Bài viết được tham vấn chuyên môn cùng Thạc sĩ, Bác sĩ Vũ Quốc Ánh - Bác sĩ Nhi khoa - Khoa Nhi - Sơ sinh - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Đà Nẵng.
Cơ thể của chúng ta được phát triển trên một bộ khung gồm 206 cái xương hợp thành. Ngay từ lúc lọt lòng, hình thù của từng cái xương đã được hình thành. Xương của trẻ phát triển và dần hoàn thiện từ những phần sụn.Quá trình phát triển xương đã hoàn tất và các xương đã cứng khi trẻ bước vào lứa tuổi thanh niên.
1. Quá trình hình thành và cấu tạo của xương
Xương phát triển từ lớp trung bì và phát triển qua 3 giai đoạn: màng, sụn và xương (trừ xương vòm sọ và một vài xương mặt không qua giai đoạn sụn và một phần xương sườn cho đến già vẫn ở tình trạng sụn) trong giai đoạn còn là phôi thai. Những xương này giúp cho cơ bắp co giãn nhờ tác động như những đòn bẩy, do đó mới có cử động, đồng thời bảo vệ cơ quan sinh tồn nhờ phần đầu, ngực và bụng. Vào tháng thứ nhất của thai kỳ, bộ xương màng ở trẻ được hình thành. Vào đầu tháng thứ hai của thai kỳ, mang biến thành sụn và dần được thay thế bằng xương ở cuối tháng này.
Với trẻ sơ sinh, phần lớn xương được tạo nên bằng chất liệu mềm, còn được gọi là sụn, khi trẻ phát triển, sụn sẽ dần biến thành xương. Xương bao gồm thân ống ở giữa với hai đầu cùng hình thể riêng. Khi trẻ còn nhỏ, thân ống là xương cứng còn hai đầu phần lớn vẫn là sụn mềm. Xương cứng mới hình thành ở hai đầu, nối liền với xương ở thân ống và quá trình phát triển của xương kết thúc khi trẻ bước vào tuổi niên thiếu. Do vậy, xương ở trẻ nhỏ còn khá mềm. Sau khi ra đời, quá trình hóa xương ở trẻ còn tiếp tục cho đến khi hết tuổi trưởng thành ( khoảng 25 tuần tuổi). Quá trình phát triển được chia thành 2 giai đoạn: hệ xương phát triển mạnh hơn hệ cơ vào giai đoạn đầu ( từ lúc đẻ cho đến khi trẻ dậy thì), về sau hệ xương phát triển chậm hơn hệ cơ vào giai đoạn 2 ( tuổi dậy thì về sau).
2. Phát triển xương
Tuổi thơ và thời niên thiếu là giai đoạn quan trọng nhất để xương phát triển. Xây dựng xương mạnh mẽ trong giai đoạn này thực sự rất quan trọng để duy trì sức khỏe của xương trong suốt cuộc đời nhằm tránh các vấn đề về xương có thể mắc phải như:
- Còi xương (xương mềm có thể dẫn đến dị tật xương ở trẻ em)
- Nhuyễn xương (xương mềm có thể dẫn đến tình trạng đau xương ở người lớn)
- Loãng xương (bệnh xương dễ gãy có thể dẫn đến đến tình trạng đau đớn và đôi khi tàn tật do gãy xương).
Trong thời thơ ấu và tuổi trưởng thành, xương tiếp tục phát triển dày hơn cho đến khi chúng đạt được cái được gọi là 'khối lượng xương đỉnh'. Điều này thường xảy ra trẻ ở độ tuổi từ 18-25 tuổi. Khi chúng ta già đi, cơ thể chúng ta dần bắt đầu mất khối lượng xương. Do đó, nếu xương phát triển tốt trong thời thơ ấu và đầu tuổi trưởng thành, xương sẽ tốt hơn ở những vị trí dễ bị mất khối lượng xương khi chúng ta già đi. Ngoài yếu tố di truyền ảnh hưởng đến khối lượng xương đỉnh, chế độ dinh dưỡng và hoạt động thể chất cũng đóng một vai trò quan trọng đối với sự phát triển và sức khỏe của xương.
