Theo dõi màu và mùi của phân có thể đoán bệnh của trẻ

Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi Bác sĩ Nội soi tiêu hóa - Khoa Khám bệnh & Nội khoa - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Đà Nẵng.

Theo dõi màu và mùi của phân giúp cha mẹ đoán được bệnh của trẻ, đặc biệt là các bệnh về đường tiêu hóa.

1. Phân của trẻ sơ sinh bình thường sẽ như thế nào?

Trẻ sơ sinh khi mới chào đời trong khoảng 1 - 2 ngày đầu sẽ thải ra một loại phân có màu đen hoặc màu xanh lá cây, đặc biệt kết dính. Đây được gọi là phân su. Phân su bao gồm các chất dịch nhầy, dịch màng ối và những chất em bé hấp thụ trong thời gian còn nằm trong bụng mẹ. Thải ra phân su chứng tỏ hệ tiêu hóa của trẻ đang hoạt động tốt.

Sau khi thải ra hết phân su, trẻ sẽ thải ra phân bình thường. Phân của trẻ sơ sinh phụ thuộc vào những gì mà trẻ hấp thụ. Ở giai đoạn này là sữa mẹ và sữa công thức. Đặc điểm phân của trẻ đối với 2 loại sữa này như sau:

1.1. Phân của trẻ bú mẹ

Những giọt sữa mẹ đầu tiên được gọi là sữa non. Sữa non rất giàu dinh dưỡng, rất tốt cho ruột của trẻ, giúp nhuận tràng, kích thích đẩy phân su ra ngoài và hỗ trợ tốt nhất cho hệ tiêu hóa của trẻ. Sau khi trẻ bú sữa mẹ khoảng 2- 3 ngày sẽ thải ra phân có những đặc điểm như:

• Phân màu vàng sáng, vàng tươi
• Phân có kết cấu lỏng. Một số trẻ có thể thải ra phân hơi sần hoặc vón cục

Thời gian này, trẻ đi cầu nhiều lần trong ngày, trung bình khoảng 4 - 6 lần/ngày. Trẻ có thể đi cầu ngay sau khi vừa bú mẹ. Khoảng 1 - 2 tuần sau, khi hệ tiêu hóa của trẻ đã quen với các hoạt động và nguồn sữa mẹ thì trẻ đi cầu cũng ít hơn.

Trắc nghiệm: các chỉ số cần chú ý về sự phát triển thể chất của trẻ

Chiều cao, cân nặng của bé ở từng giai đoạn nên là bao nhiêu là bình thường, bao nhiêu là bất thường? Cùng ThS.BS Ma Văn Thấm điểm lại xem bạn đã nắm được các chỉ số phát triển thể chất của bé chưa nhé!

Nội dung trắc nghiệm được tham vấn chuyên môn cùng Thạc sĩ, Bác sĩ y khoa, Ma Văn Thấm , chuyên khoa Nhi , Phòng khám Đa khoa Quốc tế Vinmec Dương Đông(Phú Quốc)

Ma Văn Thấm

Thạc sĩ, Bác sĩ y khoa,

Nhi

Phòng khám Đa khoa Quốc tế Vinmec Dương Đông(Phú Quốc)

Đăng ký khám

Bắt đầu

1.2. Phân của trẻ bú sữa công thức

Trẻ khi bú sữa công thức sẽ thải ra phân khác với trẻ bú sữa mẹ. Sữa công thức dù tốt đến đâu đi chăng nữa cũng không thể so sánh được với sữa mẹ. Đó cũng chính là lý do Tổ chức Y tế Thế giới khuyến cáo nên nuôi con bằng sữa mẹ ít nhất trong 24 tháng. Tuy nhiên, vì một lý do nào đó, nhiều sản phụ không thể cho con bú mà buộc phải cho trẻ uống sữa công thức, khi đó bố mẹ có thể thấy phân của con có những đặc điểm như:

• Kết cấu phân lớn do sữa công thức khó tiêu hóa hơn sữa mẹ
• Phân có màu vàng nâu hoặc nhạt, không sáng như phân của trẻ bú sữa mẹ
• Phân có mùi hơi nồng
• Trẻ dễ bị táo bón

2. Sự thay đổi phân trẻ nhỏ thế nào là bình thường?

Trong quá trình phát triển, phân của trẻ có thể có những thay đổi khác thường. Cha mẹ cần nhận biết đâu là những biểu hiện bình thường, đâu là những dấu hiệu cảnh báo bệnh.

