Mẹ cần biết: Một số cảnh báo bệnh khi trẻ nôn

Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi Ths.BS Nguyễn Thanh Hưng - Trưởng khoa Nhi - Sơ sinh, Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Nha Trang. Bác đã có nhiều năm làm việc trong chuyên ngành Nhi khoa tổng quát và sơ sinh. Bác có thế mạnh trong việc khám, điều trị các bệnh lý chuyên sâu về hô hấp nhi khoa.

Cha mẹ không nên chủ quan khi trẻ bị nôn, cần phải theo dõi khi thấy bé nôn và đưa bé đến gặp bác sĩ ngay khi có nghi ngờ tình trạng nôn của bé là biểu hiện bất thường của các loại bệnh lý.

1. Hiện tượng nôn trớ ở trẻ

Nôn là hiện tượng thức ăn trong dạ dày bị đẩy lên thực quản rồi trào ra miệng có áp lực.

Trớ (là từ dân gian) là hiện tượng phổ biến hay gặp ở trẻ nhỏ và trẻ sơ sinh. Thuật ngữ này thường được gọi cho tình trạng trào ngược dạ dày thực quản, sữa hay thức ăn có thể trào ra khóe miệng. Tại Mỹ, 50% trẻ dưới 3 tháng và khoảng 67% trẻ 4 tháng tuổi bị “trớ” ít nhất 1 lần trong ngày.

2. Nguyên nhân gây nôn trớ ở trẻ nhỏ

2.1. Trớ ở trẻ

Như đã nói, đa số các trường hợp “trớ” thường không là bệnh lý nên có thể điều trị tại nhà, các phụ huynh cần được giải thích rõ để tránh lo lắng quá mức, đồng thời lưu ý hai vấn đề chính khi điều trị tại nhà: Tư thế của trẻ và dinh dưỡng.

Tư thế

• Nên cho trẻ nằm đầu cao 30 độ.
• Ẵm đứng trẻ 30 phút sau bú.
• Không nên mặc quần áo quá chật.

Dinh dưỡng

• Chia nhỏ lượng sữa.
• Không nên cho trẻ bú lại ngay sau trớ.
• Có thể cho trẻ bú sữa ít gây dị ứng trong khoảng 2 tuần nếu nghi ngờ trớ do dị ứng sữa.

Dấu hiệu cần nhập viện

• Trẻ có cơn ngưng thở, tím tái.
• Thở nhanh, co lõm nhiều.
• Khò khè hoặc ho kéo dài.
• Trớ có kèm máu hoặc dịch vàng, xanh.
• Chậm lên cân, quấy khóc bứt rứt nhiều.

2.2. Nôn do bệnh lý

Có thể nôn là biểu hiện của những bệnh lý đường tiêu hóa hoặc cũng có thể là triệu chứng của bệnh lý đường hô hấp hay là bệnh lý toàn thân. Một số bệnh gây nôn ở trẻ và dấu hiệu nhận biết:

● Viêm dạ dày ruột do virus hoặc vi khuẩn và ngộ độc thức ăn: Đây là nguyên nhân bệnh lý phổ biến nhất gây nôn ở trẻ.

Rất khó để phân biệt các bệnh viêm dạ dày ruột do virus, vi khuẩn với ngộ độc thức ăn vì biểu hiện khởi phát bệnh khá giống nhau: trẻ nôn liên tục 5 - 30 phút/lần trong 12 giờ đầu.

Tuy nhiên, vẫn có một số dấu hiệu để phân biệt 2 bệnh này:

- Bệnh viêm dạ dày do nhiễm virus khởi phát đột ngột, trẻ nôn, sốt cao và đau bụng. Tình trạng nôn có thể kéo dài tới 3 ngày. Trẻ bị tiêu chảy thường xuất hiện trong ngày đầu hoặc ngày thứ hai.

- Trường hợp ngộ độc thức ăn, bệnh khởi phát 2-12 h sau khi ăn phải thực phẩm kém chất lượng. Nôn xuất hiện vài giờ sau khi ăn phải thức ăn không đảm bảo và thường không kéo dài quá 12 giờ. Trẻ thường không bị sốt và có thể có hoặc không có tiêu chảy.

