Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi Thạc sĩ, Bác sĩ Lưu Thị Bích Ngọc - Bác sĩ Chẩn đoán hình ảnh - Khoa Chẩn đoán hình ảnh và Y học hạt nhân - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Times City.
Kỹ thuật chụp cắt lớp vi tính có dựng hình 3D là kỹ thuật giúp định vị không gian của vị trí tổn thương và các vùng lân cận. Từ đó có biện pháp tiếp cận tổn thương và điều trị hiệu quả tốt nhất. Đây là kỹ thuật chụp không xâm lấn có giá trị cao trong chẩn đoán một số bệnh lý.
1. Chụp cắt lớp vi tính sọ não có dựng hình 3d là gì?
Chụp cắt lớp vi tính sọ não có dựng hình 3D là một kỹ thuật tiên tiến, giúp các nhà ngoại khoa định vị trong không gian vị trí của tổn thương, từ đó tìm ra được hướng tiếp tổn thương nhanh nhất và an toàn nhất. Kỹ thuật dựng hình 3D bao gồm dựng hình 3D nhu mô não, dựng hình 3D hộp sọ và 3D mạch máu não.
Kỹ thuật này giúp bác sĩ chẩn đoán bệnh lý ở não và phương pháp điều trị phù hợp. Kỹ thuật này có độ chính xác cao, thời gian xử lý nhanh hiệu quả trong một số bệnh lý cấp tính cần chẩn đoán và điều trị sớm.
2. Chỉ định và chống chỉ định của chụp cắt lớp vi tính sọ não có dựng hình 3d
Chỉ định:
● Các trường hợp nghi bất thường mạch máu não như là chảy máu dưới nhện, chảy máu nhu mô não, chảy máu các não thất...
● Dị dạng mạch máu não, phình động mạch não...
● Các trường hợp tổn thương xương sọ như: Vỡ xương sọ và các xương hàm mặt, lún sọ, dính khớp sọ sớm, biến dạng hộp sọ
● Có dị vật có thể cản quang trong sọ
● Các trường hợp u não có chỉ định mổ hoặc tia xạ định vị nổi
Chống chỉ định:
● Tương đối: Trong vùng thăm khám có nhiều kim loại gây nhiễu ảnh, người bệnh có thai đặc biệt 3 tháng đầu. Nếu mang thai bắt buộc phải chụp cần mặc áo chì để che phần bụng.
● Người bệnh có chống chỉ định dùng thuốc đối quang i-ốt như có tiền sử dị ứng với thuốc cản quang, suy thận, suy gan nặng, cường giáp trạng chưa điều trị ổn định...
3. Quy trình chụp cắt lớp vi tính sọ não có dựng hình 3d
3.1 Chuẩn bị
Người thực hiện: Cần có bác sĩ và kỹ thuật viên chuyên khoa chẩn đoán hình ảnh.
Phương tiện dùng để chụp chụp cắt lớp vi tính mạch máu não gồm có:
● Máy chụp cắt lớp vi tính đa dãy, máy bơm thuốc cản quang
● Phim chụp, máy in và hệ thống lưu trữ hình ảnh
● Thuốc cản quang iod tan trong nước
● Vật tư: Bơm kim tiêm loại 10, 20 và 50ml; kim tiêm luồn 18-20G; bơm tiêm cho máy bơm thuốc cản quang; dung dịch sát khuẩn da và niêm mạc; nước muối sinh lý, găng tay, khẩu trang, bộ khay, bông gạc.
● Hộp thuốc và những dụng cụ cần thiết để xử trí tai biến trong trường hợp có bất thường khi tiêm thuốc cản quang.
Người bệnh:
● Người bệnh được giải thích rõ ràng về cách chụp và những tai biến có thể xảy ra khi chụp, tiêm thuốc cản quang từ đó có thể phối hợp với người chụp.
● Tháo bỏ các vật dụng như khuyên tai, vòng cổ, cặp tóc... (nếu có)
● Cần nhịn ăn, uống trước 4giờ. Có thể uống nước nhưng không được quá 50ml.
● Người bệnh quá kích thích, không nằm yên, lo lắng và sợ hãi: Cho thuốc an thần trước khi chụp.
3.2 Các bước tiến hành
● Bước 1: Người bệnh được nằm ngửa trên bàn chụp, Di chuyển bàn chụp vào trong máy với định vị tia sáng cho vùng thăm khám. Đai băng sẽ giữ yên đầu đúng vị trí, Trong một số trường hợp, có thể sẽ được yêu cầu nín thở trong một khoảng ngắn.
