Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi Bác sĩ chuyên khoa I Trần Thanh Phước - Bác sĩ Nhi - Trung tâm Nhi - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Times City.
Sử dụng vắc-xin là phương pháp phòng bệnh hiệu quả và tiết kiệm nhất. Tuy nhiên trên thực tế không có loại vắc xin nào là không tiềm ẩn nguy cơ, và các phản ứng bất lợi dù ít nhưng vẫn có thể xảy ra sau khi sử dụng.
1. Tổng quan về các phản ứng và tác dụng không mong muốn sau khi sử dụng vắc - xin
Vắc-xin tạo ra đáp ứng miễn dịch trong cơ thể người sử dụng thông qua phản ứng của cơ thể với kháng nguyên trong vắc-xin. Các phản ứng tại chỗ và phản ứng hệ thống (chẳng hạn như đau, sốt) có thể xảy ra như một phần của đáp ứng miễn dịch.
Một vắc-xin lý tưởng là vắc-xin không gây ra phản ứng, hoặc chỉ xảy ra các phản ứng bất lợi nhẹ .Thêm vào đó, các thành phần khác có trong vắc xin (ví dụ như tá dược, chất ổn định, và chất bảo quản) có thể gây khởi phát phản ứng. Một vắc xin tốt là vắc xin ít gây phản ứng (hạn chế gây ra phản ứng ở mức thấp nhất, dù là phản ứng nhẹ) trong khi tạo được đáp ứng miễn dịch ở mức cao nhất.
Phản ứng sau khi sử dụng vắc- xin là tình trạng đáp ứng của cá nhân đơn lẻ đối với thành phần của vắc-xin đã sử dụng cho cá nhân đó, ngay cả khi vắc-xin đó đảm bảo hoàn toàn các yêu cầu bảo quản, vận chuyển, chuẩn bị và chỉ định.
Các phản ứng bất lợi có thể xảy ra ở các mức độ khác nhau, từ những tác dụng không mong muốn nhẹ cho tới những phản ứng nặng và nghiêm trọng (do đó song song với việc sử dụng vắc-xin là cần phải nắm rõ những phản ứng bất lợi có thể xảy ra).
Tuy nhiên luôn luôn cần ghi nhớ sử dụng vắc-xin là phương pháp an toàn và hiệu quả hơn, so với việc mạo hiểm với những căn bệnh truyền nhiễm mà lẽ ra có thể phòng ngừa được bằng vắc-xin.
2. Phân loại các phản ứng có thể gặp sau khi sử dụng vắc-xin
Các phản ứng sau khi sử dụng vắc xin có thể phân thành hai nhóm như sau:
- Các phản ứng nhẹ:
- Thường xảy ra sau khi sử dụng vắc xin vài giờ.
- Biến mất sau khoảng thời gian ngắn, ít nguy hiểm.
- Phản ứng tại chỗ gồm: đau, sưng, đỏ tại vị trí tiêm chủng.
- Phản ứng toàn thân gồm: sốt nhẹ, ớn lạnh, khó chịu, mệt mỏi, đau cơ, đau khớp, đau đầu, mất cảm giác ngon miệng.
- Các phản ứng nhẹ thường xảy ra sớm trong ngày sử dụng vắc xin hoặc ngày hôm sau (trừ trường hợp nổi mề đay do vắc-xin sởi có thể xuất hiện sau khi sử dụng vắc-xin 6 - 12 ngày), và kéo dài trong một vài ngày.
- Các phản ứng nặng:
- Thường không để lại các hậu quả lâu dài.
- Có thể gây ra khuyết tật.
- Hiếm khi xảy ra tình trạng đe dọa tính mạng.
- Bao gồm cả động kinh và phản ứng dị ứng gây ra bởi phản ứng của cơ thể với thành phần có trong vắc-xin.
Các phản ứng nặng sau khi sử dụng vắc xin bao gồm động kinh, giảm tiểu cầu, cơn giảm trương lực giảm phản ứng (hypotonic hyporesponsive episode - HHE), quấy khóc kéo dài, phản ứng phản vệ,...
Đa số các phản ứng nặng sau khi sử dụng vắc xin không để lại hậu quả lâu dài. Ngay cả phản ứng phản vệ tuy có thể đe dọa tính mạng nhưng có thể can thiệp điều trị được mà không để lại di chứng.
2.1 Các phản ứng nghiêm trọng sau khi sử dụng vắc xin
Các phản ứng nghiêm trọng thực ra nằm trong phân loại các phản ứng nặng sau khi sử dụng vắc xin, nhưng lại cần được nhấn mạnh, lưu tâm để sớm phát hiện và có biện pháp can thiệp thích hợp (ví dụ như phản ứng phản vệ sau khi sử dụng vắc xin có thể đe dọa tính mạng, do đó cần phát hiện sớm và kịp thời điều trị).
Các phản ứng được coi là nghiêm trọng nếu:
- Gây ra tử vong.
- Đe dọa tính mạng.
- Yêu cầu phải nhập viện điều trị hoặc nếu đang điều trị tại viện thì thời gian nằm viện bị kéo dài.
- Để lại hậu quả là khuyết tật (hoặc giảm chức năng) đáng kể hoặc dai dẳng.
- Gây bất thường bẩm sinh hoặc dị tật thai nhi.
- Cần có can thiệp để tránh các tổn thương hoặc di chứng vĩnh viễn.