• Tắc ruột: Đây là bệnh lý hiếm gặp nhưng lại rất nguy hiểm. Triệu chứng rõ nhất của tắc ruột là đau bụng dữ dội, ngoài ra trẻ còn có các triệu chứng khác như nôn ra mật xanh vàng, nôn vọt, nhợt nhạt, vã mồ hôi...
• Nhiễm trùng tiết niệu: Nếu các mẹ thấy bé sốt cao và nôn trong vài ngày, đi tiểu bị đau rát hoặc nước tiểu có mùi khó chịu thì nên nghĩ đến bé có thể bị nhiễm trùng tiết niệu
• Lồng ruột: Với những trẻ dưới 4 tuổi, nôn có thể là biểu hiện của lồng ruột. Một số biểu hiện khác đi kèm là bé thường co chân về phía bụng, phân lỏng, có thể có máu trong phân. Nếu mắc bệnh lý này bé cần được điều trị cấp cứu vì nó rất nguy hiểm.
• Hẹp phì đại môn vị: Với các bé từ 3 - 5 tuần tuổi có triệu chứng nôn dữ dội nhiều lần, trẻ cứ bú rồi nôn rồi lại đói lặp đi lặp lại thì các mẹ cần nghĩ đến bé có thể bị bệnh hẹp phì đại môn vị. Các bé bị bệnh này cần được chỉ định phẫu thuật.
• Ho, cảm, nhiễm trùng đường hô hấp: Trẻ thường bị nôn sau cơn ho nặng.

3. Cha mẹ cần làm gì khi bé bị nôn?

Bé nôn nhiều thường dẫn đến mất nước nên cha mẹ cần tránh cho bé bị mất nước bằng cách cho bé uống bù Oresol chia nhỏ hoặc đút thìa.

• Chia nhỏ bữa ăn, cho bé ăn thành nhiều bữa.
• Vuốt lưng cho bé sau khi ăn và hạn chế cho bé chạy nhảy, đùa nghịch ít nhất 20 phút sau ăn.
• Cho bé nghỉ ngơi nhiều.
• Nếu sau 12 - 24 h mà tình trạng của bé ổn định thì các mẹ có thể cho bé ăn theo chế độ bình thường trở lại.
• Tuyệt đối không được cho trẻ sử dụng các loại thuốc chống nôn mà không có chỉ định của bác sĩ.

4. Khi nào các mẹ cần đưa bé đến khám bác sĩ?

Trẻ bị nôn cần được đưa đến các cơ sở uy tín để được bác sĩ thăm khám và điều trị y tế khi:

• Có cử chỉ mất tri giác; sốt cao, đau đầu, đau bụng quằn quại.
• Có dấu hiệu mất nước (miệng khô, tiểu ít) hoặc cha mẹ nghi ngờ trẻ bị ngộ độc thức ăn.
• Nôn ra máu hoặc mật.
• Trẻ lơ mơ hoặc ở trạng thái kích thích.
• Co giật.
• Liên tục nôn trớ hay tiếp tục nôn trớ trên 24 tiếng.

Nôn trớ có thể là biểu hiện sinh lý xảy ra ở trẻ sơ sinh, tuy nhiên, nếu tình trạng này kéo dài ảnh hưởng đến sức khỏe của bé, cha mẹ cần có sự trợ giúp từ bác sĩ để thăm khám, kiểm tra xác định nguyên nhân bệnh sớm, tránh hậu quả xấu.

Ở Việt Nam hiện nay cứ 10 trẻ dưới 5 tuổi có đến 7 trẻ thiếu kẽm và 10 bà mẹ có thai có đến 8 người bị thiếu kẽm. Tỷ lệ thiếu kẽm ở phụ nữ có thai là 80,3%, phụ nữ tuổi sinh đẻ 63,6% và trẻ em dưới 5 tuổi là 69,4%. Biểu hiện bé thiếu kẽm thường thấy đó chính là chậm tăng trưởng, suy dinh dưỡng nhẹ và vừa, chậm tăng trưởng chiều cao, và có 1 số triệu chứng quan sát được như trẻ chán ăn hoặc giảm ăn, giảm bú, không ăn thịt cá, chậm tiêu, táo bón nhẹ, buồn nôn và nôn kéo dài ở trẻ. Bên cạnh việc bổ sung kẽm hợp lý, cha mẹ cũng cần bổ sung cho trẻ các vitamin và khoáng chất quan trọng khác như lysine, crom, vitamin nhóm B,... cho con ăn ngon, có hệ miễn dịch tốt, tăng cường đề kháng để ít ốm vặt và ít gặp các vấn đề tiêu hóa.

Hãy thường xuyên truy cập website vinmec.com và cập nhật những thông tin hữu ích để chăm sóc cho bé và cả gia đình nhé.