Thời điểm tốt nhất để tiêm vắc-xin phòng viêm gan B cho trẻ sơ sinh

Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi Thạc sĩ, Bác sĩ Nguyễn Hải Hà - Trưởng Đơn nguyên vắc-xin – Khoa Ngoại trú Nhi, Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Times City.

Ước tính có khoảng 10-20% dân số nhiễm virus viêm gan B, trong đó tỉ lệ nhiễm virus viêm gan B ở phụ nữ có thai là 10-16%. Để đề phòng nguy cơ lây truyền virus viêm gan B từ mẹ sang con, theo hướng dẫn của Tổ chức Y tế thế giới và Bộ Y tế cần phải tiêm vắc-xin phòng viêm gan B cho trẻ sơ sinh. Tuy nhiên, nên tiêm vắc-xin phòng viêm gan B cho trẻ sơ sinh vào thời gian nào để mang lại hiệu quả bảo vệ tốt nhất cho trẻ?

1. Vì sao phải tiêm vắc-xin phòng viêm gan B cho trẻ sơ sinh?

Viêm gan B là bệnh gây viêm và hoại tử tế bào gan cấp tính hoặc mạn tính, đây là nguyên nhân hàng đầu gây xơ gan và ung thư gan trên thế giới. Bệnh viêm gan B do virus viêm gan B gây nên. Ước tính hàng năm trên thế giới có ít nhất một triệu người chết do các bệnh về gan nguyên nhân do virus viêm gan B.

Lây truyền từ mẹ sang con là một trong những con đường lây truyền chính của virus viêm gan B. Trong quá trình mang thai, sự trao đổi chất giữa mẹ và con diễn ra ở bánh rau, máu mẹ và con không tiếp xúc trực tiếp với nhau nên sự lây nhiễm hiếm khi xảy ra. Việc lây truyền chủ yếu vào thời gian sinh đẻ, khi tử cung và các mạch máu nơi bám nhau co thắt lại làm máu mẹ và con tiếp xúc hoặc trẻ cũng có thể bị lây nhiễm khi chui qua âm đạo của mẹ.

• Nếu mẹ có HBsAg và HbeAg cùng dương tính thì 70-90% trẻ sinh ra sẽ bị lây nhiễm virus viêm gan B.
• Nếu mẹ có HbsAg dương tính, HbeAg âm tính thì tỉ lệ trẻ bị lây nhiễm là 10-40%.

Ngoài ra, những người trong gia đình, người thường xuyên chăm sóc bị nhiễm gan B cũng có khả năng lây truyền virus cho trẻ khi tiếp xúc trực tiếp với các vết xước, chảy máu.

Việc nhiễm virus viêm gan B khi còn nhỏ sẽ là một nguy cơ lớn đe dọa sức khỏe, người có tải lượng virus viêm gan B càng sớm thì nguy cơ mắc các bệnh về gan sẽ càng cao. Theo nghiên cứu, thì tới 80-90% trẻ bị nhiễm virus viêm gan B trong 1 năm đầu đời sẽ bị viêm gan mạn tính, nguy cơ cao bị xơ gan, ung thư gan sau này, đồng thời sẽ là nguồn lây nhiễm virus chủ yếu cho cộng đồng.

Tiêm vắc-xin phòng viêm gan B cho trẻ sơ sinh sẽ giúp cơ thể trẻ sản sinh ra kháng thể chống lại vi rút viêm gan B, đây là một phương pháp hữu hiệu bảo vệ trẻ khỏi một trong những nguy cơ đang đe dọa sức khỏe nhân loại. Vắc-xin phòng viêm gan B có thể tiêm cùng ngày với các vắc-xin khác mà sẽ không làm ảnh hưởng đến khả năng đáp ứng miễn dịch cũng như sức khỏe trẻ.

2. Nên tiêm vắc-xin phòng viêm gan B cho trẻ sơ sinh vào thời gian nào?

Việc tiêm vắc-xin phòng viêm gan B cho trẻ sơ sinh nên được thực hiện càng sớm càng tốt, tốt nhất là nên thực hiện trong vòng 24 giờ sau sinh. Mũi tiêm được thực hiện trong thời gian này có thể bảo vệ 85 - 90% trẻ không bị nhiễm virus viêm gan B từ mẹ. Nếu để qua ngày hôm sau mới tiêm (từ 24- 48 giờ) hiệu lực bảo vệ sẽ giảm xuống chỉ còn 50 - 57%.

Tiêm vắc-xin phòng viêm viêm gan B cho trẻ vào những giờ đầu sau sinh giúp cơ thể trẻ tạo ra kháng thể chống lại virus viêm gan B đang nhân lên trong người trẻ bị phơi nhiễm trong quá trình sinh đẻ. Đây thực sự là một cuộc chiến mà nếu trẻ không được tiêm vắc-xin phòng viêm gan B sớm sau sinh thì trẻ hầu như không có cơ hội chiến thắng.

