Phục hồi chức năng sau tổn thương tủy sống

Phục hồi chức năng sau tổn thương tủy sống đóng vai trò quan trọng trong quá trình điều trị cho bệnh nhân, giúp hồi phục và thích nghi tốt hơn. Phục hồi chức năng mang lại nhiều lợi ích, bao gồm ngăn ngừa các biến chứng, hỗ trợ tăng cường sức mạnh, phục hồi kỹ năng sinh hoạt cơ bản, đồng thời giải quyết các vấn đề tâm lý nhằm nâng cao chất lượng cuộc sống cho người bệnh.

Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi Thạc sĩ, Bác sĩ chuyên khoa I Nguyễn Thị Thanh Bình - Bác sĩ Phục hồi chức năng - Khoa Ngoại tổng hợp - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Đà Nẵng.

1. Tổng quan về tổn thương tuỷ sống

Tổn thương tủy sống là tình trạng gây liệt hoặc suy giảm khả năng vận động của tứ chi hoặc hai chi dưới, kèm theo nhiều rối loạn khác như cảm giác, hô hấp, chức năng bàng quang, đường ruột và dinh dưỡng.  

Phục hồi chức năng cho bệnh nhân tổn thương tủy sống bao gồm việc áp dụng các phương pháp y học, xã hội học, giáo dục học, kinh tế và các kỹ thuật phục hồi chức năng nhằm giúp họ tái hòa nhập xã hội, có cơ hội bình đẳng tham gia các hoạt động gia đình, xã hội cũng như duy trì một cuộc sống gần nhất với bình thường trong điều kiện của họ. 

2. Các bài tập phục hồi chức năng sau tổn thương tủy sống

Phục hồi chức năng sau tổn thương tủy sống đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ giữa bác sĩ, người chăm sóc và chính bệnh nhân. Đây là một quá trình lâu dài với nhiều nội dung cần thực hiện đồng thời nhằm đảm bảo hiệu quả tối ưu trong việc phục hồi chức năng và cải thiện chất lượng cuộc sống cho người bệnh.

2.1 Tập vật lý trị liệu nhằm phục hồi chức năng sau tổn thương tuỷ sống

2.1.1 Tập thở và ho

Người bị tổn thương tủy sống ở các đoạn cao vùng cổ và ngực thường đối mặt với tình trạng liệt một phần các cơ hô hấp, khiến họ mất khả năng ho, gây tích tụ đờm dãi và tăng nguy cơ viêm phổi. Để hỗ trợ, hãy đặt hai tay trước ngực bệnh nhân và ấn nhẹ nhàng xuống khi ho để đẩy đờm ra ngoài, nhưng phải cẩn thận tránh làm ảnh hưởng đến cột sống.

2.1.2 Tập vận động nhằm phục hồi chức năng sau tổn thương tuỷ sống

Trong giai đoạn đầu sau khi bị tổn thương tủy sống, người bệnh thường phải nằm bất động, dẫn đến hiện tượng co rút cơ, đặc biệt tại các khớp. Tình trạng này có thể đi kèm với cứng khớp, gây khó khăn cho việc vận động. Vì thế, cần cử động thường xuyên các khớp ở chi bị liệt, khoảng 10 lần mỗi ngày, ở cả tư thế ngồi và nằm.

2.1.3 Tập tăng sức mạnh các cơ ở chi và thân mình

Đặt bệnh nhân ở tư thế ngồi, hai tay chống vững trên hai hộp gỗ hoặc đệm cứng dày khoảng 15 cm. Hướng dẫn người bệnh dùng sức mạnh của hai cánh tay để nâng thân mình lên và giữ tư thế này trong 10 giây. Thực hiện động tác này 10 lần.

Khi nằm ngửa, khuyến khích bệnh nhân gập người, cố gắng đưa tay chạm vào đầu gối trong khi giữ hai chân duỗi thẳng. Lặp lại động tác này 10 lần.

