Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi Bác sĩ chuyên khoa I Nguyễn Thị Bích Nhĩ - Bác sĩ Chuyên khoa Mắt - Khoa Ngoại tổng hợp - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Nha Trang.
Thoái hóa võng mạc gây giảm thị lực trầm trọng, có thể dẫn đến mất thị lực hoàn toàn. Phương pháp mới điều trị thoái hóa võng mạc mở ra hy vọng cho hàng triệu bệnh nhân thoái hóa võng mạc trên toàn thế giới.
1. Thoái hóa võng mạc là gì?
Võng mạc là lớp màng thần kinh mỏng nằm ở áp sát nhãn cầu. Võng mạc có vai trò vô cùng quan trọng giúp cảm nhận ánh sáng và truyền tín hiệu thần kinh lên não để phân tích nhờ đó giúp chúng ta nhận biết được hình ảnh của sự vật. Để hình dung vai trò của võng mạc, ta liên hệ với cơ chế hoạt động của máy ảnh. Để chụp được ảnh, ánh sáng phản xạ từ vật được khúc xạ qua hệ thống thấu kính của máy ảnh và hội tụ lên phim. Tại phim, các tín hiệu ánh sáng sẽ gây các phản ứng hóa học và sau khi rửa ảnh, ta sẽ có được các tấm ảnh.
Tương tự như vậy, ánh sáng phản xạ từ vật sau khi được khúc xạ qua “hệ thấu kính” của mắt là giác mạc và thủy tinh thể sẽ được hội tụ lên giác mạc. Như vậy, giác mạc của mắt có vai trò như phim trong máy ảnh. Tại giác mạc, tín hiệu ánh sáng sẽ được các tế bào cảm thụ ánh sáng trên võng mạc chuyển thành tín hiệu thần kinh, các tín hiệu này sau đó được truyền đến não qua hệ thần kinh thị giác để tạo thành hình ảnh trong não bộ.
Thoái hóa võng mạc là tình trạng tổn thương các tế bào võng mạc của mắt gây ra do nhiều nguyên nhân khác nhau. Thoái hóa võng mạc gây giảm thị lực, có thể dẫn đến mù lòa làm suy giảm nghiêm trọng chất lượng cuộc sống người bệnh. Các dạng thoái hóa võng mạc thường gặp là:
1.1. Thoái hóa điểm vàng
Điểm vàng nằm ở trung tâm võng mạc, là nơi tập trung rất nhiều tế bào thần kinh, có vai trò quan trọng trong thu nhận hình ảnh, giúp não bộ nhận biết được màu sắc, độ sắc nét của hình ảnh. Bệnh thoái hóa điểm vàng khiến cho mắt mất khả năng nhìn chi tiết hình ảnh ở vùng trung tâm, vùng giữa hình ảnh bị mờ, méo mó, biến dạng. Người bệnh sẽ gặp khó khăn khi làm những công việc cần nhìn chi tiết như đọc sách, lái xe. Một triệu chứng quan trọng khác là khi nhìn trực tiếp một đường thẳng như khung cửa sổ, người bệnh sẽ thấy đường thẳng bị biến dạng, lượn sóng,...
Thoái hóa điểm vàng có hai dạng là thoái hóa điểm vàng khô và thoái hóa điểm vàng ướt. Thoái hóa điểm vàng ướt tuy chiếm tỷ lệ thấp, chỉ khoảng 10%, nhưng là thể bệnh nặng, gây mất thị lực nghiêm trọng.
Bệnh thoái hóa điểm vàng thường gặp ở người cao tuổi, người mắc bệnh đái tháo đường, người mắc bệnh tim mạch, nồng độ cholesterol máu cao, người hút thuốc lá, người thường xuyên sử dụng các thiết bị công nghệ như điện thoại, máy tính bảng,...
1.2. Thoái hóa võng mạc chu biên
Võng mạc chu biên là vùng võng mạc ở phía xa, không ảnh hưởng nhiều đến khả năng nhìn rõ mà quyết định đến thị trường, là khoảng không gian mắt bao quát được. Một nguyên nhân phổ biến gây thoái hóa võng mạc chu biên là do thoái hóa võng mạc cận thị. Ở người cận thị, đặc biệt là cận thị nặng, trục nhãn cầu sẽ phát triển dài hơn bình thường do đó võng mạc sẽ bị kéo căng, trở nên mỏng hơn và có thể thoái hóa thành những mảng teo võng mạc với nhiều kích thước khác nhau xuất hiện ở vùng chu biên của võng mạc. Thoái hóa võng mạc chu biên khi diễn tiến nặng có thể gây rách võng mạc, thậm chí có thể gây bong võng mạc, có thể dẫn đến mù hoàn toàn.
