Trên thực tế, kháng insulin thực sự có thể là gốc của hội chứng buồng trứng đa nang (PCOS) của một người, đóng một vai trò trong việc gây ra tình trạng này ngay từ đầu, cũng như là làm trầm trọng thêm các triệu chứng của nó. Đề kháng insulin đòi hỏi phải được quản lý bằng cách thay đổi lối sống hoặc điều trị bằng thuốc để ngăn ngừa biến chứng, vì vậy mọi phụ nữ bị PCOS nên được tầm soát. Đọc thêm bài viết dưới đây để hiểu về kháng insulin và hội chứng buồng trứng đa nang PCOS.
1. Hội chứng buồng trứng đa nang (PCOS): Triệu chứng, nguyên nhân và điều trị
Có tới 30% đến 40% phụ nữ mắc hội chứng buồng trứng đa nang (PCOS) cũng bị kháng insulin - một tình trạng dẫn đến lượng đường huyết cao và có khả năng mắc tiền tiểu đường và bệnh tiểu đường type 2. Hội chứng buồng trứng đa nang (PCOS) là một tình trạng ảnh hưởng đến mức độ hormone của người phụ nữ. Phụ nữ bị PCOS tạo ra lượng hormone nam cao hơn bình thường. Sự mất cân bằng hormone này khiến cơ thể họ rối loạn trong chu kỳ kinh nguyệt và khó mang thai hơn.
PCOS cũng gây ra sự phát triển lông ở trên mặt và cơ thể cũng như hói đầu. Nó cũng có thể góp phần gây ra các vấn đề sức khỏe lâu dài, chẳng hạn như bệnh tiểu đường và bệnh tim. Thuốc tránh thai và thuốc tiểu đường (chống lại tình trạng kháng insulin, một triệu chứng PCOS) có thể giúp khắc phục sự mất cân bằng hormone và cải thiện các triệu chứng.
1.1. Hội chứng buồng trứng đa nang (PCOS) là gì?
PCOS là một vấn đề với nội tiết tố ảnh hưởng đến phụ nữ trong độ tuổi sinh đẻ (từ 15 đến 44 tuổi). Từ 2,2 - 26,7 phần trăm phụ nữ trong độ tuổi này bị PCOS. Nhiều phụ nữ có PCOS nhưng không biết. Trong một nghiên cứu, có tới 70% phụ nữ bị mắc PCOS không được chẩn đoán. PCOS ảnh hưởng đến buồng trứng của phụ nữ, cơ quan sinh sản sản xuất estrogen và progesterone, các hormone điều chỉnh chu kỳ kinh nguyệt. Buồng trứng cũng sản xuất một lượng nhỏ nội tiết tố nam và được gọi là nội tiết tố androgen. Buồng trứng sẽ giải phóng trứng để được thụ tinh bởi tinh trùng của nam giới. Trứng rụng mỗi tháng gọi là rụng trứng. Hormone kích thích nang trứng (FSH) và hormone tạo hoàng thể (LH), được sản xuất trong tuyến yên, kiểm soát sự rụng trứng. FSH kích thích buồng trứng tạo ra nang trứng - một túi chứa đựng trứng - và sau đó LH kích hoạt buồng trứng giải phóng trứng trưởng thành.
PCOS là một “hội chứng” hoặc một nhóm các triệu chứng ảnh hưởng tới buồng trứng và quá trình rụng trứng. Ba triệu chứng thường gặp nhất của bệnh này là:
- U nang trong buồng trứng
- Nồng độ nội tiết tố nam có trong cơ thể tăng cao
- Kinh nguyệt không đều hoặc thậm chí bị tắt kinh
Trong PCOS, nhiều túi nhỏ có chứa đầy chất lỏng phát triển bên trong buồng trứng. Từ “đa nang” nghĩa là “nhiều u nang”. Những túi này thực sự là những nang trứng, mỗi túi có chứa một trứng chưa trưởng thành. Trứng sẽ không bao giờ đủ trưởng thành để kích hoạt quá trình rụng trứng. Việc thiếu rụng trứng sẽ làm thay đổi nồng độ estrogen, progesterone, hormon FSH và hormon LH. Mức progesterone thấp hơn bình thường, trong khi mức androgen cao hơn bình thường.
Các kích thích tố nam bổ sung làm gián đoạn chu kỳ kinh nguyệt, vì thế mà phụ nữ bị PCOS có kinh nguyệt ít hơn bình thường. PCOS không phải là một loại bệnh mới gặp. Một bác sĩ người Ý có tên là Antonio Vallisneria đã lần đầu tiên mô tả các triệu chứng của nó vào năm 1721.
