Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi Thạc sĩ, Bác sĩ Nguyễn Văn Phấn - Trưởng đơn nguyên Chẩn đoán hình ảnh can thiệp - Khoa Chẩn đoán hình ảnh và Y học hạt nhân - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Times City.
Chụp động mạch gan số hóa xóa nền là thủ thuật can thiệp dùng thuốc cản quang có chứa I ốt để chụp hình động mạch thân tạng, động mạch gan chung, động mạch gan riêng, động mạch gan phải, gan trái và các nhánh phân thùy, hạ phân thùy trong gan. Chụp động mạch gan số hóa xóa nền giúp chẩn đoán các khối u gan có tăng sinh mạch, các bệnh lý phình mạch và dị dạng mạch, từ đó đưa ra phương pháp điều trị thích hợp.
1. Chỉ định, chống chỉ định chụp các động mạch gan số hóa xóa nền khi nào?
1.1 Chỉ định
● Bệnh nhân bị ung thư gan nguyên phát có chỉ định nút tắc động mạch gan bằng hóa chất kết hợp với Lipiodol (TACE) hoặc nút mạch bằng hạt vi cầu mang hóa chất, hạt vi cầu phóng xạ, hoặc nút mạch để giảm kích thước khối U trước phẫu thuật, đốt sóng cao tần.
● Ung thư gan nguyên phát, hoặc thứ phát tăng sinh mạch nhưng không có chỉ định phẫu thuật.
● Các khối Ung thư gan lớn vỡ gây chảy máu ổ bụng, ảnh hưởng đến tính mạng người bệnh cần được nút tắc nhánh mạch bị vỡ
● Các khối U gan lành tính kích thước lớn gây triệu chứng đau hoặc có nguy cơ vỡ.
● Nút túi phình động mạch gan bằng vòng xoắn kim loại, dị dạng thông động mạch gan – tĩnh mạch cửa.
● Chảy máu cấp tính ổ bụng sau chấn thương vỡ gan.
1.2 Chống chỉ định
● Rối loạn đông máu nặng và mất kiểm soát (prothrombin <60%, INR > 1.5, số lượng tiểu cầu < 50 G/l): Cần điều chỉnh trước khi can thiệp
● Xơ gan nặng: Child pugh C
● Huyết khối tĩnh mạch cửa
● Suy thận nặng độ IV
● Dị ứng với thuốc cản quang có chứa I ốt
● Phụ nữ mang thai
2. Quy trình chụp động mạch gan số hoá xoá nền
2.1 Nhân sự
- 2 bác sĩ chuyên khoa điện quang can thiệp
- 1 điều dưỡng viên
- 2 kỹ thuật viên x quang
- 1 bác sĩ gây mê nếu bệnh nhân không chịu hợp tác hoặc trẻ em dưới 5 tuổi.
- 1 kỹ thuật viên gây mê
2.2 Phương tiện máy móc
● Máy chụp mạch số hóa xóa nền (DSA)
● Máy bơm thuốc cản quang áp lực cao chuyên dụng.
● Hệ thống lưu trữ hình ảnh Pacs.
● Bộ áo chì, tạp dề, cổ chì, kính che chắn tia X.
2.3 Các bước thực hiện
● Người bệnh, người giám hộ được giải thích về quy trình làm thủ thuật, lợi ích, nguy cơ tai biến - biến chứng có thể gặp. Ký cam kết làm thủ thuật, cam kết sử dụng thuốc cản quang có chứa I ốt.
● Nhịn ăn, uống trước 6 giờ nếu gây mê; trước 4 giờ nếu không gây mê. Có thể uống nước tuy nhiên không được quá 50ml nước.
● Tại phòng can thiệp: người bệnh nằm ngửa, lắp máy theo dõi nhịp thở, mạch, huyết áp, điện tâm đồ, SpO2.
● Sát trùng vùng chọc động mạch đùi, phủ bộ khăn can thiệp mạch.
● Gây tê tại chỗ chọc động mạch đùi bằng Lidocain 2%
● Chọc vào động mạch đùi. Một số trường hợp đặc biệt có thể chọc từ động mạch quay nếu không thể chọc từ động mạch đùi. Đặt bộ mở đường vào động mạch.
● Luồn ống thông lên chụp động mạch thân tạng để đánh giá tổng thể động mạch gan, động mạch lách, động mạch vị tá tràng.
● Chụp động mạch mạc treo tràng trên để đánh giá hệ tĩnh mạch cửa.
● Xác định mạch máu tổn thương, sử dụng vi ống thông để luồn siêu chọn lọc vào cuống mạch cấp máu cho khối u.
● Gây tắc mạch siêu chọn lọc khối u bằng hỗn dịch hóa chất kết hợp với Lipiodol (TACE) hoặc nút mạch bằng hạt vi cầu mang hóa chất, hạt vi cầu phóng xạ đến khi toàn bộ khối u bị tắc hết.
● Chụp kiểm tra tình trạng tắc mạch của các cuống mạch nuôi, tiếp tục nút mạch chọn lọc nếu còn. Cuối cùng nút cuống mạch nuôi khối u bằng xốp sinh học (gelfoam).
● Rút ống thông và ống mở đường vào lòng mạch.
● Kết thúc thủ thuật, băng ép động mạch đùi hoặc đóng mạch đùi.
● Người bệnh nằm tại giường bệnh, bất động chân bên chọc mạch, điều dưỡng sẽ theo dõi biến chứng chảy máu ~ 8 giờ nếu băng ép, ~ 2 giờ nếu đóng mạch đùi.
● Theo dõi các chỉ số mạch, nhiệt độ, huyết áp, hô hấp.
● Dùng thuốc giảm đau, chống nôn trong trường hợp cần thiết.
● Duy trì các thuốc hỗ trợ chức năng gan.
