Thiếu sắt - nguyên nhân hàng đầu gây thiếu máu ở trẻ nhỏ

Thiếu máu thiếu sắt là một loại thiếu máu phổ biến. Đây là tình trạng máu thiếu các tế bào hồng cầu khỏe mạnh. Các tế bào hồng cầu có vai trò mang oxy đến các mô của cơ thể. Khi cơ thể không đủ sắt, cơ thể sẽ không thể sản xuất đủ một chất trong tế bào hồng cầu giúp chúng vận chuyển oxy (hemoglobin). Kết quả là, thiếu máu do thiếu sắt có thể khiến cơ thể mệt mỏi và khó thở.

1. Thiếu máu là gì?

Khi thiếu máu ở trẻ em xảy ra, có thể nguyên nhân thông thường là do chế độ ăn uống thiếu chất sắt. Bởi vì, khoáng chất này nuôi dưỡng các tế bào hồng cầu của cơ thể để chúng có thể tạo ra hemoglobin, giúp mang oxy đi khắp cơ thể.

Trẻ sơ sinh được sinh ra đã có sẵn một kho dự trữ sắt. Tuy nhiên, hàm lượng sắt dự trữ này chỉ có thể kéo dài đến sáu tháng. Cho nên không có gì lạ khi trẻ từ 4 đến 6 tháng tuổi bị thiếu máu nhẹ do nguồn cung cấp sắt trong cơ thể chúng bị cạn kiệt. Cho trẻ bú sữa mẹ hoặc sữa công thức đồng thời tăng cường chất sắt giúp bổ sung sẽ giúp trẻ không gặp tình trạng này.

Ngoài ra, bệnh thiếu máu có thể phát triển vào khoảng 6 tháng tuổi khi trẻ bắt đầu ăn dặm và uống ít sữa công thức hoặc sữa mẹ hơn. Đối với những trẻ sinh non và trẻ bú mẹ hoàn toàn có thể cạn kiệt lượng sắt dự trữ sớm hơn.

2. Dấu hiệu thiếu máu

Các dấu hiệu của bệnh thiếu máu thường rất tinh vi. Chúng biểu hiện không thường xuyên. Điều này khiến cho em bé ít khi có biểu hiện hay bất kỳ dấu hiệu nào liên quan đến tình trạng thiếu máu. Tuy nhiên, khi chúng xảy ra, các triệu chứng có thể bao gồm:

• Trông nhợt nhạt
• Có móng tay thiếu màu
• Có năng lượng thấp

3. Nguyên nhân

Thiếu máu thiếu sắt xảy ra khi cơ thể không có đủ sắt để sản xuất hemoglobin. Hemoglobin là một phần của các tế bào hồng cầu cung cấp màu đỏ cho máu và cho phép các tế bào hồng cầu vận chuyển máu có oxy đi khắp cơ thể.

Nếu bạn không tiêu thụ đủ sắt hoặc nếu bạn mất quá nhiều sắt, cơ thể không thể sản xuất đủ hemoglobin, và bệnh thiếu máu do thiếu sắt cuối cùng cũng sẽ phát triển.

Nguyên nhân thiếu máu do thiếu sắt bao gồm:

• Thiếu sắt trong chế độ ăn uống. Cơ thể thường xuyên nhận được chất sắt từ thực phẩm được ăn vào. Nếu tiêu thụ quá ít chất sắt, theo thời gian, cơ thể có thể bị thiếu sắt. Ví dụ về thực phẩm giàu chất sắt bao gồm thịt, trứng, rau lá xanh và thực phẩm tăng cường chất sắt. Để tăng trưởng và phát triển thích hợp, trẻ sơ sinh và trẻ em cũng cần sắt từ chế độ ăn uống của chúng.
• Không có khả năng hấp thụ sắt. Sắt từ thức ăn được hấp thụ vào máu trong ruột non. Nếu bị rối loạn đường ruột, chẳng hạn như bệnh celiac, thì sẽ ảnh hưởng đến khả năng hấp thụ chất dinh dưỡng từ thức ăn đã tiêu hóa của ruột, đồng thời có thể dẫn đến thiếu máu do thiếu sắt. Hoặc nếu một phần ruột non của bạn đã được phẫu thuật cắt bỏ, điều đó có thể ảnh hưởng đến khả năng hấp thụ sắt và các chất dinh dưỡng khác.

4. Các yếu tố rủi ro gây ra thiếu máu thiếu sắt

Những nhóm người này có thể tăng nguy cơ thiếu máu do thiếu sắt:

• Phụ nữ. Vì phụ nữ bị mất máu trong kỳ kinh nguyệt nên phụ nữ nói chung có nguy cơ bị thiếu máu do thiếu sắt cao hơn.
• Trẻ sơ sinh và trẻ em. Trẻ sơ sinh, đặc biệt là những trẻ nhẹ cân hoặc sinh non, không được cung cấp đủ chất sắt từ sữa mẹ hoặc sữa công thức có thể có nguy cơ bị thiếu sắt ở trẻ em. Trẻ em cần thêm sắt trong thời kỳ tăng trưởng. Nếu con bạn không ăn một chế độ ăn uống lành mạnh và đa dạng, trẻ có thể có nguy cơ bị thiếu máu.
• Những người ăn chay. Những người không ăn thịt có thể có nguy cơ thiếu máu do thiếu sắt cao hơn nếu họ không ăn các thực phẩm giàu chất sắt khác.
• Người hiến máu thường xuyên. Những người thường xuyên hiến máu có thể tăng nguy cơ thiếu máu do thiếu sắt vì hiến máu có thể làm cạn kiệt nguồn dự trữ sắt. Hemoglobin thấp liên quan đến hiến máu có thể là một vấn đề tạm thời được khắc phục bằng cách ăn nhiều thực phẩm giàu chất sắt hơn.