2.2 Cách xử trí khi xảy ra các phản ứng nghiêm trọng
- Sốc phản vệ: Thường xuất hiện trong hoặc ngay sau khi tiêm chủng với các triệu chứng như kích thích, vật vã, mẩn ngứa, nổi mày đay, ban đỏ, phù Quincke, mạch nhanh nhỏ khó bắt, huyết áp tụt có khi không đo được, khó thở, nghẹt thở, đau quặn bụng, tiêu tiểu không tự chủ, đau đầu, chóng mặt, đôi khi hôn mê, choáng váng, giãy giụa, co giật,... Trường hợp này cần dừng ngay việc tiêm vắc-xin, tiến hành cấp cứu xử trí sốc phản vệ sau tiêm chủng theo phác đồ của bộ Y tế và chuyển bệnh nhân đến đơn vị hồi sức tích cực của bệnh viện gần nhất;
- Phản ứng quá mẫn cấp tính: Thường xảy ra trong vòng 2 giờ sau tiêm chủng với một hoặc nhiều triệu chứng như thở khò khè, ngắt quãng do co thắt khí phế quản và thanh quản, phù nề thanh quản, phát ban, phù nề ở mặt hoặc phù nề toàn thân. Để xử trí, nên cho bệnh nhân dùng thuốc kháng histamin, phòng ngừa bội nhiễm, đảm bảo nhu cầu dịch và dinh dưỡng của cơ thể. Trường hợp phản ứng nặng cần cho người bệnh thở oxy và xử trí tương tự sốc phản vệ;
- Co giật: Thường là những cơn co giật toàn thân, không kèm theo triệu chứng tại chỗ, có thể sốt hoặc không. Cần điều trị hỗ trợ hô hấp như thông đường thở, hút đờm dãi, thở oxy. Có thể dùng thuốc chống co giật như Diazepam hoặc các loại thuốc khác theo đúng phác đồ xử trí co giật.
Các phản ứng nặng (bao gồm cả các phản ứng nghiêm trọng) rất hiếm (thậm chí là vô cùng hiếm) xảy ra. Hãy luôn ghi nhớ rằng sử dụng vắc-xin là phương pháp an toàn và hiệu quả hơn, so với việc mạo hiểm với những căn bệnh truyền nhiễm mà lẽ ra có thể phòng ngừa được bằng vắc xin.
Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec luôn cung cấp dịch vụ tiêm vắc-xin được sản xuất bởi các công ty uy tín được cấp phép bởi bộ Y tế phù hợp theo độ tuổi cần tiêm chủng, đảm bảo an toàn từ khâu kiểm nhập, bảo quản đến khi sử dụng.
- Trẻ sẽ được các bác sĩ chuyên khoa nhi - vắc-xin thăm khám, sàng lọc đầy đủ các vấn đề về thể trạng và sức khỏe, tư vấn về vắc-xin phòng bệnh và phác đồ tiêm, cách theo dõi và chăm sóc trẻ sau tiêm chủng trước khi ra chỉ định tiêm vắc-xin theo khuyến cáo mới nhất của Bộ Y tế & Tổ chức Y tế thế giới nhằm đảm bảo hiệu quả tốt và an toàn nhất cho trẻ.
- Đội ngũ bác sĩ và điều dưỡng nhi giàu kinh nghiệm, chuyên nghiệp, hiểu tâm lý trẻ và áp dụng cách giảm đau hiệu quả cho trẻ trong quá trình tiêm chủng.
- 100% trẻ tiêm chủng được theo dõi 30 phút sau tiêm và đánh giá lại sức khỏe trước khi ra về.
- Được theo dõi đa khoa trước, trong và sau tiêm chủng tại Hệ thống y tế Vinmec và luôn có ekip cấp cứu sẵn sàng phối hợp với phòng tiêm chủng xử trí các trường hợp sốc phản vệ, suy hô hấp - ngừng tuần hoàn, đảm bảo xử lý kịp thời, đúng phác đồ khi có sự cố xảy ra.
- Phòng tiêm chủng thoáng mát, có khu chơi, giúp trẻ có cảm giác thoải mái như đang dạo chơi và có tâm lý tốt trước và sau khi tiêm chủng.
- Vắc xin được nhập khẩu và bảo quản tại hệ thống kho lạnh hiện đại, với dây chuyền bảo quản lạnh (Cold chain) đạt tiêu chuẩn GSP, giữ vắc-xin trong điều kiện tốt để đảm bảo chất lượng.
- Bố mẹ sẽ nhận tin nhắn nhắc lịch trước ngày tiêm và thông tin tiêm chủng của bé sẽ được đồng bộ với hệ thống thông tin tiêm chủng Quốc gia.
Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec hiện đang cung cấp Chương trình tiêm chủng trọn gói với nhiều loại vắc-xin đa dạng cho các đối tượng khác nhau, từ trẻ sơ sinh, trẻ nhỏ, người lớn, phụ nữ trước và trong khi mang thai.
Riêng trong tháng 12/2019, Vinmec miễn phí tiêm Vắc-xin Viêm gan B sơ sinh (tiêm ngay sau khi sinh) cho bé khi đăng kí Gói tiêm chủng trọn gói dành cho trẻ từ 0-1 tuổi hoặc từ 0-2 tuổi.
Để đặt lịch khám tại viện, Quý khách vui lòng bấm số HOTLINE hoặc đặt lịch trực tiếp TẠI ĐÂY. Tải và đặt lịch khám tự động trên ứng dụng MyVinmec để quản lý, theo dõi lịch và đặt hẹn mọi lúc mọi nơi ngay trên ứng dụng.
Bài viết tham khảo nguồn: vaccines.gov