2.1. Phân thay đổi khi trẻ chuyển từ bú mẹ sang bú sữa công thức

Khi mẹ không đủ sữa cho con ăn, hết sữa hay vì một lý do khác phải cho trẻ bú thêm sữa công thức thì phân của trẻ ít nhiều cũng có sự thay đổi. Nhiều trẻ không hợp sữa có thể bị táo bón. Thời gian đầu, bạn nên chuyển đổi hoặc dặm thêm sữa công thức một cách từ từ để hệ tiêu hóa của trẻ có thời gian thích nghi với thức ăn mới.

2.2. Phân của trẻ khi ăn dặm

Khi trẻ bắt đầu ăn dặm nghĩa là đã bước sang một giai đoạn mới. Trẻ bắt đầu làm quen với một loại thức ăn hoàn toàn khác so với sữa mẹ. Đặc biệt là khi trẻ ăn thức ăn dạng đặc, phân của trẻ sẽ thay đổi rõ rệt. Phân đặc hơn, có mùi và sẫm màu.

Bên cạnh đó, thức ăn có thể ảnh hưởng đến những gì mà trẻ thải ra ngoài. Ví dụ khi trẻ ăn cà rốt thì phân có thể có màu cam sáng. Hay khi trẻ ăn rau cải hoặc rau mồng tơi thì phân có thể có màu xanh đậm.

Nhiều món ăn có thể đi thẳng qua ruột và thải ra nguyên vẹn trong phân của trẻ. Bạn có thể thấy lợn cợn thức ăn mà trẻ đã ăn trong phân mà trẻ thải ra. Nguyên nhân là do hệ tiêu hóa của trẻ chưa hoàn thiện, vẫn còn non nớt nên chưa tiêu hóa được hết các thực phẩm, nhất là thực phẩm giàu chất xơ. Hiện tượng này sẽ biến mất khi trẻ lớn dần.

3. Dấu hiệu bất thường cảnh báo bệnh qua phân của trẻ

3.1. Trẻ bị tiêu chảy

Trẻ bị tiêu chảy khi có các hiện tượng sau:

• Đi ngoài nhiều lần hơn so với bình thường
• Phân dạng lỏng, đi ngoài ra nước
• Phân tràn ra khỏi bỉm hoặc tã lót
• Có thể có máu trong phân

Trẻ bú sữa mẹ có nhiều chất đề kháng nên ít gặp hiện tượng tiêu chảy. Trẻ bú sữa công thức có khả năng mắc bệnh cao hơn do dễ lây nhiễm mầm bệnh qua đường tiêu hóa. Trẻ bị tiêu chảy có thể do các nguyên nhân như:

• Nhiễm trùng
• Ăn quá nhiều hoa quả hoặc uống quá nhiều nước trái cây
• Nhạy cảm hoặc dị ứng với một loại thức ăn nào đó
• Phản ứng với thuốc
• Phản ứng với sữa công thức
• Đi phân lỏng trong thời gian mọc răng

Ngoài ra, ở trẻ lớn tháng hơn, tiêu chảy cũng có thể là biểu hiện của tình trạng táo bón nặng. Phân tươi rò rỉ qua phần phân cứng bị mắc kẹt.Triệu chứng tiêu chảy có thể thuyên giảm và biến mất trong 24 giờ mà không cần điều trị. Tuy nhiên, nếu tình trạng bệnh trở nên nghiêm trọng hơn, trẻ đi cầu phân lỏng nhiều hơn 6 lần/ngày thì nên đưa trẻ đến bệnh viện để kiểm tra. Tránh tình trạng đi cầu ra nước quá nhiều khiến trẻ bị mất nước.