1.2. Nguyên nhân của hội chứng buồng trứng đa nang
Các bác sĩ không biết chính xác nguyên nhân gây ra hội chứng buồng trứng đa nang. Họ tin rằng lượng hormone nam cao sẽ ngăn cản buồng trứng sản xuất hormone và tạo ra trứng bình thường. Gen, kháng insulin và viêm nhiễm thì đều có liên quan đến việc sản xuất androgen dư thừa.
Di truyền
Các nghiên cứu cho thấy PCOS thường xuất hiện trong những gia đình có tiền sử mắc bệnh này. Các nhà khoa học cho rằng gen - không chỉ một mà là nhiều gen đã góp phần gây ra hội chứng này
Kháng insulin
Có tới 70% phụ nữ bị PCOS bị kháng insulin, nghĩa là các tế bào của họ không thể sử dụng insulin đúng cách được.
Insulin là một loại hormone do tuyến tụy sản xuất để giúp cho cơ thể sử dụng đường từ thực phẩm để tạo năng lượng. Khi các tế bào không thể sử dụng insulin đúng cách thì nhu cầu insulin của cơ thể tăng lên. Tuyến tụy sẽ tạo ra nhiều insulin hơn để bù đắp. Insulin bổ sung sẽ kích hoạt buồng trứng sản xuất nhiều nội tiết tố nam hơn. Béo phì chính là nguyên nhân gây ra tình trạng kháng insulin. Cả béo phì và kháng insulin đều có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh tiểu đường tuýp 2.
Viêm
Phụ nữ bị PCOS thường sẽ bị tăng mức độ viêm trong cơ thể. Thừa cân cũng có thể góp phần gây ra viêm. Các nghiên cứu đã chỉ ra mối liên quan giữa tình trạng viêm quá mức với nồng độ androgen tăng cao trong cơ thể người phụ nữ.
1.3. Các triệu chứng phổ biến của hội chứng buồng trứng đa nang
Một số phụ nữ bắt đầu thấy các triệu chứng của PCOS vào khoảng thời gian của kỳ kinh đầu tiên. Những người khác chỉ phát hiện ra họ bị PCOS sau khi họ đã tăng nhiều cân hoặc họ gặp khó khăn khi mang thai. Các triệu chứng PCOS phổ biến nhất là:
- Kinh nguyệt không đều. Sự thiếu rụng trứng sẽ ngăn không cho niêm mạc tử cung rụng hàng tháng. Một số phụ nữ bị PCOS có ít hơn 8 kỳ kinh một năm hoặc thậm chí là không có kỳ kinh nào.
- Chảy máu nhiều. Niêm mạc tử cung hình thành trong một thời gian dài, do đó những triệu chứng của kỳ kinh nguyệt ở phụ nữ mắc hội chứng buồng trứng đa nang có thể nặng hơn bình thường.
- Mọc nhiều lông. Hơn 70% phụ nữ bị tình trạng mọc lông trên mặt và cơ thể - bao gồm cả trên lưng, bụng và ngực.
- Mụn. Nội tiết tố nam có thể làm cho da tiết dầu hơn bình thường và gây ra mụn trên các vùng như mặt, ngực và lưng trên.
- Tăng cân. Có đến 80% phụ nữ bị PCOS bị thừa cân hoặc béo phì.
- Hói đầu kiểu nam. Tóc trên da đầu mỏng hơn và có thể rụng.
- Sạm da. Các mảng da sẫm màu có thể hình thành thành các nếp nhăn trên cơ thể bạn như ở cổ, ở bẹn và dưới vú.
- Nhức đầu. Sự thay đổi hormone có thể gây đau đầu ở một số phụ nữ.
1.4. Điều trị hội chứng buồng trứng đa nang
Thuốc tránh thai và một số loại thuốc khác có thể giúp điều chỉnh chu kỳ kinh nguyệt của bạn và điều trị các triệu chứng PCOS như mọc tóc và mụn trứng cá.
Sử dụng thuốc tránh thai
Dùng progestin hàng ngày có thể:
- Khôi phục sự cân bằng hormone bình thường
- Điều hòa rụng trứng
- Giảm các triệu chứng như mọc lông thừa
- Bảo vệ chống lại bệnh ung thư nội mạc tử cung
Các hormone này có trong một viên thuốc, miếng dán hoặc vòng âm đạo.