Khi xương bị gãy, ở giữa nơi gãy xương sẽ hình thành tổ chức liên kết do màng xương, cân cơ, mạch máu tuỷ xương và hệ thống havers. Tổ chức liên kết này ngấm vôi theo kiểu cốt hóa trực tiếp (cốt hóa màng) và làm lành xương. Do đó khi mổ kết hợp xương không được lấy đi màng xương và các tổ chức xương vụn, vì đây là nguồn cung cấp calci để tạo sự cốt hoá. Ngược lại khi cắt đoạn xương phải nạo màng xương để tránh hiện tượng tái tạo xương.
Xương có nhiều chức năng quan trọng. Xương là một chất sống, nó dự trữ muối khoáng. Xương phát triển nhờ các yếu tố: Bên trong là độ PH, nồng độ các chất trong máu như P++, Ca++, các vitamin và các kích tố nội tiết. Bên ngoài là chế độ luyện tập ăn uống....
3. Chế độ ăn uống và quá trình phát triển xương
Canxi cần thiết cho sự phát triển bình thường của xương ở trẻ em và thanh thiếu niên. Đây cũng là yếu tố quan trọng để xây dựng và duy trì xương chắc khỏe. Chế độ ăn uống không đủ lượng có thể dẫn đến mật độ xương thấp, ảnh hưởng đến sức khỏe của xương sau này. Trong tuổi dậy thì, xương phát triển nhanh hơn bất kỳ thời điểm nào khác trong cuộc đời. Do đó, tổng lượng canxi trong khẩu phần cần một nhu cầu lớn hơn bình thường. Các cuộc khảo sát về chế độ ăn uống cho thấy nhiều thanh thiếu niên (19% trẻ em gái và 8% trẻ em trai từ 11 đến 18 tuổi) có thể không nhận đủ canxi trong chế độ ăn uống hàng ngày.
.
Thực phẩm là nguồn cung cấp canxi dồi dào, bạn có thể bổ sung canxi cho trẻ thông qua một số loại thực phẩm như:
- Sữa, pho mát và sữa chua hoặc các sản phẩm thay thế sữa có bổ sung canxi
- Ngũ cốc ăn sáng tăng cường canxi
- Bánh mì
- Cá mòi đóng hộp
- Rau lá xanh (chẳng hạn như cải xoăn và cải rocket)
- Quả sung khô
- Hạt vừng
Vitamin D cần thiết để giúp cơ thể bạn hấp thụ các khoáng chất quan trọng cho sức khỏe của xương (canxi và phốt pho) và để duy trì nồng độ bình thường của những khoáng chất cần thiết trong máu cho quá trình khoáng hóa bình thường của xương.
Một số nghiên cứu cho thấy rằng, trung bình khoảng 1/5 học sinh không nhận đủ lượng vitamin D cần thiết. Hầu hết mọi người sẽ có thể nhận được tất cả lượng vitamin D mà cơ thể cần bằng cách ăn uống lành mạnh với chế độ ăn uống cân bằng và tiếp xúc với ánh nắng mặt trời.
Nguồn thực phẩm cung cấp vitamin D khá hạn chế:
- Cá có dầu - chẳng hạn như cá hồi, cá mòi và cá thu
- Trứng
- Chất béo tăng cường vitamin D
- Ngũ cốc ăn sáng tăng cường vitamin D
Chúng ta nhận được hầu hết vitamin D từ việc da tiếp xúc với ánh sáng mặt trời,
lượng sản xuất bị ảnh hưởng bởi mùa, thời gian trong ngày, sắc tố da và độ dày của quần áo. Cho trẻ tiếp xúc với ánh nắng hàng ngày trong khoảng thời gian ngắn (khoảng 10 đến 15 phút). Dùng kem chống nắng trong những tháng mùa hè (tháng 4 đến tháng 10, đặc biệt là từ 11 giờ sáng đến 3 giờ chiều) là đủ để hầu hết trẻ em có làn da sáng hơn, đồng thời tạo đủ lượng vitamin D mà cơ thể cần. Không nên phơi nắng khi bạn có cảm giác da bị ửng đỏ, bỏng rát.
Trẻ em có làn da sẫm màu hơn (ví dụ như người gốc Phi, gốc Phi-Caribê hoặc Nam Á) sẽ cần phơi nắng lâu hơn để tạo ra cùng một lượng vitamin D. Điều quan trọng là không bao giờ để da của trẻ bị đỏ hoặc bắt đầu bỏng. Diện tích da tiếp xúc với ánh nắng mặt trời càng lớn, cơ thể bạn sẽ hấp thụ được càng nhiều vitamin D. Một số nhóm những người sống ở Vương quốc Anh có nhiều nguy cơ thiếu vitamin D hơn bao gồm cả trẻ em từ 6 tháng đến 5 tuổi và những người phải che da vì lý do văn hóa. Bổ sung vitamin D hàng ngày có thể làm giảm nguy cơ thiếu vitamin D trong các nhóm dân cư này.