Các triệu chứng của thoái hóa võng mạc chu biên do thoái hóa võng mạc cận thị thường gặp là:
- Dấu hiệu ruồi bay: Bệnh nhân thấy những chấm đen bay trước mắt, cảm giác như ruồi, muỗi hoặc vệt dài như sợi tóc, rễ tre. Khi liếc mắt thì những chấm đen này cũng di chuyển theo.
- Dấu hiệu chớp sáng: Bệnh nhân thấy những chớp sáng như tia sét hoặc đốm sáng như đom đóm. Nhìn thấy cả khi nhắm mắt hoặc trời tối.
- Mất tầm nhìn: Các quầng đen lan dần từ phía xa đến vùng trung tâm gây mất tầm nhìn của bệnh nhân.
2. Phương pháp mới điều trị thoái hóa võng mạc
Các bệnh lý thoái hóa võng mạc như thoái hóa điểm vàng, thoái hóa võng mạc chu biên,... đang ngày càng gia tăng và có dấu hiệu ngày càng trẻ hóa. Các phương pháp điều trị thoái hóa võng mạc hiện nay chủ yếu nhằm mục đích làm chậm hoặc ngăn chặn sự phát triển của bệnh mà không chữa trị khỏi bệnh hoàn toàn.
Một phương pháp mới điều trị thoái hóa võng mạc được nghiên cứu trong thời gian gần đây đã mở ra hy vọng cho hàng triệu bệnh nhân thoái hóa võng mạc trên toàn thế giới, đó là điều trị thoái hóa võng mạc bằng tế bào gốc. Các tế bào gốc sẽ thay thế các tế bào bị mất trong mắt, giải phóng các yếu tố tăng trưởng giúp sửa chữa các tổn thương của tế bào thần kinh, bảo vệ các tế bào thần kinh võng mạc nội sinh khỏi sự chết đi, đồng thời cảm sự sự tăng sinh các tế bào kết nối mới.
Các tế bào tiền thân giác mạc có thể được tạo ra từ tế bào gốc phôi (Embryonic stem cell- ESC), tế bào gốc vạn năng cảm ứng induced pluripotent stem cells- iPSC) hoặc tế bào gốc trung mô (Mesenchymal Stem Cell-MSC). Các nghiên cứu cho thấy, các tế bào ESC và iPSC có tiềm năng lớn trong sửa chữa các tế bào võng mạc bằng cách thay thế các thụ thể cảm nhận ánh sáng đặc trưng hoặc thay thế các tế bào sắc tố võng mạc. Còn các tế bào MSC hữu ích trong việc tiết các yếu tố bảo vệ tế bào hạch của võng mạc, kích thích sự tái tạo của các sợi trục thần kinh võng mạc.
Các thử nghiệm y khoa phương pháp mới điều trị thoái hóa võng mạc bằng tế bào gốc đã được thực hiện nhiều nước trên thế giới. Năm 2018, lần đầu tiên trên thế giới, các bác sĩ tại Anh đã sử dụng tế bào gốc để điều trị thành công cho hai bệnh nhân bị thoái hóa điểm vàng. Trong ca phẫu thuật kéo dài khoảng hai tiếng, bác sĩ đã đưa miếng dán chứa tế bào gốc vào võng mạc của các bệnh nhân, miếng dán này chứa nhiều loại tế bào đa dạng trong biểu mô võng mạc và được phủ một hợp chất tổng hợp giúp dính tại chỗ. Trước phẫu thuật cả hai bệnh nhân rất khó khăn để nhìn rõ mọi thứ ngay cả khi ở gần thì sau phẫu thuật, thị lực của bệnh nhân đã cải thiện rất nhiều, bệnh nhân có thể đọc sách và làm việc nhà.
Tuy nhiên, phương pháp này cần nhiều thử nghiệm lớn hơn và sự phê duyệt của các cơ quan chức năng, tuy nhiên những kết quả thành công ban đầu mang lại niềm hy vọng rằng liệu pháp tế bào gốc điều trị cho bệnh nhân thoái hóa võng mạc có thể thành hiện thực cho tương lai gần.
XEM THÊM
