Làm thế nào để vẫn trẻ trung, xinh đẹp sau tuổi 40?

Bài viết được viết bởi Tiến sĩ, Bác sĩ Phạm Thị Hồng Hoa - Bác sĩ Nội Tiết Tiểu Đường - Khoa Nội tổng hợp - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Times City

Cuộc đời người phụ nữ trải qua nhiều giai đoạn, trong đó 1/3 cuộc đời là thời kỳ mãn kinh. Trước khi mãn kinh, người phụ nữ sẽ trải qua giai đoạn tiền mãn kinh thường bắt đầu từ tuổi 41- 45. Tiền mãn kinh có thể chỉ 5-7 tháng, nhưng cũng có thể dài 2- 4 năm, có người kéo dài 5-10 năm. Đây là một sự chuyển tiếp, một hiện tượng sinh lý tự nhiên chứ không phải là biến cố. Có người trải qua giai đoạn này một cách êm ả, nhẹ nhàng. Vậy cần chuẩn bị những gì để ngay cả khi tiền mãn kinh – mãn kinh, chúng ta vẫn là những người phụ nữ xinh đẹp, trẻ trung, tràn đầy hạnh phúc và có một đời sống viên mãn. Bạn cần có những kiến thức về TIỀN MÃN KINH - MÃN KINH.

1. Thế nào là mãn kinh?

• Mãn kinh là sự ngưng hoàn toàn và vĩnh viễn các xuất huyết trong chu kỳ kinh nguyệt do sự suy giảm dần chức năng buồng trứng, buồng trứng giảm và ngưng tiết nội tiết tố estrogen. Sự sụt giảm estrogen có thể dẫn tới hội chứng tiền mãn kinh.
• Tiền mãn kinh có thể xuất hiện trước khi mãn kinh 3 – 5 năm. Từ độ tuổi 41 – 45, có tới 85% phụ nữ gặp bị hội chứng tiền mãn kinh ở mức độ khác nhau: Nhẹ hay nặng phụ thuộc vào trạng thái thần kinh, tinh thần, tâm lý người phụ nữ. Ở người lao động trí óc có hiện tượng rối loạn tiền mãn kinh nặng hơn người lao động tay chân.
• Tuổi mãn kinh tự nhiên từ 44 – 53. Ở Việt Nam, độ tuổi 48 ± 3. Mãn kinh trước 40 - 45 tuổi là sớm. Nếu trước 40 tuổi thì rất sớm; thường gặp những người hút thuốc lá, uống rượu, từng phải xạ trị bệnh, có rối loạn miễn dịch, bị suy buồng trứng sớm, đã cắt tử cung.
• Mãn kinh muộn là sau tuổi 55.

Sau khi mãn kinh, người phụ nữ thường có biểu hiện

• Âm đạo và niệu đạo bị co nhỏ.
• Loãng xương.
• Nguy cơ cao mắc các bệnh tim mạch (xơ vữa động mạch).

2. Những biểu hiện báo hiệu tiền mãn kinh

• Rối loạn kinh nguyệt: Kinh nguyệt thưa dần, thất thường, lượng kinh ít, có khi dừng đột ngột
• Bệnh lý vú trước hành kinh: Đau vú, có thể có nhân vú lành tính đơn độc (Adenome).
• Có thể xuất hiện mụn trứng cá do giảm progesterol nội sinh.
• Giảm ham muốn tình dục và giảm khả năng thụ thai.
• Dễ bị ung thư vú với tần xuất cao, do giảm progesterol sinh lý.

3. Biểu hiện phụ nữ đã mãn kinh thực sự

Có thể không có triệu chứng.

Có thể có triệu chứng do thiếu hụt Estrogen:

• Rối loạn vận mạch : Có những cơn bốc hoả, mặt đỏ, nóng bừng ở phần trên cơ thể từ đầu lan xuống cổ, xuống ngực, người nóng. Cơ thể bị đánh trống ngực, vã mồ hôi, ớn lạnh, mất ngủ, lúc nóng lúc lạnh. Các triệu chứng này hay gặp ban đêm và mùa nóng. Mỗi cơn bốc hỏa thường kéo dài 10 - 20 phút. Khoảng 50- 85% phụ nữ mãn kinh gặp các triệu chứng này, trong đó 15 % thấy khó chịu.
• Rối loạn về tâm thần : Lo lắng hồi hộp, nhiều khi tim đập nhanh, thay đổi tính tình, hay cáu gắt, mất bình tĩnh, mất tự tin, dễ buồn nản và có thể trầm cảm. Không tập trung, giảm trí nhớ, hay quên, bắt đầu xuất hiện những triệu chứng của bệnh Alzheimer.
• Thay đổi bề ngoài : Estrogen sụt giảm làm giảm và mất đi tổ chức mỡ dưới da, làm da không còn trơn bóng nữa, trở nên nhăn nheo, nám sạm. Ngực cũng lép và chảy sệ. Thay vào đó, mỡ lại tích tụ ở nội tạng, đùi, eo làm cho bụng to lên, tăng cân, cơ thể sồ sề.

Một trong những biểu hiện mãn kinh của phụ nữ là thay đổi bế ngoài: mỡ tích tụ lại làm cho bụng to lên, tăng cân, cơ thể sồ sề,...

• Thay đổi về cơ quan sinh sản :

+ Do giảm nồng độ Estrogen→ Buồng trứng, tử cung, âm đạo co nhỏ.