Các bài tập tăng cường sức cơ nên đa dạng hóa để tạo hứng thú cho người bệnh. Bệnh nhân có thể sử dụng tạ hoặc túi cát để thực hiện các động tác kéo hoặc nâng từ từ, với mỗi động tác lặp lại 10 lần.

2.1.4 Tập đứng

Hỗ trợ bệnh nhân tập đứng dậy để cải thiện tuần hoàn máu, giúp cơ thể dễ dàng đào thải các chất cặn bã như nước tiểu và phân. 

2.2 Lấy lại khả năng thực hiện các hoạt động sinh hoạt hằng ngày

Mục tiêu quan trọng sau khi một người gặp tổn thương tủy sống là hướng tới một cuộc sống độc lập. Những người bị tổn thương ở các đoạn tủy thấp hơn khu vực tủy cổ thường có khả năng phục hồi và học cách tự chăm sóc bản thân dễ dàng hơn.

2.2.1 Chăm sóc da

Nếu bệnh nhân có thể tự lăn trở, nên khuyến khích họ thường xuyên thay đổi tư thế để ngăn ngừa loét do tì đè. Khi muốn lăn sang phải, hãy hướng dẫn họ bắt chéo chân trái qua chân phải, đưa hai tay sang bên trái, sau đó dùng lực đẩy mạnh tay về bên phải và nghiêng đầu sang phải để chuyển tư thế sang phía đó.

Trong trường hợp bệnh nhân không tự lăn trở được, người chăm sóc cần hỗ trợ bằng cách thay đổi tư thế nằm xa hoặc gần người bệnh. Khi đặt bệnh nhân ở tư thế nằm nghiêng, nên nhẹ nhàng đưa vai bên dưới hơi ra phía trước để tránh áp lực lên xương vai, giảm nguy cơ loét.

Nên sử dụng nệm nước hoặc nệm lót ngồi để phòng ngừa loét. Người chăm sóc cũng cần vệ sinh da sạch sẽ và chăm sóc, rửa vết loét hàng ngày nếu xuất hiện biến chứng.

2.2.2 Chăm sóc đường tiểu

Hướng dẫn bệnh nhân cách vệ sinh bộ phận sinh dục sạch sẽ, tự đặt ống thông tiểu và gắn túi đựng nước tiểu một cách an toàn. Thực hiện đúng các bước này sẽ giúp ngăn ngừa nguy cơ nhiễm trùng đường tiểu và duy trì vệ sinh cá nhân hiệu quả.

2.2.3 Chăm sóc đường tiêu hoá

Đa số bệnh nhân tổn thương tủy sống không còn khả năng tự rặn khi đại tiện. Hãy hướng dẫn họ thực hiện việc hỗ trợ đại tiện bằng cách dùng tay nhẹ nhàng lấy phân ra ngoài mỗi ngày, giúp duy trì đều đặn hoạt động ruột và tránh tình trạng táo bón. 

2.3 Hỗ trợ về mặt tâm lý

Đây là yếu tố không thể bỏ qua khi điều trị cho người bị tổn thương tủy sống. Chấn thương gây mất khả năng vận động đột ngột có thể tạo ra một cú sốc tâm lý lớn, dễ dẫn đến lo âu, thất vọng, buồn bã, chán nản và cáu gắt. Phản ứng tâm lý này là tự nhiên, nhưng nếu không được quan tâm và giải quyết sẽ ảnh hưởng tiêu cực đến quá trình điều trị. Gia đình và đội ngũ y tế cần có sự thấu hiểu và hỗ trợ qua các cách sau:

Thể hiện sự thông cảm và luôn sẵn sàng hỗ trợ người bệnh.

