Khả năng miễn dịch của sữa mẹ

Bài viết được tham vấn chuyên môn bởi Bác sĩ chuyên khoa II Chung Thị Mộng Thuý - Bác sĩ Nhi - Sơ sinh - Khoa Nhi - Sơ sinh, Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Central Park

Sữa mẹ là nguồn dinh dưỡng tốt nhất cho sự phát triển của trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ. Nuôi con bằng sữa mẹ không chỉ giúp con cân bằng dinh dưỡng mà còn giúp phòng nhiều các bệnh lý ở mẹ và trẻ nhỏ.

Trong sữa mẹ chứa kháng thể IgG cùng nhiều dưỡng chất quan trọng khác có tác dụng tăng cường khả năng miễn dịch cho trẻ tạo điều kiện giúp trẻ chống lại bệnh tật, giúp cơ thể trẻ phát triển khỏe mạnh.

1. Vì sao sữa mẹ có khả năng miễn dịch cao?

Sữa mẹ và đặc biệt là sữa non có chứa những chất dinh dưỡng thiết yếu đối với sự phát triển của trẻ. Lượng chất đạm trong sữa non cao gấp 10 lần trong sữa mẹ bình thường. Bên cạnh đó, trong sữa non có chứa nhiều thành phần quan trọng như vitamin, khoáng chất, enzyme, axit amin... Hơn nữa, các kháng thể trong sữa non có khả năng diệt vi khuẩn, virus độc hại và điều hòa hệ miễn dịch giúp cơ thể trẻ sơ sinh chống lại bệnh tật, phát triển tối ưu toàn diện.

Theo một nghiên cứu đăng trên tạp chí y khoa về nuôi con bằng sữa mẹ Breastfeeding Medicine, các bà mẹ đã từng tiêm ngừa vắc xin Covid-19 thì trong sữa sẽ chứa một lượng kháng thể nhất định sẽ qua sữa mẹ có thể giúp bảo vệ cả mẹ lẫn con trong đại dịch COVID-19. Vì vậy, những người mẹ đã tiêm phòng có thể truyền khả năng miễn dịch này sang cho con'.

Trong sữa non có chứa các thành phần hòa tan và thành phần tế bào. Thành phần hòa tan bao gồm immunoglobulin (IgA - IgM IgG), lysozyme, lactoferrin, nhân tố nhị phân, các enzym và các chất điều khiển miễn dịch khác. Thành phần tế bào bao gồm macrophage (chứa IgA, lysozyme và lactoferrin) tế bào lympho, bạch cầu hạt trung tính và các tế bào biểu mô. Các thành phần này tập trung rất cao ở sữa non và giảm đi ở sữa mẹ trưởng thành.

IgA trong sữa mẹ có tác dụng đề kháng giúp niêm mạc ruột chống lại các mầm bệnh thâm nhập vào. Khi các loại vi khuẩn nguy hại xâm nhập vào cơ thể của trẻ, các kháng thể IgA sẽ bao bọc các độc tố vi khuẩn và các kháng nguyên với phân tử lớn (macromolecular antigen) do vậy ngăn chặn sự tiếp cận của chúng với biểu mô.

Lysozyme là một enzym có đặc tính tiêu diệt vi khuẩn và chống lại một số virut, ở sữa mẹ có hàm lượng lớn hơn 5.000 lần so với sữa bò. Lactoferrin là một loại glycoprotein bọc sắt chưa bão hòa, bảo vệ sắt chống lại các vi sinh vật sống phụ thuộc sắt, do đó đây là loại kìm khuẩn. Lactoferrin trong sữa mẹ chịu được những hoạt động phân giải protein mà các loại sữa công thức hiện nay không làm được.