5. Các biến chứng thiếu máu thiếu sắt

Thiếu máu do thiếu sắt nhẹ thường không gây ra biến chứng. Tuy nhiên, nếu không được điều trị, thiếu máu do thiếu sắt có thể trở nên trầm trọng và dẫn đến các vấn đề sức khỏe, bao gồm những điều sau:

• Vấn đề về tim. Thiếu máu do thiếu sắt có thể dẫn đến nhịp tim nhanh hoặc không đều. Tim của bạn phải bơm máu nhiều hơn để bù đắp lượng oxy thiếu trong máu khi bạn bị thiếu máu. Điều này có thể dẫn đến tim to hoặc suy tim.
• Các vấn đề khi mang thai. Ở phụ nữ mang thai, thiếu máu do thiếu sắt nghiêm trọng có liên quan đến sinh non và trẻ sơ sinh nhẹ cân. Nhưng tình trạng này có thể ngăn ngừa được ở những phụ nữ mang thai được bổ sung sắt như một phần của quá trình chăm sóc trước khi sinh.
• Các vấn đề về tăng trưởng. Ở trẻ sơ sinh và trẻ em, thiếu sắt nghiêm trọng có thể dẫn đến thiếu máu cũng như chậm tăng trưởng và phát triển. Ngoài ra, thiếu máu do thiếu sắt có liên quan đến việc tăng khả năng bị nhiễm trùng.

6. Phòng ngừa thiếu máu thiếu sắt

Bạn có thể giảm nguy cơ thiếu máu do thiếu sắt bằng cách chọn các loại thực phẩm giàu chất sắt.

6.1. Chọn thực phẩm giàu chất sắt

Thực phẩm giàu chất sắt bao gồm:

• Thịt đỏ, thịt lợn và thịt gia cầm
• Hải sản
• Đậu
• Các loại rau lá xanh đậm, chẳng hạn như rau bina
• Trái cây khô, chẳng hạn như nho khô và mơ
• Ngũ cốc, bánh mì và mì ống tăng cường chất sắt
• Đậu Hà Lan

Cơ thể bạn hấp thụ nhiều sắt từ thịt hơn so với các nguồn khác. Nếu bạn chọn không ăn thịt, bạn có thể cần tăng cường ăn các loại thực phẩm giàu chất sắt, có nguồn gốc từ thực vật để hấp thụ lượng sắt tương tự như người ăn thịt.

6.2. Chọn thực phẩm chứa vitamin C để tăng cường hấp thu sắt

Bạn có thể tăng cường khả năng hấp thụ sắt của cơ thể bằng cách uống nước cam quýt hoặc ăn các thực phẩm giàu vitamin C khác cùng thời điểm ăn thực phẩm giàu chất sắt. Vitamin C trong nước trái cây họ cam quýt, như nước cam, giúp cơ thể hấp thụ tốt hơn chất sắt trong chế độ ăn.

Vitamin C cũng được tìm thấy trong:

• Bông cải xanh
• Bưởi
• Quả kiwi
• Rau lá xanh
• Dưa
• Những quả cam
• Ớt
• Dâu tây
• Quýt
• Cà chua

7. Phòng ngừa thiếu máu thiếu sắt ở trẻ sơ sinh

Để ngăn ngừa thiếu máu do thiếu sắt ở trẻ sơ sinh, hãy cho trẻ bú sữa mẹ hoặc sữa công thức tăng cường chất sắt trong năm đầu tiên. Sữa bò không phải là nguồn cung cấp chất sắt tốt cho trẻ sơ sinh và không được khuyến khích cho trẻ sơ sinh dưới 1 tuổi. Sau 6 tháng tuổi, hãy bắt đầu cho bé ăn ngũ cốc tăng cường chất sắt hoặc thịt xay nhuyễn ít nhất hai lần một ngày để tăng cường lượng sắt. Sau một tuổi, hãy chắc chắn rằng trẻ uống 591 ml sữa mỗi ngày. Quá nhiều sữa thường thay thế các thực phẩm khác, kể cả những thực phẩm giàu chất sắt.

Để trẻ khỏe mạnh, phát triển tốt cần có một chế độ dinh dưỡng đảm bảo về số lượng và cân đối chất lượng. Nếu trẻ không được cung cấp các chất dinh dưỡng đầy đủ và cân đối sẽ dẫn đến những bệnh thừa hoặc thiếu chất dinh dưỡng ảnh hưởng không tốt đến sự phát triển toàn diện của trẻ cả về thể chất, tâm thần và vận động.

Trẻ ăn không đúng cách có nguy cơ thiếu các vi khoáng chất gây ra tình trạng biếng ăn, chậm lớn, kém hấp thu,... Nếu nhận thấy các dấu hiệu kể trên, cha mẹ nên bổ sung cho trẻ các sản phẩm hỗ trợ có chứa lysine, các vi khoáng chất và vitamin thiết yếu như kẽm, crom, selen, vitamin nhóm B giúp đáp ứng đầy đủ nhu cầu về dưỡng chất ở trẻ. Đồng thời các vitamin thiết yếu này còn hỗ trợ tiêu hóa, tăng cường khả năng hấp thu dưỡng chất, giúp cải thiện tình trạng biếng ăn, giúp trẻ ăn ngon miệng.

Cha mẹ có thể tìm hiểu thêm:

Các dấu hiệu bé thiếu kẽm

Thiếu vi chất dinh dưỡng và tình trạng không tăng cân ở trẻ

Nguồn tham khảo: babycenter.com