● Bước 2: Tiến hành chụp định khu sọ não, đặt chụp sọ não theo một chương trình cho vùng thăm khám trên và dưới lều. Sau khi chụp thu lại hình ảnh trên màn hình, lựa chọn các ảnh cần thiết để bộc lộ bệnh lý.
● Bước 3: Tiến hành đặt tĩnh mạch để chuẩn bị tiêm thuốc đối quang vào cơ thể. Liều lượng thông thường là 1-2 ml/kg cân nặng.
● Bước 4: Chụp phim trước khi tiêm thuốc cản quang, mục đích để xóa nền.
● Bước 5: Thực hiện test bolus động mạch cảnh chung ở ngang mức đốt sống cổ C4. Tiếp theo lựa chọn thời điểm chụp để phát tia X trong thì bơm thuốc, đặt trường chụp từ C4 tới hết đỉnh sọ.
● Bước 6: Tiến hành bơm thuốc cản quang và chụp phim, có đuổi thuốc cản quang bằng nước muối sinh lý.
● Bước 7: Hình ảnh thu được sẽ được dựng hình theo các trương chình MIP, MPR, VRT để bộc lộ bệnh lý. Dựng hình 3D có thể dựng theo hình mạch máu, dựng theo hình nhu mô não, dựng theo hình hộp sọ...
3.3 Nhận định kết quả
Tiêu chuẩn ảnh thu được: Hình ảnh thu được cần rõ nét, không bị rung và nhiễu do cử động. Hiển thị được hệ thống động mạch não từ phần nền sọ tới vòm sọ. Dựng hình 3D hệ thống mạch máu não, nhu mô não, hộp sọ rõ ràng, đầy đủ.
Bác sĩ đọc tổn thương, mô tả tổn thương và in kết quả.
4. Những tai biến có thể xảy ra khi chụp cắt lớp vi tính sọ não có dựng hình 3d
Một số bệnh nhân có chứng sợ không gian hẹp có thể bị kích động lo lắng, sợ hãi: Xử trí bằng cách cho thuốc an thần và theo dõi khi chụp.
Một số tai biến có thể xảy ra do tiêm thuốc cản quang như:
● Sốc phản vệ: Sau khi tiêm thuốc cản quang, trong vòng khoảng 1 giờ xuất hiện các triệu chứng như ngứa, mày đay, phát ban, phù mạch, đau bụng, nôn, co thắt phế quản gây khó thở, thở rít, phù thanh quản gây khó thở, rút lõm lồng ngực, tụt huyết áp, sốc, bệnh nhân có thể mất ý thức. Cần xử trí theo phác đồ chống sốc phản vệ của bộ y tế.
● Suy thận do thuốc cản quang: Là tình trạng xuất hiện suy thận cấp hoặc tăng mức độ suy thận xuất hiện sau khi sử dụng thuốc cản quang, nhưng cần loại trừ các nguyên nhân khác ảnh hưởng đến chức năng thận. Thường xuất hiện trong vòng khoảng 3 ngày sau khi sử dụng thuốc cản quang. Biểu hiện là tăng creatinin huyết thanh trên 25% hoặc 44 μmol/l (0.5 mg/dl)
● Cơn bão giáp: Là một tình trạng nặng, nguy hiểm đến tính mạng người bệnh, trong những bệnh nhân đang bị bệnh lý cường tuyến giáp. Chính vì vậy việc khai báo tiền sử bệnh tật trước khi chụp tuyến giáp là rất cần thiết.
● Nguy cơ ảnh hưởng tới sự phát triển thai nhi nên những đối tượng là phụ nữ có thai, nhất là thai trong 3 tháng đầu thai kỳ cần cân nhắc kỹ trước khi chụp và khi chụp thường có áo bằng chì để bảo vệ vùng bụng.
● Phản ứng dị ứng như ngứa nhẹ, tuy nhiên các phản ứng này thường nhanh chóng biến mất.
Chụp cắt lớp vi tính có dựng hình 3D là kỹ thuật giúp chẩn đoán trong một số trường hợp. Nhưng để chẩn đoán chính xác cần có hệ thống thiết bị chụp tốt, kỹ thuật chụp đúng và quan trọng là bác sĩ có chuyên môn đọc tổn thương tốt. Nên lựa chọn những địa chỉ tin cậy để chụp, để hạn chế tai biến và chẩn đoán chính xác tình trạng bệnh.