Nhân tố nhị phân được đề cập trong các thành phần hòa tan, đó là một carbohydrate chứa nitơ, dễ bị thủy phân bởi nhiệt, nó tăng cường hấp thu ở ruột nhờ các lactobacilli với sự có mặt của lactose. Kết quả, nồng độ pH thấp ở lòng ống ruột sẽ làm ức chế sự phát triển của E.Coli vi khuẩn Gram (-) và các loại nấm như Candida albican.

Hoạt động của các cấu phần tế bào của sữa mẹ còn chưa được rõ. Mức tập trung cao nhất là các đại thực bào, tiếp đến là tế bào lympho và bạch cầu hạt trung tính. Tuy nhiên, các bà mẹ cần chú ý khi trẻ trong độ tuổi từ tháng thứ 3 tới tháng thứ 6, nồng độ các kháng thể đặc biệt là IgG giảm xuống rất nhanh, chỉ còn khoảng 20%. Vì vậy trong khoảng thời gian này, trẻ rất dễ rơi vào giai đoạn khoảng trống hệ miễn dịch bởi kháng thể trong dinh dưỡng sữa mẹ không đáp ứng đủ. Lúc này hệ miễn dịch của cơ thể chưa phát triển hoàn thiện thêm vào đó là sự tăng tiếp xúc với vi sinh vật ở môi trường ngoài nên dễ dẫn đến tình trạng dễ mắc các bệnh về đường tiêu hoá, hô hấp...hơn các lứa tuổi nhỏ.

Xem ngay: Giá trị dinh dưỡng của sữa mẹ

2. Những biện pháp tăng cường khả năng miễn dịch cho trẻ

2.1. Kéo dài thời gian bú sữa mẹ

Việc trẻ được bú sữa mẹ có tác dụng phòng ngừa những bệnh như: viêm tai, dị ứng, tiêu chảy... và chứa lượng kháng thể phong phú.

Theo khuyến cáo từ các chuyên gia y tế các bà mẹ hãy cho con bú sữa mẹ càng lâu càng tốt trong năm đầu đời sau khi sinh, hoặc ít nhất là trong 2-3 tháng đầu bởi sữa mẹ có thành phần tốt nhất, nhiều kháng thể quan trọng nhất giúp bảo vệ sức khỏe của trẻ. Thời gian bú mẹ có thể kéo dài đến 24 tháng.

2.2. Ngủ đủ giấc

Cha mẹ cần chú ý cho trẻ ngủ đủ giấc và ngủ sinh lý đủ dài. Giấc ngủ tốt nhất cần kéo dài 18 tiếng đối với trẻ sơ sinh, 12- 13 tiếng với trẻ từ 1-3 tuổi và 10 tiếng với trẻ 4- 6 tuổi. Cha mẹ nên tôn trọng giấc ngủ trẻ. Không nên đánh thức trẻ dậy bú khi trẻ đang ngủ. Trẻ thực sự đói sẽ tự động dậy khóc la đòi bú. Một giấc ngủ đủ sâu của trẻ trung bình khoảng 3 tiếng, vì thế các chuyên gia dinh dưỡng thường khuyên các bà mẹ nên cho trẻ bú mẹ mỗi 3 giờ. Bên cạnh đó, cha mẹ cần giữ không gian yên tĩnh thoáng mát tạo cảm giác dễ chịu cho trẻ có 1 giấc đầy đủ.

2.3. Tăng cường dinh dưỡng từ hoa quả và rau xanh

Cha mẹ nên bổ sung các loại hoa quả tốt cho trẻ nhỏ như: Cam, táo, cà rốt, đậu, dâu tây để giúp tăng cường khả năng miễn dịch của trẻ. Thực tế,việc bổ sung dinh dưỡng từ hoa quả và trái cây còn có tác dụng tăng cường sản xuất các chất chống viêm tế bào máu trắng và interferon-ngăn chặn virus trên bề mặt tế bào. Đặc biệt, trong chế độ dinh dưỡng phong phú sẽ giúp trẻ tăng cường khả năng phòng ngừa các bệnh không lây mãn tính, bệnh tim và ung thư trong tương lai. Các chuyên gia dinh dưỡng khuyến nghị: Cha mẹ nên cho trẻ ăn 5 loại rau quả theo liều lượng mỗi ngày. Thời điểm bắt đầu ăn dặm từ 6 tháng tuổi trở đi.