3.2. Táo bón

Táo bón là tình trạng khá phổ biến ở trẻ nhỏ. Trẻ bị táo bón có biểu hiện khó đi cầu, rặn đỏ mặt, căng thẳng, toát mồ hôi. Trẻ có thể bị táo bón nếu:

• Trẻ khó đi cầu
• Phân cứng hơn bình thường, có thể lớn quá mức hoặc rất nhỏ
• Bụng căng, chướng bụng, đầy bụng
• Có máu trong phân
• Trẻ có thể bị nứt hậu môn, chảy máu hậu môn khi cố gắng rặn phân ra ngoài

Trẻ sơ sinh bú sữa mẹ thường ít bị táo bón hơn so với trẻ uống sữa công thức. Điều này là do sữa mẹ được thiết kế phù hợp với từng giai đoạn phát triển của trẻ, giúp cho phân mềm, tốt cho hệ tiêu hóa. Nguyên nhân gây táo bón ở trẻ có thể là do:

• Trẻ bị sốt
• Trẻ bị mất nước
• Thay đổi thức ăn của trẻ
• Lượng chất lỏng hàng ngày mà trẻ hấp thụ thay đổi
• Do tác dụng của một số loại thuốc

Nhiều trẻ bị đau, nứt hậu môn khiến trẻ sợ đi cầu và nhịn để không bị đau, lâu ngày dẫn đến táo bón. Tình trạng luẩn quẩn này có thể khiến táo bón trở nên nghiêm trọng hơn. Khi trẻ bị táo bón, cần cho trẻ uống nhiều nước, tăng cữ bú của trẻ. Nếu trẻ đã ăn dặm thì tăng cường thực phẩm giàu chất xơ trong thực đơn của trẻ. Kết hợp massage bụng và tập thể dục cho trẻ với tư thế hai chân co duỗi lên xuống giống như đang đạp xe. Điều này sẽ giúp trẻ đi ngoài dễ dàng hơn. Nếu tình trạng táo bón của trẻ ngày càng nghiêm trọng, đặc biệt là thấy trong phân có máu thì nên đưa trẻ đi khám.

3.3. Phân có màu xanh lá

Thông thường, phân có màu vàng sáng hoặc vàng nâu. Nếu phân của trẻ chuyển sang màu xanh lá chứng tỏ trẻ đang hấp thụ quá nhiều đường lactose. Đường lactose là một loại đường tự nhiên có trong sữa. Trẻ bú mẹ có thể gặp hiện tượng này nếu trẻ chỉ bú lượng sữa đầu mà không bú lượng sữa cuối. Mẹ nên cho bé bú hết một bên ngực rồi mới chuyển sang bên còn lại. Ngoài ra, trẻ đi phân có màu xanh lá có thể do một số nguyên nhân khác như:

• Ảnh hưởng của một số loại sữa công thức
• Phản ứng với một số loại thức ăn
• Tác dụng phụ của thuốc, thường gặp nhất là do sắt
• Dạ dày của trẻ có vấn đề

Nếu trẻ đi phân xanh không giảm trong khoảng 1 ngày thì nên đưa trẻ đến bệnh viện để kiểm tra và xác định chính xác nguyên nhân

3.4. Phân có màu nhạt

Phân có màu nhạt là biểu hiện của hiện tượng vàng da. Bệnh vàng da biểu hiện ở da và tròng mắt. Vàng da là hiện tượng phổ biến ở trẻ sơ sinh và có thể tự biến mất sau khoảng vài tuần. Tuy nhiên, nếu gần 1 tháng trẻ vẫn không có dấu hiệu cải thiện thì chứng tỏ trẻ đã mắc vàng da bệnh lý, nên đưa trẻ đến bệnh viện để kiểm tra.

Ngoài ra, phân có màu nhợt nhạt cũng có thể là biểu hiện của tình trạng nhiễm trùng hoặc gan có vấn đề.

3.5. Phân có lẫn máu

Phân có lẫn máu có thể do các nguyên nhân như:

• Trẻ bị táo bón
• Ruột bị kích thích
• Nhiễm trùng ruột
• Dị ứng

Tốt nhất khi thấy trong phân trẻ có máu tươi, cha mẹ nên đưa trẻ đi khám để phát hiện vấn đề có thể có ở trẻ và xử lý kịp thời.

Nếu hành trình chăm sóc bé yêu có nhiều lo lắng và trăn trở, Vinmec sẵn sàng đồng hành cùng ba mẹ trong hành trình thiêng liêng đó!

Với đội ngũ chuyên gia nhiều năm kinh nghiệm & hệ thống đa dạng chương trình chăm sóc - hỗ trợ sức khỏe trẻ em, Vinmec cùng bé ăn khỏe, ngủ ngoan, phát triển vượt trội!

? Đặt lịch chăm sóc sức khỏe cho bé cùng đội ngũ chuyên gia của Vinmec tại: ĐĂNG KÝ TƯ VẤN!