+ Các tuyến giảm thiểu, ít tiết chất nhày nên làm teo lớp niêm mạc nhầy âm đạo → Âm đạo khô, giao hợp đau, dễ bị viêm nhiễm do tạp khuẩn.

+ Giảm khoái cảm và ham muốn tình dục.

• Giảm thiểu đường tiết niệu: Niệu đạo ngắn, trương lực cơ bàng quang kém, cơ thắt cổ bàng quang yếu nên dễ bị tiểu són, tiểu rắt, nước tiểu lắng đọng bàng quang , dễ viêm nhiễm đường tiết niệu.
• Ảnh hưởng đến khung xương: Thiếu hụt Estrogen làm giảm đưa canxi vào xương, dẫn đến giảm khối lượng xương, loãng xương rồi mất xương, lún xẹp các đốt sống, giảm chiều cao. Bạn dễ bị xốp xương, giòn xương, dễ gãy đầu dưới xương quay và cổ xương đùi. Nguy cơ loãng xương tăng lên ở những phụ nữ mãn kinh sớm, mãn kinh do phẫu thuật, phụ nữ gầy, chế độ ăn ít calci - vitamin D, nhiều caffein và rượu, hút thuốc lá, lối sống tĩnh tại và có bệnh nội tiết khác.

Nguy cơ loãng xương tăng lên ở những phụ nữ mãn kinh sớm, mãn kinh do phẫu thuật,...

• Bệnh tim mạch: Tăng 2 - 4 lần so với người chưa mãn kinh. Chúng ta dễ mắc các bệnh tăng huyết áp , bệnh mạch vành , tăng nguy cơ huyết khối. Tăng rối loạn chuyển hóa lipid máu: giảm HDL-C (cholesterol tốt), tăng triglyceride, tăng cholesterol toàn phần, tăng LDL-C (cholesterol xấu).

Bệnh tim mạch: Tăng 2 - 4 lần so với người chưa mãn kinh.

• Bệnh ung thư: Tăng nguy cơ ung thư vú , ung thư cổ tử cung.

4. Điều trị mãn kinh thế nào?

Cần tăng cường kích thích cơ thể tổng hợp nội tiết tố nữ bằng thay đổi lối sống:

• Thể dục tích cực, mỗi ngày ít nhất 30 – 60 phút.
• Chế độ ăn dầu chất xơ, ít chất béo, nhiều rau đậu.
• Duy trì hoạt động tình dục thường xuyên
• Tăng cường hoạt động thư giãn và xả stress.
• Tắm nắng hàng ngày, mỗi ngày khoảng 1h, trước 9h sáng.
• Giảm uống rượu, cà phê, bỏ hút thuốc lá.

Phụ nữ mãn kinh cần tăng cường kích thích cơ thể tổng hợp nội tiết tố nữ bằng thay đổi lối sống.

- Có thể dùng liệu pháp hoóc môn thay thế sinh dục nữ:

4.1 Liệu pháp hoóc môn thay thế

Liệu pháp hoóc môn thay thế estrogen có nguồn gốc tổng hợp.

Lợi ích của liệu pháp này:

• Giảm các triệu chứng vận mạch, bốc hỏa.
• Giảm các triệu chứng ngoài da.
• Cải thiện các triệu chứng teo ở hệ sinh dục.
• Phòng ngừa và điều trị loãng xương cần thời gian dài.
• Phòng ngừa bệnh tim mạch (giảm 40-50% nguy cơ).
• Lợi ích khác: Tăng tình dục, tăng tưới máu não, tăng trí nhớ, giảm nguy cơ Alzheimer, có thể phòng ngừa đột quỵ

* Các tác dụng phụ của liệu pháp hoóc môn thay thế:

• Quá sản nội mạc tử cung.
• Nguy cơ ung thư nội mạc tử cung, ung thư vú.
• Tăng huyết áp.
• Bệnh huyết khối (tăng đông máu đặc biệt ở người hút thuốc lá).
• Căng nhức vú, tăng cân do giữ nước.

Hiệu quả điều trị sẽ đạt được rõ rệt khi bù đắp sự hao hụt các hoóc môn sinh dục nội sinh trong thời kỳ mãn kinh nhờ sử dụng “liệu pháp thay thế hoóc môn”, sử dụng các hoóc môn nguồn gốc tổng hợp. Tuy nhiên, liệu pháp điều trị này phải có đơn thuốc theo chỉ định và dưới sự theo dõi của bác sĩ

4.2 Liệu pháp thay thế estrogen nguồn gốc thực vật (Phytoestrogens):

Một số nghiên cứu thấy trong đậu nành, ngũ cốc, đậu lăng, đậu garbanzos có thành phần isoflavon có tác dụng như Estrogen tổng hợp nhưng yếu hơn

Hiệu quả tác dụng của isoflavon mầm đậu nành:

• Ngăn ngừa ung thư vú: Sử dụng soy isoflavon thường xuyên liên quan tới giảm nguy cơ ung thư vú.
• Hiệu quả lâu dài: Giảm xơ vữa động mạch, giảm tổn thương mạch máu, tăng sự phát triển tế bào biểu mô, giảm sự phát triển tế bào cơ trơn.
• Phần lớn các chỉ số chuyển hoá lipid được cải thiện
• Sự cải thiện HDL và LDL tỷ lệ thuận với liều dùng. Thành phần protein và isoflavones đều quan trọng đối với chuyển hoá lipid.
• Giảm các triệu chứng của tiền mãn kinh/ mãn kinh.
• Ngăn ngừa loãng xương, bảo vệ tim mạch.