Metformin
Metformin (Glucophage, Fortamet) là một loại thuốc được sử dụng để điều trị bệnh tiểu đường loại 2. Nó cũng điều trị PCOS bằng cách cải thiện mức insulin. Một nghiên cứu cho thấy rằng dùng metformin kết hợp với việc thực hiện thay đổi chế độ ăn uống và tập thể dục giúp cải thiện việc giảm cân, giảm lượng đường trong máu và phục hồi chu kỳ kinh nguyệt bình thường tốt hơn so với việc chỉ thay đổi chế độ ăn uống và tập thể dục.
Clomiphene
Clomiphene (Clomid) là một loại thuốc hỗ trợ sinh sản có thể giúp phụ nữ mắc PCOS mang thai. Điều quan trọng cần lưu ý là khi bạn đang thảo luận về kế hoạch hóa gia đình, hãy nhớ rằng clomiphene làm tăng cơ hội sinh đôi và sinh nhiều con khác
Thuốc tẩy lông
Một vài phương pháp điều trị có thể giúp loại bỏ lông không mong muốn hoặc ngăn lông mọc. Kem Eflornithine (Vaniqa) là một loại thuốc kê đơn sẽ làm chậm sự phát triển của tóc. Tẩy lông bằng laser và điện phân có thể giúp loại bỏ lông không mong muốn trên mặt và cơ thể của người bệnh
Phẫu thuật
Phẫu thuật có thể là một lựa chọn để cải thiện được khả năng sinh sản nếu các phương pháp điều trị khác không hiệu quả. Khoan buồng trứng là một thủ thuật tạo các lỗ nhỏ trên buồng trứng bằng tia laser hoặc kim mỏng được nung nóng để phục hồi quá trình rụng trứng bình thường.
2. Kháng insulin và hội chứng buồng trứng đa nang PCOS
2.1. Kháng insulin là gì?
Trong điều kiện bình thường, hormone insulin tăng lên trong thời gian ngắn sau khi ăn. Nó kích thích gan và cơ hấp thụ đường từ máu và chuyển hóa thành năng lượng. Điều đó sau đó làm cho lượng đường trong máu giảm, và sau đó là insulin giảm. Với độ nhạy insulin bình thường, cả đường và insulin đều bình thường khi xét nghiệm máu lúc đói. Với tình trạng kháng insulin, lượng đường trong máu có thể bình thường, nhưng insulin cao. Bởi vì tuyến tụy phải tạo ra ngày càng nhiều insulin để cố gắng truyền tải thông điệp của nó. Quá nhiều insulin sẽ tạo ra chứng viêm và gây tăng cân. Nó cũng có thể dẫn đến bệnh tiểu đường loại 2 và bệnh tim. Quá nhiều insulin cũng là một động lực sinh lý cơ bản của hội chứng buồng trứng đa nang.
2.2. Mối quan hệ giữa kháng insulin và PCOS
Kháng insulin là đặc điểm chính của PCOS béo phì và gầy. Nó xảy ra ở 70 - 95% những người bị PCOS béo phì và 30-75% những người bị PCOS gầy. Insulin cao không chỉ là một triệu chứng của PCOS — nó còn là nguyên nhân chính dẫn đến tình trạng này. Insulin cao có thể làm giảm quá trình rụng trứng và khiến buồng trứng tạo ra lượng testosterone dư thừa.
Một nghiên cứu đã quan sát thấy rằng tỷ lệ PCOS ngày càng tăng tương quan với sự gia tăng béo phì và tăng cân trong mười năm qua. Một bài báo khác mô tả “sự gia tăng phi mã (của PCOS) song song với sự gia tăng của bệnh tiểu đường loại 2”.
2.3. Kiểm tra kháng insulin
Để xác định tình trạng kháng insulin, điều cần thiết là phải xác nhận tình trạng kháng insulin bằng xét nghiệm máu như insulin lúc đói, chỉ số HOMA - IR hoặc xét nghiệm thử thách đường insulin trong 2 giờ. Bằng cách kiểm tra kháng insulin, các bác sĩ có thể xác định những bệnh nhân PCOS không có vấn đề về insulin, chẳng hạn như nhóm nhỏ bị PCOS tuyến thượng thận và nhóm khá lớn bị vô kinh vùng dưới đồi nhưng bị chẩn đoán nhầm là “PCOS gầy”.
2.4. Điều trị thông thường đối với kháng insulin và PCOS
Các khuyến nghị điều trị thông thường cho khía cạnh kháng insulin của PCOS bao gồm giảm cân, tập thể dục nhịp điệu và thuốc tiểu đường metformin, giúp cải thiện độ nhạy insulin. Tập luyện sức đề kháng cũng có thể có hiệu quả, nhưng cần phải nghiên cứu thêm.