• Thường xuyên động viên và tạo cơ hội cho người bệnh tham gia các hoạt động giải trí, giúp giải tỏa căng thẳng.
• Khuyến khích người bệnh tự chăm sóc bản thân, hỗ trợ khi cần thiết mà không để họ làm mọi việc một mình.
• Giải thích từ từ về tình trạng khuyết tật, tránh giấu giếm hoặc nói dối về khả năng phục hồi hoàn toàn.
• Động viên người bệnh giao lưu với những người cùng cảnh ngộ để trò chuyện, giúp họ cảm thấy lạc quan và vui vẻ hơn.

2.4 Thay đổi môi trường sống

Bên cạnh việc tập luyện sau phục hồi chức năng sau tổn thương tủy sống, việc điều chỉnh môi trường sống cũng đóng vai trò quan trọng đối với người bệnh:

Môi trường sống cần được điều chỉnh để phù hợp với nhu cầu sinh hoạt và di chuyển của người bệnh, giúp họ cảm thấy thoải mái và tự chủ hơn. Dưới đây là một số gợi ý:

• Mở rộng các cửa ra vào, đặc biệt là cửa phòng tắm, để xe lăn có thể di chuyển dễ dàng.
• Loại bỏ bậc thềm hoặc vật cản trên các lối đi, đảm bảo đường di chuyển thông thoáng và an toàn.
• Lắp đặt tay vịn xung quanh khu vực vệ sinh để hỗ trợ việc di chuyển và giữ thăng bằng.
• Thiết kế khu bếp với độ cao phù hợp và đầy đủ tiện nghi, giúp người bệnh có thể tự thực hiện công việc nội trợ ngay cả khi ngồi trên xe lăn. 

Phòng tập Phục hồi chức năng tại Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec được trang bị đầy đủ máy móc đồng bộ và tân tiến nhất.

• Chuỗi phòng tập liên hoàn khép kín: Từ vận động thô đến vận động tinh, hỗ trợ phục hồi chức năng di chuyển, sinh hoạt và tập luyện chức năng bàn tay.
• Hệ thống thiết bị cao cấp: Máy móc, giường tập và dụng cụ chuyên dụng từ các nước như Hà Lan, Italia, Nhật Bản, tích hợp công nghệ tin học tiên tiến, tối ưu hóa quá trình điều trị và phục hồi chức năng cho người bệnh.
• Phòng điều trị chuyên sâu: Bao gồm phục hồi chức năng sau phẫu thuật, vật lý trị liệu hô hấp nhi, điều trị bằng sóng xung kích và từ trường.

Phòng tập Phục hồi chức năng tại Vinmec cung cấp các dịch vụ đa dạng, đáp ứng nhu cầu phục hồi cho nhiều đối tượng bệnh nhân:

• Phục hồi chức năng sau phẫu thuật chấn thương chỉnh hình: Hỗ trợ phục hồi sau các ca thay khớp, kết hợp xương, tái tạo dây chằng và các can thiệp chấn thương khác.
• Phục hồi chức năng cho các bệnh lý thần kinh trung ương và ngoại biên.
• Phục hồi chức năng cho bệnh nhân ung thư.
• Phục hồi chức năng cho các bệnh lý cột sống: Điều trị các vấn đề như đau lưng, đau cổ vai gáy, thoái hóa cột sống, thoát vị đĩa đệm…

Quá trình phục hồi chức năng sau tổn thương tủy sống đòi hỏi thời gian và nỗ lực không nhỏ. Tuy nhiên, với sự kiên trì của người bệnh cùng với sự hỗ trợ từ gia đình và các chuyên gia y tế, người bệnh có thể từng bước cải thiện chất lượng cuộc sống, mở ra một tương lai lạc quan hơn.

Để đặt lịch khám tại viện, Quý khách vui lòng bấm số HOTLINE hoặc đặt lịch trực tiếp TẠI ĐÂY. Tải và đặt lịch khám tự động trên ứng dụng MyVinmec để quản lý, theo dõi lịch và đặt hẹn mọi lúc mọi nơi ngay trên ứng dụng.