Nếu mẹ xét nghiệm HbsAg âm tính, trên lý thuyết thì mẹ không bị nhiễm virus viêm gan B nhưng việc tiêm vắc-xin phòng viêm gan B 24 giờ sau sinh cho trẻ vẫn phải được thực hiện. Vì có thể kết quả xét nghiệm của mẹ không chính xác, mẹ bị âm tính giả, mẹ đang mắc chủng virus viêm gan B đột biến mà xét nghiệm máu không phát hiện được. Hoặc tuy bé không bị lây nhiễm từ mẹ những bé có thể bị nhiễm virus viêm gan B từ nhân viên y tế, người thân, người chăm sóc bé đang nhiễm virus viêm gan B. Nếu người mẹ bị viêm gan B (xét nghiệm HbsAg dương tính), cần tiêm vắc-xin và huyết thanh kháng viêm gan B cho trẻ trong vòng 24 giờ sau sinh, tốt nhất là 12 giờ để đảm bảo trẻ không bị lây bệnh

Tiêm vắc-xin phòng viêm gan B cho trẻ sơ sinh trong 24 giờ sau sinh được xem là thời điểm vàng, một mũi tiêm tuy đơn giản nhưng có ý nghĩa bảo vệ rất quan trọng trong cuộc đời trẻ, sự nguy hiểm của viêm gan ở trẻ sơ sinh là đến 90% trường hợp sẽ không có các triệu chứng lâm sàng cụ thể, bệnh phát triển âm thầm và đến hàng chục năm sau mới có các biểu hiện như xơ gan, ung thư gan.

3. Những trường hợp nào trì hoãn tiêm vắc-xin phòng viêm gan B 24 giờ sau sinh?

Việc tiêm vắc-xin phòng viêm gan B 24 giờ sau sinh cho trẻ là vô cùng cần thiết, tuy nhiên có một số trường hợp cần phải hoãn tiêm cho trẻ theo quyết định 2470/QĐ-BYT về khám sàng lọc trước tiêm chủng ban hành ngày 14/6/2019 quy định tạm hoãn tiêm vắc-xin phòng viêm gan B cho trẻ như sau:

• Trẻ có chỉ định cấp cứu, trẻ sốt ≥ 37.50 C hoặc hạ thân nhiệt ≤ 35.50 C (nhiệt độ cặp nách), tiêm chủng khi sức khỏe của trẻ ổn định.
• Trẻ có tuổi thai <28 tuần thai, tiêm vắc-xin phòng viêm gan B khi trẻ đủ 28 tuần thai (tính cả tuổi thai).
• Trẻ có cân nặng <2000g mà mẹ có HBsAg âm tính. Trường hợp mẹ có HBsAg dương tính hoặc không xét nghiệm thì cần tiêm vắc-xin phòng viêm gan B cho trẻ.
• Trẻ mắc các bệnh tim bẩm sinh có tăng áp lực động mạch phổi (≥ 40mmHg).

4. Giá tiêm vắc-xin phòng viêm gan B cho trẻ sơ sinh

Vắc-xin phòng viêm gan B trong chương trình tiêm chủng mở rộng của Bộ Y tế, vắc-xin được cung cấp cho tất cả các tuyến y tế cơ sở, các bệnh viện, phòng khám có khoa sản và hoàn toàn miễn phí cho trẻ. Sau khi được tiêm mũi vắc-xin viêm gan B đầu ở bệnh viện trong 24 giờ sau sinh, trẻ sẽ được tiếp tục tiêm các mũi vắc-xin phòng viêm gan B vào lúc 2 tháng tuổi, 3 tháng tuổi và 4 tháng tuổi tại các trạm y tế xã, phường trên địa bàn cư trú. Lúc này, vắc-xin phòng viêm gan B sẽ được kết hợp với vắc-xin bạch hầu- ho gà- uốn ván-Hib thành một mũi tiêm chủng thành vắc-xin 5 trong 1.

Trong chương trình tiêm chủng dịch vụ hoặc một số bệnh viện sử dụng vắc-xin dịch vụ thì vắc-xin phòng viêm gan B sẽ phải chi trả chi phí tùy theo từng loại vắc-xin. Sau mũi viêm gan B sơ sinh, vắc-xin phòng viêm gan B sẽ được tiêm nhắc lại vào 2,3,4,18 tháng trong vắc-xin kết hợp 6 trong 1 hoặc 5 trong 1.

Sau khi tiêm đủ các mũi vắc-xin phòng viêm gan B theo chương trình tiêm chủng, cha mẹ nên cho trẻ tới các cơ sở y tế để định lượng kháng thể có trong người trẻ. Điều này rất quan trọng, nhất là khi mẹ có nhiễm virus viêm gan B hoặc trong gia đình có người đang mắc bệnh. Từ kết quả xét nghiệm, bác sĩ sẽ đánh giá với lượng kháng thể đó có đủ để bảo vệ trẻ khỏi nguy cơ nhiễm virus viêm gan B không, nếu lượng kháng thể trong người trẻ không đủ (HBsAb <10 mUI/ml), bác sĩ sẽ tư vấn cho cha mẹ kế hoạch tiêm nhắc lại cho trẻ.