Thuốc tránh thai đường uống là phương pháp điều trị chính thức khác được khuyến nghị cho PCOS, nhưng chúng có thể can thiệp vào việc điều chỉnh lượng đường và kháng insulin là cơ sở của PCOS. Mối liên hệ giữa PCOS, kháng insulin và thuốc uống tránh thai được coi là “vấn đề nan giải của y học hiện đại” và cần được nghiên cứu thêm.
2.5. Vai trò của fructose trong kháng insulin
Đối với những bệnh nhân mắc hội chứng buồng trứng đa nang, việc can thiệp chế độ ăn uống hiệu quả nhất là giảm lượng đường fructose.
Fructose tự nó không phải là một vấn đề, chỉ khi sử dụng với một lượng lớn mới có thể gây hại. Ví dụ, fructose liều thấp từ trái cây không gây ra kháng insulin và thay vào đó có lợi cho sự nhạy cảm với insulin và sức khỏe. Đường fructose liều cao từ các món tráng miệng, nước ngọt và nước hoa quả có tác dụng rất khác. Một nhà nghiên cứu giải thích: “Có một sự khác biệt sinh lý cơ bản trong cách xử lý lượng đường nhỏ hơn và lớn hơn trong cơ thể. Ở liều lượng cao, fructose có thể lấn át các con đường xử lý bình thường trong ruột non và có thể đến gan, nơi nó có thể gây viêm và làm giảm độ nhạy insulin.
2.6. Bổ sung dinh dưỡng cho kháng insulin và PCOS
Inositol là một chất truyền tin nội bào liên quan đến việc truyền tín hiệu insulin và có thể được dùng như một chất bổ sung dinh dưỡng (myo-inositol và di-chiro inositol). Một phân tích tổng hợp năm 2018 gồm mười thử nghiệm ngẫu nhiên cho thấy inositol cải thiện đáng kể các dấu hiệu kháng insulin và “dường như điều chỉnh chu kỳ kinh nguyệt, cải thiện sự rụng trứng và gây ra những thay đổi về trao đổi chất trong hội chứng buồng trứng đa nang”. Liều được sử dụng trong hầu hết các thử nghiệm ngẫu nhiên dao động từ 1,2 đến 4 gam mỗi ngày.
Magie là chất bổ sung được khuyến cáo thứ hai sau inositol đối với tình trạng kháng insulin vì nó có tác dụng điều chỉnh tình trạng thiếu magiê cận lâm sàng phổ biến mà một số nhà nghiên cứu nghi ngờ có thể góp phần gây ra kháng insulin và bệnh tim. Thiếu magiê ảnh hưởng đến ít nhất một phần ba số người, và có thể nhiều hơn và không thể chẩn đoán dễ dàng hoặc đáng tin cậy bằng xét nghiệm máu. Một phân tích tổng hợp gần đây kết luận rằng việc bổ sung magiê có hiệu quả để điều trị kháng insulin ở những người bị thiếu magiê và một nghiên cứu nhỏ cho thấy rằng việc bổ sung đồng thời magie, kẽm, canxi và vitamin D đã cải thiện sự chuyển hóa insulin của bệnh nhân PCOS.
Phần lớn những người bị hội chứng buồng trứng đa nang (PCOS) có kháng insulin hoặc insulin cao. Insulin cao vừa là một triệu chứng của PCOS vừa là một động cơ sinh lý cơ bản. Kiểm tra kháng insulin có thể hữu ích để loại trừ các tình trạng khác thường bị chẩn đoán nhầm là PCOS. Hội chứng buồng trứng đa nang (PCOS) nghe có vẻ như chỉ là một bệnh của buồng trứng, nhưng thực tế không phải vậy. Mặc dù PCOS ảnh hưởng đến buồng trứng và sự rụng trứng, nhưng nó thực sự là một rối loạn chuyển hóa và nội tiết toàn cơ thể có liên quan chặt chẽ đến tình trạng kháng insulin.
Nếu có nhu cầu tư vấn và thăm khám tại các Bệnh viện Vinmec thuộc hệ thống Y tế trên toàn quốc, Quý khách vui lòng đặt lịch trên website (vinmec.com) để được phục vụ.
Để đặt lịch khám tại viện, Quý khách vui lòng bấm số HOTLINE hoặc đặt lịch trực tiếp TẠI ĐÂY. Tải và đặt lịch khám tự động trên ứng dụng MyVinmec để quản lý, theo dõi lịch và đặt hẹn mọi lúc mọi nơi ngay trên ứng dụng.
Nguồn tham khảo: helloclue.com, virtahealth.com, healthline.com, msdmanuals.com