Tiêu thụ nhiều rau và nhiều trái cây có liên quan đến sức khỏe của xương.
Nghiên cứu đã chỉ ra rằng việc sử dụng một số loại nước ngọt, đặc biệt là đồ uống có ga với caffeine và / hoặc axit photphoric, có thể liên quan đến tình trạng sức khỏe xương trở nên kém hơn.
Tuy nhiên, chưa có nghiên cứu rõ ràng nào được thực hiện về tác dụng bất lợi này. Song việc tiêu thụ một lượng lớn đồ uống như vậy không được khuyến khích và có thể thay thế bằng cách sử dụng cac loại đồ uống khác trong chế độ ăn uống, ví dụ như nước hoặc sữa ít chất béo.
Protein rất quan trọng đối với sức khỏe của xương nhưng hầu hết chúng ta đều nhận đủ lượng cần thiết.
4. Hoạt động thể chất và quá trình phát triển xương
Hoạt động thể chất cũng quan trọng đối với sự phát triển của xương, đặc biệt là các hoạt động liên quan đến việc sử dụng trọng lượng cơ thể để chống lại lực cản như nhảy, nhảy dây, quần vợt hoặc thể dục dụng cụ. Trẻ em và thanh thiếu niên nên tuân theo hướng dẫn của các chuyên gia về hoạt động thể chất để hỗ trợ sức khỏe xương tốt.
Đối với các bé gái tuổi teen, việc sản xuất tự nhiên của nội tiết tố nữ estrogen, là quan trọng để xây dựng xương chắc khỏe. Một số bé gái tuổi teen tập luyện rất chăm chỉ, chẳng hạn như về thể dục dụng cụ cạnh tranh cấp độ cao hoặc chạy cự ly và trẻ không nhận được đủ năng lượng để thực hiện những hoạt động này từ thực phẩm họ đang ăn, có thể tạo ra ít estrogen hơn và có khối lượng xương thấp hơn. Bỏ qua chu kỳ kinh nguyệt hoặc chậm kinh kỳ kinh đầu tiên có thể là dấu hiệu của lượng estrogen thấp.
5. Rối loạn ăn uống và quá trình phát triển xương
Rối loạn ăn uống, chẳng hạn như biếng ăn, thường phát triển ở lứa tuổi thanh thiếu niên. Vào thời điểm này, xương vẫn đang phát triển và chắc khỏe, rối loạn ăn uống có thể ảnh hưởng đến sự phát triển của xương. Điều này đặc biệt xảy ra đối với các cô gái tuổi teen có thân hình thấp, cân nặng có thể làm giảm mức estrogen, khiến mật độ xương giảm.
Dinh dưỡng kém và giảm sức mạnh cơ bắp do rối loạn ăn uống cũng có thể làm giảm mật độ xương. Nếu bạn nghĩ rằng con bạn có thể không tiêu thụ đủ lượng thức ăn cần thiết (ví dụ: ăn kiêng hạn chế hoặc rối loạn ăn uống), bạn nên đưa trẻ đến gặp bác sĩ để được tư vấn và thăm khám.
Trẻ tiếp tục tăng lên về chiều cao khi xương phát triển dài ra. Sự tăng trưởng này chủ yếu diễn ra ở hai đầu xương thay vì toàn bộ chiều dài của xương. Xương phát triển từ từ trong thời thơ ấu.
Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec là một trong những bệnh viện không những đảm bảo chất lượng chuyên môn với đội ngũ y bác sĩ, hệ thống trang thiết bị công nghệ hiện đại mà còn nổi bật với dịch vụ khám, tư vấn và chữa bệnh toàn diện, chuyên nghiệp; không gian khám chữa bệnh văn minh, lịch sự, an toàn và tiệt trùng tối đa.
Để đặt lịch khám tại viện, Quý khách vui lòng bấm số HOTLINE hoặc đặt lịch trực tiếp TẠI ĐÂY. Tải và đặt lịch khám tự động trên ứng dụng MyVinmec để quản lý, theo dõi lịch và đặt hẹn mọi lúc mọi nơi ngay trên ứng dụng.
Nguồn tham khảo: nutrition.org.uk
