp hoặc lệ thuộc và/hoặc nghiện thuốc.
Bên cạnh đó người ta còn lo ngại rằng sử dụng thuốc nhuận tràng kích thích kéo dài có thể làm tăng nguy cơ mắc ung thư đại tràng.
4. Những sai lầm trong sử dụng thuốc nhuận tràng nói chung
4.1. Thuốc nhuận tràng không phải là loại thuốc dùng để thải độc
Một số bệnh nhân lạm dụng thuốc nhuận tràng, trong đó có thuốc nhuận tràng kích thích để thải độc (detox) cho cơ thể. Quan điểm này xuất phát từ việc bệnh nhân tin rằng chất thải ở đại tràng chính là nguyên nhân gây độc cho cơ thể. Tuy nhiên các nghiên cứu đã chỉ ra rằng, chất thải ở ruột không gây độc nhưng ngược lại, việc lạm dụng thuốc nhuận tràng lại gây nhiều biến chứng tổn hại đến sức khoẻ. Bệnh nhân lạm dụng thuốc nhuận tràng, đặc biệt là thuốc nhuận tràng kích thích còn có thể bị lệ thuộc thuốc.
4.2. Sử dụng thuốc nhuận tràng để giảm cân là một quan niệm sai lầm và nguy hiểm
Lạm dụng thuốc nhuận tràng như một giải pháp nhanh chóng và hiệu quả để giảm cân là qua điểm sai lầm của rất nhiều người, đặc biệt là chị em phụ nữ. Tuy nhiên, thuốc nhuận tràng nói chung là thuốc nhuận tràng kích thích nói riêng không phải là cách hiệu quả để giảm cân, thậm chí có thể rất nguy hiểm.
Thuốc nhuận tràng không làm giảm mỡ cho cơ thể hoặc thúc đẩy giảm cân. Việc giảm cân mà chúng ta nhìn thấy sau khi sử dụng thuốc chỉ là tạm thời do giảm lượng nước (hầu hết các thuốc nhuận tràng hoạt động bằng cách giữ nước lại bên trong ruột giúp phân mềm mại hơn). Việc giảm hấp thu nước sẽ khiến trọng lượng nước của cơ thể giảm, từ đó dẫn đến việc giảm tạm thời sự xuất hiện của mỡ bụng hoặc sự đầy hơi, mọi thứ sẽ nhanh chóng quay trở lại sau khi bạn ăn một bữa ăn hoặc uống một loại đồ uống nào đó.
Có thể thấy thuốc nhuận tràng kích thích chỉ nên là phương pháp điều trị ngắn hạn an toàn cho tình trạng táo bón. Nếu bệnh nhân cảm thấy không thoải mái khi sử dụng thuốc nhuận tràng kích thích, bệnh nhân có thể sử dụng thuốc làm mềm phân, thuốc nhuận tràng thẩm thấu... như một phương pháp thay thế. Đối với tình trạng táo bón mạn tính, tốt nhất bệnh nhân nên trao đổi với bác sĩ chuyên khoa để xây dựng kế hoạch điều trị và kiểm soát bệnh tật dài hạn.