2.4. Tăng cường tham gia các hoạt động ngoài trời

● Tắm nắng và hít thở không khí trong lành: Đây là việc làm có ý nghĩa quan trọng với việc tăng cường sức đề kháng cho trẻ. Trẻ có thể được tắm nắng theo những thời điểm và không gian phù hợp. Tuy nhiên, cha mẹ không nên cho trẻ tắm quá lạnh hoặc nhiều gió. Tắm nước ấm, tắm nắng và không khí trong lành giúp trẻ có cơ hội điều hòa cơ thể thích ứng với nhiệt độ bên ngoài, rèn luyện khả năng đề kháng.

● Tăng cường khả năng chống lạnh cho trẻ: Bằng cách dùng khăn ngâm trong nước thường, vắt khăn không quá khô lau phần mặt mũi và vùng quanh mũi cho trẻ, mỗi ngày 3-4 lần, mỗi lần 3-5 phút. Phương pháp này giúp mũi trẻ không bị khô và giúp trẻ thích ứng với không khí lạnh. Do đó, cha mẹ hãy làm việc này trước khi cho trẻ ra ngoài.

2.5 Tăng cường miễn dịch chủ động cho trẻ

Chủ động cho trẻ tiêm ngừa các vắc xin theo đúng và đủ lịch tiêm chủng của quốc gia. Đặc biệt, trẻ sơ sinh nên tiêm phòng vắc xin viêm gan siêu vi B sớm trong 24 giờ đầu sau sinh phòng viêm gan siêu vi B và phòng ung thư gan sau này cho trẻ.

2.6 Hạn chế tiếp xúc nguồn bệnh, ô nhiễm

Hạn chế cho trẻ tiếp xúc nguồn bệnh, những người chăm sóc khi bị viêm hô hấp, nên hạn chế tiếp xúc với trẻ. Tạo môi trường sống lành mạnh, không tiếng ồn, không khói bụi, không ô nhiễm giúp trẻ phát triển toàn diện.

Sữa mẹ không chỉ giàu kháng thể mà còn giúp cân bằng dinh dưỡng, bảo vệ hệ tiêu hóa cho trẻ nhỏ. Mẹ nên cho trẻ bú mẹ hoàn toàn ít nhất trong 6 tháng đầu đời. Ngoài 6 tháng tuổi mẹ nên bổ sung thêm dinh dưỡng từ rau củ, quả thịt hoặc bổ sung thêm sữa công thức để trẻ có cơ hội nhận đầy đủ chất dinh dưỡng, vừa giúp con phát triển cao lớn khỏe mạnh, vừa giúp tăng sức đề kháng phòng ngừa bệnh lý.

Bên cạnh sữa mẹ, cha mẹ cũng nên bổ sung cho trẻ các sản phẩm hỗ trợ có chứa lysine, các vi khoáng chất và vitamin thiết yếu như kẽm, crom, selen, vitamin nhóm B giúp đáp ứng đầy đủ nhu cầu về dưỡng chất. Đồng thời, các vitamin thiết yếu này còn hỗ trợ tiêu hóa, tăng cường khả năng hấp thu dưỡng chất, giúp cải thiện tình trạng biếng ăn, giúp trẻ ăn ngon miệng. Cha mẹ có thể đồng thời áp dụng việc bổ sung chất qua đường ăn uống và các thực phẩm chức năng có nguồn gốc từ tự nhiên để bé dễ hấp thụ.

Đừng quên thường xuyên truy cập website vinmec.com để cập nhật những thông tin chăm sóc cho bé hữu ích nhé.